Gevangenissen in België
_-_3.JPG)
De gevangenissen in België zijn federale instellingen. België telt achtendertig gevangenissen en drie gesloten jeugdcentra. Het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen (DG EPI) is deel van de Federale Overheidsdienst Justitie en is belast met de tenuitvoerlegging van de straffen. De Regie der Gebouwen is dan weer bevoegd voor het bouwen en onderhouden van de gevangenisgebouwen zelf. In elke provincie bevindt zich ten minste één gevangenis.
Gedetineerden
[bewerken | brontekst bewerken]In 2017 waren er in Belgische gevangenissen 10.471 gedetineerden, waarvan 95,8% mannen en 4,2% vrouwen. In 2021 waren dat er 10.374. De vrouwelijke gedetineerden zijn verspreid over 8 inrichtingen: Antwerpen, Bergen, Haren, Brugge, Gent, Hasselt, Hoogstraten en Lantin Marche-en-Famenne.
Hoewel de opsluitingsgraad in 2021 ongeveer op de Europese mediaan ligt (89,7 per 100.000 inwoners) zijn Belgische gevangenissen ernstig overbevolkt (108 gevangenen op 100 plaatsen, tegenover een Europese mediaan van 85).[1][2] In 2017 was de gemiddelde overbevolkingsgraad met 11,8% nog hoger.[3]
De Belgische gevangenissen kenmerken zich ook door het hoge aandeel gedetineerden in voorhechtenis (38% in 2021, tegenover een Europese mediaan van 22%). Dit is nog toegenomen in vergelijking met 2017, toen zo'n 55,7% veroordeelden waren, tegenover 36% beklaagden (verdachten opgesloten in afwachting van een definitieve rechterlijke beslissing) en 6,6% geïnterneerden. Het aantal zelfdodingen in Belgische gevangenissen in 2021 ligt op 15,4 terwijl de Europese mediaan op 5,7 ligt.
Mistoestanden
[bewerken | brontekst bewerken]België is al meerdere malen door de Raad van Europa[4] gewaarschuwd, en door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens veroordeeld voor ontoelaatbare toestanden in de gevangenissen. De belangrijkste mistoestanden betreffen onder meer het "ernstig chronisch probleem" van de overbevolking, de behandeling van gedetineerden met mentale problemen, en de situatie tijdens stakingen van de cipiers.[5][6]
Om de overbevolking (en de verouderde infrastructuur) op te lossen worden een aantal gevangenissen vernieuwd of bijgebouwd. Om de overbevolking op korte termijn aan te pakken huurde het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen van 2010 tot 2016 detentieplaatsen in de penitentiaire inrichting van Tilburg in Nederland. De inrichting van Tilburg was daardoor van 2010 tot 2016 een afdeling van de strafinrichting van Wortel.[7] Nederland was vragende partij om nog meer Belgische gevangenen onder te brengen aangezien er daar een overcapaciteit is.[8]
Niet-Belgische gevangenen
[bewerken | brontekst bewerken]In 2017 hadden 56% van de gedetineerden de Belgische nationaliteit.[3] De gedetineerden kwamen uit meer dan 130 landen. Voor de niet-Belgische gedetineerden die minstens 2% van de gemiddelde gevangenisbevolking uitmaken zijn de gedetineerden uit de volgende landen: Marokko (9,6%), Algerije (4,8%), Roemenië (3,2%), Nederland (2,7%), Frankrijk (2%) en Albanië (2%).
Gevangenissen
[bewerken | brontekst bewerken]Types:
- AH: arresthuis, voor mensen die nog niet veroordeeld zijn, maar in voorarrest zitten[9]
- SH: strafhuis, voor mensen die veroordeeld werden
- PSC: penitentiair schoolcentrum
- PLC: penitentiair landbouwcentrum
- IBM: inrichting tot bescherming vd maatschappij, voor mensen die ontoerekeningsvatbaar zijn[9]
| Gevangenis | Stad | Provincie | Gewest | Type | Opening | Gedetineerden ( /-) | Capaciteit ( /-) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Centrale gevangenis van Leuven | Leuven | Vlaams-Brabant | Vlaanderen | SH | 1860 | 450 | 350 |
| Detentiecentrum van Saint-Hubert | Saint-Hubert | Luxemburg | Wallonië | open | 1972 | 202,9 | 216 |
| Gevangenis van Aarlen | Aarlen | Luxemburg | Wallonië | AH SH | 1867 | 126,5 | 111 |
| Gevangenis van Andenne | Andenne | Namen | Wallonië | SH | 1997 | 411,2 | 396 |
| Gevangenis van Antwerpen | Antwerpen | Antwerpen | Vlaanderen | AH | 1855 | 636,8 | 439 |
| Gevangenis van Bergen | Bergen | Henegouwen | Wallonië | AH SH | 1867 | 386,3 | 274 |
| Gevangenis van Berkendael | Vorst | Brussels Hoofdstedelijk Gewest | AH | 1910 | 78,6 | 78 | |
| Gevangenis van Beveren | Beveren | Oost-Vlaanderen | Vlaanderen | AH SH | 2014 | 293,8 | 312 |
| Gevangenis van Dinant | Dinant | Namen | Wallonië | AH SH | 1853 | 55,5 | 32 |
| Gevangenis van Dendermonde | Dendermonde | Oost-Vlaanderen | Vlaanderen | AH SH | 1863 | 229,4 | 168 |
| Gevangenis van Doornik | Doornik | Henegouwen | Wallonië | AH SH | 1868 | 192,5 | 183 |
| Gevangenis van Gent | Gent | Oost-Vlaanderen | Vlaanderen | AH SH | 1862 | 390 | 299 |
| Gevangenis van Hasselt | Hasselt | Limburg | Vlaanderen | AH SH | 2005 | 541,8 | 450 |
| Gevangenis van Hoei | Hoei | Luik | Wallonië | AH SH | 1871 | 85,8 | 64 |
| Gevangenis van Ieper | Ieper | West-Vlaanderen | Vlaanderen | AH | 1876 | 106 | 67 |
| Gevangenis van Itter | Itter | Waals-Brabant | Wallonië | SH | 2002 | 419,9 | 422 |
| Gevangenis van Jamioulx | Jamioulx, Ham-sur-Heure-Nalinnes | Henegouwen | Wallonië | AH SH | 1975 | 374,1 | 400 |
| Gevangenis van Lantin | Lantin, Juprelle | Luik | Wallonië | AH SH | 1979 | 907,8 | 694 |
| Gevangenis van Leuze | Leuze-en-Hainaut | Henegouwen | Wallonië | 2014 | 305,2 | 312 | |
| Gevangenis van Marche-en-Famenne | Marche-en-Famenne | Luxemburg | Wallonië | 2013 | 308,5 | 312 | |
| Gevangenis van Mechelen | Mechelen | Antwerpen | Vlaanderen | AH SH | 1874 | 115,6 | 84 |
| Gevangenis van Merksplas | Merksplas | Antwerpen | Vlaanderen | halfopen | 1825 | 426,1 | 430 |
| Gevangenis van Namen | Namen | Namen | Wallonië | AH SH | 1874 | 173,9 | 123 |
| Gevangenis van Nijvel | Nijvel | Waals-Brabant | Wallonië | AH SH | 1908 | 223,7 | 192 |
| Gevangenis van Oudenaarde | Oudenaarde | Oost-Vlaanderen | Vlaanderen | AH SH | 1922 | 156,4 | 132 |
| Gevangenis van Sint-Gillis | Sint-Gillis | Brussels Hoofdstedelijk Gewest | AH | 1884 | 849,9 | 584 | |
| Gevangenis van Turnhout | Turnhout | Antwerpen | Vlaanderen | AH SH | 1908 | 287,1 | 269 |
| Gevangenis van Verviers | Verviers | Luik | Wallonië | AH SH | 1895 | 194 | |
| Gevangenis van Vorst | Vorst | Brussels Hoofdstedelijk Gewest | AH | 1910 | 173,5 | 180 | |
| Gevangenis van Wortel | Wortel, Hoogstraten | Antwerpen | Vlaanderen | SH | 1933 | 293,9 | 301 |
| Hulpgevangenis van Leuven | Leuven | Vlaams-Brabant | Vlaanderen | AH | 1869 | 182 | 149 |
| Inrichting tot bescherming van de maatschappij van Paifve | Paifve, Juprelle | Luik | Wallonië | IBM | 1972 | 194,3 | 205 |
| Penitentiair complex van Brugge | Sint-Andries, Brugge | West-Vlaanderen | Vlaanderen | AH SH | 1991 | 692,2 | 602 |
| Penitentiair landbouwcentrum van Ruiselede | Ruiselede | West-Vlaanderen | Vlaanderen | PLC | 1849 | 53,7 | 55 |
| Penitentiair schoolcentrum van Hoogstraten | Hoogstraten | Antwerpen | Vlaanderen | PSC | 1880 | 164,2 | 170 |
| Penitentiair schoolcentrum van Marneffe | Marneffe, Burdinne | Luik | Wallonië | PSC | 1850 | 117,2 | 131 |
Geplande gevangenissen
[bewerken | brontekst bewerken]Om de overbevolking tegen te gaan stelde de federale regering voorop zes nieuwe gevangenissen te bouwen: drie in Vlaanderen, twee in Wallonië en één in Brussel. In november 2022 ging de eerste hiervan open in Haren. In het voorjaar van 2023 is ook de nieuwe gevangenis van Dendermonde in gebruik genomen.
| Gevangenis | Stad | Provincie | Gewest | Type | Opening | Gemiddelde capaciteit |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Gevangenisdorp van Haren (Brussel) | Brussel (Haren) | Brussels Hoofdstedelijk Gewest | 2022 | 1190 | ||
| Poort van Dendermonde | Dendermonde | Oost-Vlaanderen | Vlaanderen | 2023 | 444 | |
| Geplande gevangenis van Antwerpen | Antwerpen | Antwerpen | Vlaanderen | AH | 2024 | 440 |
| Geplande gevangenis van Leopoldsburg | Leopoldsburg | Limburg | Vlaanderen | 2025 | 312 | |
| Geplande gevangenis in Sugny | Sugny | Namen | Wallonië | SH | 2025 | 312 |
| Geplande gevangenis in Verviers | Verviers | Luik | Wallonië | 2025 | 240 | |
Federale gesloten jeugdcentra
[bewerken | brontekst bewerken]In de federale gesloten centra ("jeugdgevangenissen") verblijven jongeren die een misdrijf gepleegd hebben en niet in een gemeenschapsinstelling terechtkunnen.
In deze centra staat het directoraat-generaal Penitentiaire Inrichtingen in voor de orde en de veiligheid, maar de gemeenschappen bieden psychosociale begeleiding aan en voorzien onderwijs.
Als gevolg van het Vlinderakkoord van 2011 zijn deze jeugdcentra overgedragen aan de Gemeenschappen (voor Brussel is dit de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie).
| Gevangenis | Plaats/Gemeente | Provincie | Gewest | Opening |
|---|---|---|---|---|
| Gesloten Federaal Centrum voor Jongeren in Everberg ("De Grubbe") | Everberg, Kortenberg | Vlaams-Brabant | Vlaanderen | 2002 |
| Gesloten Federaal Centrum voor Jongeren van Tongeren | Tongeren | Limburg | Vlaanderen | 2009 |
| Gesloten Federaal Centrum voor Jongeren van Saint-Hubert | Saint-Hubert | Luxemburg | Wallonië | 2010 |
Transitiehuizen
[bewerken | brontekst bewerken]Transitiehuizen zijn een nieuwe detentievorm die gedetineerden die bijna einde straf zijn de kans geven om onder intensieve begeleiding te werken aan hun re-integratie. Men wil een geleidelijke overgang van een klassieke detentie naar meer vrijheid, die moet leiden tot minder recidive. De gedetineerden klussen of koken en worden geholpen bij het zoeken naar werk en naar een woning, enz. Zij worden hierbij opgevolgd door criminologen, psychologen en sociaal werkers. Transitiehuizen bieden een detentie meer op het profiel van de gedetineerden. Onderzoek toont aan dat wie in zo'n transitiehuis verbleef minder vaak hervalt in criminele feiten.[1] Op 31 december 2021 sloot het transitiehuis te Edingen. Hierdoor werden geen nieuwe plaatsingen meer uitgevoerd, en voor de gedetineerden die nog in Edingen verbleven, werd bij de SURB nagegaan of ze in aanmerking komen voor een andere strafuitvoeringsmodaliteit. Indien niet het geval, werden de participanten terug overgebracht naar een penitentiaire inrichting[10].
| Inrichting | Stad | Provincie | Gewest | Type | Opening | sluiting | Gedetineerden ( /-) | Capaciteit ( /-) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Transitiehuis van Mechelen | Mechelen | Antwerpen | Vlaanderen | 2019 | / | 15 | ||
| Transitiehuis van Edingen | Edingen | Henegouwen | Wallonië | 2020 | 31/12/2021[10] | 15 |
Forensisch psychiatrisch centra (FPC)
[bewerken | brontekst bewerken]Geïnterneerden zijn geesteszieken die veroordeeld zijn voor criminele feiten. Het FPC is vergelijkbaar met een psychiatrisch ziekenhuis, maar heeft een hogere graad van beveiliging.
| Inrichting | Stad | Provincie | Gewest | Type | Opening | Geinterneerden ( /-) | Capaciteit ( /-) |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| FPC-Antwerpen | Antwerpen | Antwerpen | Vlaanderen | FPC | 2017 | 180 | |
| FPC-Gent | Gent | Oost-Vlaanderen | Vlaanderen | FPC | 2014 | 270 | |
| FPC-Aalst | Aalst | Oost-Vlaanderen | Vlaanderen | FPC | 2026-2027 | 120 | |
| FPC-Waver | Waver | Waals-Brabant | Wallonië | FPC | 250 |
Zie ook
[bewerken | brontekst bewerken]Externe links
[bewerken | brontekst bewerken]- Gevangenissen van België, justitie.belgium.be
- Gesloten federale centra voor jongeren, justitie.belgium.be
- www.gevangenismuseum.be
- ↑ Nieuwe wake-upcall voor gevangenissen, De Standaard, 6 april 2022. Gearchiveerd op 10 april 2023.
- ↑ Marcelo F. Aebi, Edoardo Cocco, Lorena Molnar en Mélanie M. Tiago, SPACE I - 2021 – Council of Europe Annual Penal Statistics: Prison populations, 2022
- ↑ a b De penitentiaire inrichtingen in 2017, belgium.be
- ↑ Meer bepaald het Comité ter voorkoming van foltering (CPT), dat geregeld rapporten publiceert over de toestanden in gevangenissen.
- ↑ Overbevolking in gevangenissen: België opnieuw bij de slechtsten van de klas in Europa. vrtnws.be (6 juni 2024).
- ↑ België veroordeeld voor onmenselijke en vernederende behandeling gevangenen. vrtnws.be (16 mei 2017). Gearchiveerd op 25 juni 2024.
- ↑ 150 extra plaatsen in Tilburg, Federale Overheidsdienst Justitie, 18 november 2010. Gearchiveerd op 11 april 2023.
- ↑ Nederland vraagt meer Belgische gevangenen, De Standaard, 17 maart 2013. Gearchiveerd op 11 april 2023.
- ↑ a b Belgische gevangenissen, FOD Justitie, 20 juni 2022. Gearchiveerd op 8 april 2023.
- ↑ a b Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen, Bezoek aan de transitiehuizen te Mechelen en Edingen (19/11/2021). Gearchiveerd op 8 april 2023. Geraadpleegd op 27/04/2022.