Iain Crichton Smith

Iain Crichton Smith (Schots-Gaelisch: Iain Mac a' Ghobhainn) (Glasgow, 1 januari 1928 – Taynuilt, 15 oktober 1998) was een Schots dichter en schrijver van romans en korte verhalen.

Levensloop

Smith was de zoon van twee Hooglanders en werd geboren in Glasgow. Na de dood van zijn vader verhuisde hij als tweejarige met het gezin naar Pabail Iarach, op het Eye-schiereiland van het Buiten-Hebridische eiland Leòdhas. Hij woonde er op een kleine boerderij en ging naar school in de hoofdstad Steòrnabhagh, waar hij Engels leerde; zijn moedertaal was, zoals bij de meeste mensen uit de streek, Schots-Gaelisch.

Na afronding van zijn middelbare school studeerde hij Engels aan de Universiteit van Aberdeen. Hij studeerde in 1949 af. Destijds bestond in het Verenigd Koninkrijk nog dienstplicht. Smith vervulde die in een speciaal onderwijscorps, waarna hij als leraar aan de slag ging. Van 1952 tot 1977 gaf hij les in achtereenvolgens Clydebank, Dumbarton en Oban; ondertussen publiceerde hij reeds verschillende werken, waaronder Engelse vertalingen van Sorley MacLean (Somhairle MacGille-Eain). Hij huwde met Donalda Logan, en vanaf 1977 werd hij voltijds schrijver. In 1980 werd hij onderscheiden met de benoeming tot Officier in de Orde van het Britse Rijk.

Niettegenstaande zijn Gaelische achtergrond schreef Smith meer werken in het Engels dan in het Schots; volgens zijn collega-dichter Edwin Morgan omdat hij wilde bewijzen dat hij, voor wie Engels tenslotte een vreemde taal was, er even goed in kon schrijven als al die andere dichters voor wie het de moedertaal was.^[bron?] Vaak schreef hij evenwel twee equivalente versies van zijn werken, een in het Gaelisch en een in het Engels.

Karakteristiek voor zijn werk is de symbolisering van innerlijke emoties door middel van natuur- en weersbeschrijvingen. Een vaak terugkerende figuur is een oude vrouw, meestal een weduwe; mogelijk op zijn moeder gebaseerd. De psychologische achtergrond getuigt van een afwijzing van elk dogma; Smith had een afkeer van autoriteit, en in het bijzonder van religieuze autoriteit. De geborgen eilandmaatschappij van de Hebriden, met veel sociale controle, wekte zijn weerstand op; hij was atheïst, wat afstak tegen de ietwat conservatieve mentaliteit van de Keltische eilandbewoners, die hij er bijwijlen van verdacht dat ze tegen kunst gekant waren. Verder spreekt uit zijn werk een grote belangstelling voor de Schotse geschiedenis, en wat erin is misgelopen.

Zijn bekendste werk is de roman Consider the Lilies, het verhaal van een verpauperde, diepgelovige oude weduwe die ten tijde van de ontruiming van de Hooglanden uit haar huis gezet dreigt te worden. In een verrassende wending blijkt ze, wanneer niemand haar nog wil helpen, steun te vinden bij een atheïstische rebel die zich hardhandig tegen de onteigeningen verzet. Aan het eind van haar leven krijgt ze spijt dat ze de wereld altijd zomaar aanvaard heeft, en poogt ze alsnog in opstand te komen. In deze roman zitten alle ideeën en opvattingen van Smith op harmonieuze wijze vervat.

Hij overleed op 60-jarige leeftijd in Taynuilt, een dorpje nabij Oban.

Werken

1955 - The Long River
1960 - Burn is Aran
1961 - Culloden and After
1961 - Thistles and Roses
1962 - Deer on the High Hills
1963 - An Dubh is an Gorm
1965 - Old Woman
1965 - Biobuill is Sansan Reice
1965 - The Law and the Grace
1966 - Modern Gaelic Verse
1967 - The Golden Lyric: an Essay on the Poetry of Hugh MacDiarmid
1968 - At Helensburgh
1968 - Consider the Lilies
1969 - Ben Dorain by Duncan Ban MacIntyre
1969 - From Bourgeois Land
1969 - The Last Summer
1970 - Iain am Measg nan Reultan
1970 - Maighstirean is Ministearan
1970 - Selected Poems
1970 - The Black and the Red
1970 - Survival without Error
1971 - My Last Duchess
1971 - Poems to Eimhir (vertaling van gedichten van Sorley MacLean)
1972 - Love Poems and Elegies
1973 - An t-Aghar Ameireaganach
1973 - Rabhndan is Rudan
1974 - Eadar Fealla-dha is Glaschu
1974 - Goodbye Mr Dixon
1974 - Hami Autumn
1975 - The Notebooks of Robinson Crusoe
1975 - The Permanent Island
1976 - An t-Aonaran
1977 - The Hermit and Other Stories
1978 - An End to Autumn
1978 - River, River
1979 - On the Island
1981 - Murdo
1982 - A Field Full of Folk
1982 - Selected Poems 1955-1982
1982 - The Search
1984 - Mr Trill in Hades
1984 - The Exiles
1985 - Selected Poems
1985 - The Tenement
1986 - Towards the Human: Selected Essays
1986 - A Life
1987 - An t-Eilean agus an Caan
1987 - In the Middle of the Wood
1989 - A' Bheinn Oir
1989 - Na Speuclairean Dubha
1989 - The Dream
1990 - Selected Poems
1991 - Turas tro Shaoghal Falamh
1991 - Na Guathan
1992 - An Honourable Death
1992 - Collected Poems
1992 - An Dannsa mu Dhearadh
2006 - Am Miseanaraidh (postuum)