Naar inhoud springen

Montzenroute

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Montzenroute
Antwerpen - Aken
Montzenroute op de kaart
Totale lengte176,8 km
Traject
v-STR lijn 11 van Bundel Noordland
vÜSTr 5,1 Y Walenhoek, lijn 223 van Bundel Noordland
dSHI2 lrdSHI2grvSTR- Y Berliwal, lijn 226 van Y Berendrecht
vSTRo-ABZg rvSTR- lijn 27C van Y Ekerse Dijk
vWSLgavSTR-
vSTR-DSTvSTR- Antwerpen-Noord
bundel B1
vABZg r-STRvSTR- lijn 224 van Y Noord/West Δ Lillo
vABZg r-STRvSHI2gl- lijn 27C/1 van Y Oorderen
dDSTdDSTvSTR-DST Antwerpen-Noord
bundels C2, B2, A2
vSTR-BHFvSTR Antwerpen-Haven
dSTR rvÜSTlvSTRd lijn 27A/1 van Y Muisbroek
dDSTdDSTvDST-STRvDST-KDSTa Antwerpen-Noord
bundels D, C1, N, B3, A1
v-SHI2g rvSTRvÜSTr
dvWSLgevSHI2g ldSHI2r
dSTRqdABZqldABZqlvABZg r-STRd
0,0
21,4
Y Schijn, lijn 27A naar Bundel Rhodesië
vSKRZ-Au A12
vÜSTl
veHST-STR Leugenberg
v-STRvSHI2gl- Y Driehoekstraat
lijn 12/1 naar Y Sint-Mariabrug
dSTR lvKRZodABZql Y Sint-Mariabrug
lijn 12 van Lage Zwaluwe
dvSTRdENDExe lijn 16A naar Lier in ontwerp
vBHF-STR Ekeren
vÜST
vSKRZ-Au A12
vBHF 13,7 Antwerpen-Noorderdokken
vSHI2 ldKRZod HSL 4 naar Schiphol
vÜSTu lvSTR- Y Luchtbal
vÜSTorvSTR-
vBHF-LvBHF-R- 12,9 Antwerpen-Luchtbal
vSTRevSHI2gl-
dSTRvSTRexdBST IJskelder aansluiting buurtspoorweg
vSTRxvÜSTxr
hdKRZahdKRZahdKRZaedABZql lijn 220, Y Noorderlaan - Merksem
dWBRÜCKEedWBRÜCKEedWBRÜCKEed Albertkanaal
vSTR-eDSTvSTR- Merksem
vSTRr-STRvSTR- lijn 25 naar Brussel-Noord
evBHF 10,2 Antwerpen-Dam
veABZgr-STR lijn 12 naar Antwerpen-Centraal tot 1873
veABZg r-STR lijn 12B van Dokken en -Stapelplaatsen opgebroken
vÜST Y Holland
v-SHI2grvSHI2gl-
vDST-STRvSTR-DST 8,7 Antwerpen-Schijnpoort
v-SHI2g rvSHI2g l-
vÜSTr
veHST-STR Borgerhout
evBHF 6,7 Antwerpen-Oost
vÜSTl
dSTRqvABZgr-STRd Y Antwerpen-Oost, lijn 12 naar Antwerpen-C vanaf 1873
dvSHI2ldSHI2 r
STRqvABZg r-STR Y Noord Berchem, lijn 27 van Antwerpen-C spoor B
STRqdSTR rvSTRd lijn 59/1 van Antwerpen-Centraal
dSTRqvSTR r-STRvSTRd lijn 27 van Antwerpen-Centraal spoor A
vSTR r-STRvÜSTrvSTR- lijn 25 naar Antwerpen-Luchtbal
dSTRvÜSTrdSTRvSHI2gl- Y Oost Berchem
vBHF-LvBHF-MvBHF-R 5,5 Antwerpen-Berchem
vKRZovSTRr-STRvÜSTur lijn 59/1 naar Y West Berchem
vKRZodSTRqdKRZovSHI2r lijn 59 naar Gent-Sint-Pieters
vSHI2ldSHI2 lrdSHI2rvSTR-
vSKRZ-AoddSKRZ-Ao R1
dSTRvSHI2gl-dSTR Y N-Groenenhoek, lijn 27/2 naar Y Z-Groenenhoek
dSTRrdLSTRvSTR lijn 25 naar Brussel-Noord
v-LSTRv-SHI2g r Y Z-Groenenhoek, lijn 27/2 van Y N-Groenenhoek
dLSTReABZgr Y Deurne, lijn 27A naar Hoboken-Kapelstraat opgebroken
dLSTRSKRZ-Au R11
dSHI2 ldSHI2lrdSHI2 rdSTR
1,1
0,0
Y Drabstraat, lijn 27A naar Y Liersesteenweg
dABZqrdABZq lvSTRo-ABZgr Y Liersesteenweg, lijn 27 naar Brussel-Noord
vSTRedABZg lexdENDEeq aansluiting Fort 3 opgebroken
v-STRveHST-STR 1,3 Krijgsbaan
ddSHI2ldSHI2g lrdSHI2r 1,6 Y Aubry
lijn 15/1 van Y Krijgsbaan
deHST 2,8 Liersebaan
dSKRZ-Au N10
dBHF 3,9 Boechout
deHST 4,9 Vos
deHST 6,4 Boshoek
dSKRZ-Au R16
vSTR r-STR lijn 13 van Kontich-Lint
vSTR-eABZg l lijn 205 van Oelegem opgebroken
vÜST
vBHF 9,3 Lier
SPLe
WBRÜCKE1 Kleine Nete
eHST 11,1 Lisp
WBRÜCKE1 Netekanaal
ABZgl
11,5
0,0
Y Nazareth
lijn 15 naar Y Zonhoven
WBRÜCKE1 Grote Nete
eHST 2,9 Kloosterheide
BHF 7,0 Berlaar
HST 10,1 Melkouwen
eHST 11,2 Itegem
uexSTR rdSTR tramlijn H van Mechelen opgebroken
uexdHSTBHFd 13,6 Heist-op-den-Berg
uexSTRlemdKRZu tramlijn H naar Heist-op-den-Berg (dorp) opgebroken
eHST 16,0 Heide-Lo
BHF 19,6 Booischot
STR GRZq grens Antwerpen - Vlaams-Brabant
BHF 22,1 Begijnendijk
STR GRZq grens Vlaams-Brabant - Antwerpen
STR GRZq grens Antwerpen - Vlaams-Brabant
eABZg l lijn 29 van Tilburg opgebroken
ABZgr 25,9 Y Noord Δ Aarschot
lijn 16/1 naar Y Zuid Δ Aarschot
ABZg r
26,4
17,5
Y Oost Δ Aarschot
lijn 35 van Leuven
emKRZu buurtspoorlijn 275, Aarschot - Westerlo opgebroken
BHF 19,3 Langdorp
BHF 25,2 Testelt
BHF 28,1 Zichem
eABZgr lijn 30 naar Scherpenheuvel opgebroken
BHF 33,2 Diest
ABZgl lijn 17 naar Beringen-Mijn
eABZgr lijn 22 naar Tienen opgebroken
STR GRZq grens Vlaams-Brabant - Limburg
eBHF 38,5 Zelem
SKRZ-Au A2E314
eBHF 41,1 Linkhout
BHF 43,2 Schulen
eHST 46,5 Spalbeek
eHST 48,3 Kermt-Dorp
eBHF 49,9 Kermt
SKRZ-Au A13E313
ABZgl 51,5 Y West Δ Hasselt, lijn 35/1 naar Y Noord Δ Hasselt
vSHI1 l-STR l Y Oost Δ Hasselt
lijn 21A van Maaseik
v-SHI2grvSTR-
dSKRZ-AludSKRZ-AmudSKRZ-Arud R71
dSTRvÜSTd
vÜSTvSTR-
dDSTvBHFd
53,8
0,0
Hasselt
v-SHI2g rvSTR-
vÜST
vSTRr-SHI1r lijn 21 naar Landen
eHST 3,7 Godsheide
BHF 7,2 Diepenbeek
BHF Beverst
eABZgl 15,7 Y Beverst
lijn 20 naar Maastricht opgebroken
ABZg l lijn 21C van Genk-Goederen
eABZg l verbindingsboog van lijn 20 opgebroken
BHF 17,2 Bilzen
SKRZ-Au N2
SKRZ-Au A13E313
eBHF 19,3 Hoeselt
eHST 22,1 Alt-Hoeselt
eHST 24,4 's Herenelderen
eABZg r lijn 23 van Drieslinter opgebroken
BHF
27,7
0,0
Tongeren
eKRWglexKRW r
STRexBHF Nerem
eBHFexSTR 3,6 Nerem-Vreren
STR GRZqexSTR GRZq grens Limburg - Luik
eHSTexSTR 5,2 Glons-Haut
ABZgrexSTR 5,5 Y Glons, lijn 34 naar Luik-Guillemins vanaf 1973
eKRZoexSTRr lijn 34 naar Luik-Guillemins tot 1973
TUNNEL1 Tunnel van Glaaien 145 m
eHST 7,1 Boirs
SKRZ-Ao A13E313
eHST 9,3 Rukkelingen
eBHF 11,3 Bitsingen
eHST 12,9 Wonck
TUNNEL1 Geertunnels 1637 m
TUNNEL1
hKRZWae Albertkanaal
hKRZWae Maas (Pont des Allemands)
SKRZ-Ao A25E25
eTBHFoABZq r 18,2 Visé-Haut, lijn spoorlijn 40 van Y Val Benoît naar Maastricht
ABZglABZgr 19,9 Y Longchamps
lijn 24/2 van Visé-Haut
KRWg lKRWr 20.7 Y Berneau
lijn 24/1 van Wezet
hSTRae Viaduct van Berneau 230 m
eHST 21,0 Berneau
eHST 23,4 Station Weerst
STR GRZq grens Luik - Limburg
hSTRae Viaduct van Sint-Martens-Voeren 250 m
eHST 26,6 Sint-Martens-Voeren
TUNNEL1 Tunnel van Veurs 2130 m
eHST 31,4 Remersdaal
hSTRae Viaduct van Remersdaal 390 m
tSTRa Tunnel van Remersdaal 795 m
tSTR GRZq grens Limburg - Luik
tSTRe
ABZg r lijn 38/1 van Y Homburg
eTBHFxu Hindel-Bas, lijn 38 van Chênée naar Plombières opgebroken
v-SHI2grd
vDST-STRd 37,0 Montzen
dSTRr 1hSHI2g rd lijn 39/1 naar Y Muhlbach
thans lijn 39 naar Welkenraedt
hSTRa Viaduct van Moresnet 1100 m
ehKRZ lijn 39 van Welkenraedt naar Botzelaer opgebroken
hSTRe
veSTRa 40,9 Y Geulthal
evÜSTol
evSTRr-SHI1r lijn 24A naar Y Ronheide opgebroken
eABZg l lijn 39 van Welkenraedt opgebroken
eHST Botzelaer
tSTRa 44,1 Tunnel van Gemmenich
tZOLL
44,5
5,0
staatsgrens België - Duitsland
tSTRe 4,5
BS2 lBS2 r
vSTRo-STR rdSTR DB 2550 van Aachen Hbf
dSHI2g ldSHI2lrdSHI2g r
DSTBHF 0,0 Aachen West
BS2lBS2r DB 2550 naar Kassel Hbf

De Montzenroute of Montzenlijn is een belangrijke route voor goederentreinen tussen de haven van Antwerpen en Aken in Duitsland, via Aarschot, Hasselt, de Voerstreek en Montzen. De spoorroute bereikt zijn hoogste punt in de tunnel van Gemmenich (ongeveer 260 meter). In de aanloop hiernaar bevat dit onderdeel, spoorlijn 24, enkele steile hellingen. Als gevolg van deze hellingen kon een locomotief eerder hoogstens 1100 ton trekken; tussen Montzen en Aken moest men zelfs een extra locomotief inzetten om het geheel over de hellingen te krijgen. Vanaf circa 2010 worden de diensten verzekerd door locomotieven van het type TRAXX, die wel zwaardere treinen kunnen trekken.

De buiten gebruik geraakte IJzeren Rijn heeft een veel vlakker tracé waardoor goederentreinen met een lading tot 1800 ton mogelijk zijn. Vergeleken met de IJzeren Rijn is de Montzenroute 50 km langer. Desalniettemin wordt de Montzenroute al meer dan een eeuw geprefereerd boven de IJzeren Rijn.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog behield Nederland zijn neutraliteit waardoor het internationale treinverkeer tussen Duitsland en België via Nederland weliswaar niet geheel werd stopgezet maar toch beperkt. Wegens de neutraliteit kon bijvoorbeeld geen transport van wapens of legereenheden door Nederland gebeuren. Duitsland, dat België had bezet, bouwde een alternatieve verbinding ten zuiden van Limburg via de Voerstreek, die op 15 februari 1917 voor militair verkeer kon worden geopend. Vanaf 9 oktober 1917 vond er ook reizigersverkeer plaats op lijn 24. De steile hellingen bevinden zich rondom Montzen, waaraan de lijn haar naam te danken heeft.

Na de Eerste Wereldoorlog werd deze lijn bijna uitsluitend gebruikt voor het vervoer van goederen. De heropening van de IJzeren Rijn na 1918 bracht hierin geen verandering. België gaf de voorkeur aan de Montzenroute, die voorzag in een rechtstreekse verbinding zonder dat Nederlands grondgebied werd doorkruist. Deze route was weliswaar langer en had grotere hoogteverschillen, maar het passeren van slechts een nationale grens scheelde onderaan de streep tijd en geld, door het wegvallen van Nederlandse goederencontrole en douaneheffingen.[1]

Het gevolg was een afnemend gebruik van de IJzeren Rijn. Na de Tweede Wereldoorlog nam het gebruik verder af ten voordele van de Montzenroute.[2] Afgezien van incidentele militaire transporten met Britse soldaten op verlof, maakten doorgaande passagierstreinen er geen gebruik meer van. Wat goederenvervoer betreft, waren het in de jaren ’50 en ’60 (in tegenstelling tot vandaag de dag) juist Nederland en Duitsland die erop aandrongen de IJzeren Rijn te reactiveren. Om die reden werd in 1954 zelfs een trilateraal congres georganiseerd in Roermond. België echter wilde hieraan niet meewerken omdat het de Montzenroute wilde blijven gebruiken. Deze situatie bleef ongeveer 20 jaar van kracht.

Reizigersverkeer was er na de Tweede Wereldoorlog alleen nog op het baanvak Wezet - Montzen. Op 2 juni 1957 kwam hier ook een eind aan.

Tussen 1970 en 1973 maakten autotreinen voor Opel gebruik van de IJzeren Rijn, terwijl vanaf 1977 een korte opleving kon worden geconstateerd toen de tunnels in de Montzenroute moesten worden aangepast. Nadat deze lijn in 1991 was gemoderniseerd werd het vervoer echter direct weer over de Montzenroute geleid en kwam elk treinverkeer over de IJzeren Rijn van België naar Duitsland tot stilstand. Vanaf dat moment werden delen van het traject van de IJzeren Rijn volledig buiten gebruik gesteld.

Vanuit de Haven van Antwerpen volgt de trein achtereenvolgens volgende spoorlijnen:

Om de bijna dichtgeslibde bottleneck bij Berchem te omzeilen, zijn er plannen voor een tweede spoortoegang vanuit de Haven van Antwerpen, langs Ekeren, Merksem, Schoten, Wijnegem, Wommelgem en Ranst naar Lier om daar op de bestaande spoorlijn 16 aan te sluiten. Dit traject zou tussen Schoten en Ranst ondergronds uitgevoerd worden om de hinder aan de omwonenden tot een minimum te beperken.

Elektrificatie

[bewerken | brontekst bewerken]

Eind 2007 is men begonnen met de elektrificatie van de Montzenlijn tussen de Gemmenichertunnel en het station van Montzen. Sinds 2008 is de Montzenroute volledig geëlektrificeerd.[3] Op dit deel worden zware goederentreinen de steile heuvel tussen Aachen-West en Gemmenich opgeduwd door elektrische locomotieven.

Op het Belgische deel is de Montzenroute tot het goederenstation van Montzen voorzien van bovenleiding. Gekozen is om de Duitse bovenleiding door te trekken tot met voorbij het Viaduct van Moresnet, waar een spanningssluis is gelegd als scheiding tussen de Duitse en Belgische bovenleidingsspanning. Op 14 december 2008 is de elektrificatie voltooid en in dienst gesteld.

Recente ontwikkelingen

[bewerken | brontekst bewerken]

Door de steile hellingen is het moeilijker lange en zware treinen te laten rijden. Onder meer daarom verzocht België de 50 km kortere IJzeren Rijn te reactiveren. De reistijd via de IJzeren Rijn is drie uur korter dan via de Montzenroute.

Opmerkelijk is het werkbezoek dat de Nederlandse toenmalig minister Tineke Netelenbos van Verkeer en Waterstaat aan de gemeente Plombières bracht ter voorbereiding van de besluitvorming rondom het reactiveren van de IJzeren Rijn. De herstelkosten voor dit traject werden geraamd op ƒ 475 miljoen (€ 216 miljoen). Voor het tracé nabij de steile hellingen was slechts 1% (€ 2,2 miljoen) daarvan nodig om het spoor te moderniseren.

Op 15 maart 2007 reed opnieuw een Belgische goederentrein over de IJzeren Rijn vanuit Antwerpen naar Duisburg.[4]

Op 11 mei 2007 werd bekend dat de Waalse regering gekant is tegen de heropening van de IJzeren Rijn. Dit zou volgens hen ten koste gaan van de Montzenlijn en de werkgelegenheid in Luik.[5]

In april 2022 kondigde het directoraat-generaal Mobiliteit en Vervoer van de Europese Commissie aan dat Infrabel vijf miljoen euro uit het "EU Military Mobility Fund" ontvangt voor de aanleg van vier lange sporen in de vormingsbundel van Montzen voor 740 meter lange treinen tussen de Antwerpse haven en de Duitse grens te kunnen laten samenstellen, temporiseren en rijden. Het project zal de infrastructuur voor militaire en civiele doeleinden verbeteren, zowel voor regulier vrachtvervoer als ook voor transport van zwaar militair materieel. De toekenning gebeurde in het licht van de Russische invasie in Oekraïne.[6]