Brabantsedag

Brabantsedag
Gehouden in	Heeze
Organisator	stichting Brabantsedag
Eerste editie	7 september 1958
	Officiële website

De Brabantsedag (voorheen Brabantse Dag) is een jaarlijks terugkerend evenement op de laatste zondag van augustus dat gehouden wordt in Heeze in de Nederlandse provincie Noord-Brabant. Het hoogtepunt van deze dag is de cultuurhistorische optocht, de theaterparade, die door de straten van het dorp trekt. Zestien wagenbouwersgroepen kiezen uit een overkoepelend thema een eigen thema, waarover ze een huizenhoge wagen ontwerpen en bouwen. De thema’s hebben altijd een connectie met de geschiedenis van Brabant. Hierbij is het doelgebied het Groothertogdom Brabant, dus naast een stuk Brabant ook een groot gedeelte van Vlaanderen maar ook bijvoorbeeld Maastricht. Het doel is om het onderwerp op creatieve en eigentijdse wijze te verbeelden met behulp van een praalwagen, spel, muziek, dans, kleding en grime. De zestien wagens worden gemaakt van metaal, hout, plaatmateriaal, piepschuim, textiel en vele andere materialen. Ieder jaar laten de wagenbouwers innoverende technieken in hun wagens terugkomen. Het bouwen gebeurt in de zomermaanden juni, juli en augustus, maar de wagenbouwersgroepen zijn het hele jaar door actief bezig met de Brabantsedag. De themabekendmaking vind begin november plaats, waarna het brainstormen begint. Aan de parade doen jaarlijks zo'n 2.000 figuranten mee, en wordt ondersteund door honderden vrijwilligers. De Brabantsedag wordt georganiseerd door de stichting Brabantsedag en trekt jaarlijks zo'n 30.000 bezoekers.

Geschiedenis

In 1957 ontstond in herberg De Zwaan het initiatief voor de jaarlijkse Brabantse cultuurhistorische optocht, "Brabantse Dag". Een jaar later, op 7 september 1958, trok de eerste optocht door de straten van Heeze. Thema van de optocht was 'boerenovertrek'. Hoewel er veel bezoekers kwamen^[1], was de optocht nog betrekkelijk kort. De tweede, met als thema 'Brabantse folklore met boerenbruiloft, was al groter en al snel werd er een speciaal comité opgericht om de organisatie van het evenement te verzorgen. Sindsdien 1958 is er ieder jaar een Brabantsedag georganiseerd, waarbij in piekjaren wel 60.000 toeschouwers aanwezig waren. De eerste jaren was de optocht een parade van oude ambachten. Doorgaans werden de wagens vormgegeven door achttien wagenbouwersgroepen. Lange tijd namen niet alleen groepen uit Heeze, maar ook uit andere plaatsen in Nederland en België deel. Vanaf de begintijd waren er naast de optocht exposities, muziekuitvoeringen en andere culturele presentaties op de Brabantsedag in Heeze. Steeds werd er door de organisatie gezocht naar een mix van kwaliteit en toegankelijkheid voor een groot publiek.

Halverwege de jaren zestig kreeg de optocht steeds meer een theatraal karakter, met historische taferelen en een centraal thema. In de jaren zeventig kreeg de Brabantsedag een meer ‘Groot-Brabants’ karakter doordat de inbreng vanuit Vlaanderen in het festival verder toenam. Vanaf de jaren tachtig had een verdere professionalisering van het festival plaats. De praalwagens ontwikkelden zich steeds meer tot decorstukken van een totaaltheater waarbij spel, zang, grime, kleding en dans belangrijk zijn. Door veel aandacht voor vernieuwing en innovatie ontwikkelde het festival zich tot een evenement voor jong en oud dat sterk in de Heezer gemeenschap is geborgd. Het is een evenement waar een zeer groot deel van de gemeenschap bij betrokken is. Een traditie die met de lepel ingegoten wordt en dan ook in het DNA van nagenoeg iedere Heezenaar zit. Vanaf 2018 is de Brabantsedag geen negendaags festival meer, maar wordt de focus op enkel de laatste zondag van augustus gelegd.

In 2020 ging de optocht voor het eerst in zijn geschiedenis niet door vanwege de uitbraak van het coronavirus. Omdat de Nederlandse regering alle evenementen tot 1 september had verboden, kon het evenement in het laatste weekend van augustus niet doorgaan. Het bestuur van de Stichting Brabantsedag maakte daarop bekend dat het voorgenomen thema 'Met verve' overeind bleef als thema voor de editie van 2021.^[2] Ook in 2021 kon de theaterparade geen doorgang vinden wegens coronamaatregelen. Het thema 'Met verve' werd doorgeschoven naar 2022.

Ambassadeurs

Sinds 2008 had de Brabantsedag elke drie jaar een cultuurgezant welke optreedt op als ambassadeur van het evenement. Frank Lammers, Gerard van Maasakkers en Björn van der Doelen zijn allen cultuurgezant van de Brabantsedag geweest.

Sinds 2018 kent Brabantsedag Heeze de rol van ambassadeur. Een Brabantsedag ambassadeur wordt aangesteld voor onbepaalde tijd, dus niet meer voor 3 jaar, wat eerst het geval was bij de cultuurgezant. De ambassadeur draagt de Brabantsedag een warm hart toe, bezoekt de Brabantsedag minimaal eens per 2 jaar en promoot de Brabantsedag door het jaar heen als daar de mogelijkheid toe is. Ambassadeurs zijn muzikant Gerard van Maasakkers, muzikant Björn van der Doelen, auteur Wim Daniëls, commissaris van de Koning Ina Adema, rector magnificus (Tilburg University) Wim van de Donk, oud- PSV-directeur Toon Gerbrands, politica Madeleine van Toorenburg, acteur Mike Weerts, burgemeester Teun Heldens (Gemeente Heeze-Leende) oud-burgemeester Paul Verhoeven (Gemeente Heeze-Leende).

Betekenis voor Heeze & Immaterieel Erfgoed

De Brabantsedag is een evenement waar een zeer groot deel van de gemeenschap bij betrokken is. Dit, samen met de wens de traditie van de Brabantsedag door te geven aan nieuwe generaties en het zo levensvatbaar houden voor de toekomst, heeft ertoe geleid dat de Brabantsedag Heeze in 2013 is opgenomen in de Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed Nederland.

Wagenbouwers

De spil van de Brabantsedag wordt gevormd door 16 wagenbouwersgroepen en hun leden die jaarlijks de theaterparade vorm geven met hun creaties, spel en muziek. Wagenbouwersgroepen zijn ontstaan uit vriendengroepen, families of buurtschappen, waar ouderen, jongeren en kinderen iedere zomer werken aan wagen, attributen, spel en grime. De zestien wagenbouwersgroepen hebben samen circa 2000 deelnemers, waarvan een groot deel ook deelneemt aan de optocht. De inwoners van Heeze zijn veelal betrokken als deelnemer of als toeschouwer.

Stichting Brabantsedag

De Brabantsedag wordt georganiseerd door Stichting Brabantsedag: Ruim 150 vrijwilligers zijn het gehele jaar bezig met de voorbereidingen voor de laatste zondag van augustus. Stichting Brabantsedag kent een negenkoppig bestuur met uiteenlopende expertises. Ieder bestuurslid kent een eigen werkgroep met vrijwilligers die samen invulling geven aan de opzet en de randvoorwaarden van de Brabantsedag. De Brabantsedag heeft ook een Raad van Advies en Aanbeveling.

Walk of Fame

In 2012 heeft de stichting Vrienden van Heeze het initiatief genomen om een Walk of Fame aan te leggen in het centrum van Heeze. Deze Walk of Fame is een reeks van herinneringsstenen langs de doorgaande weg van Heeze (vanaf gemeentehuis richting Strabrechtplein), waarbij op iedere steen de winnaars van iedere editie vanaf de eerste Brabantsedag weergegeven is. Ieder jaar wordt er een nieuwe steen gelegd met daarop de winnaar van de voorgaande editie.

Thema's

Jaar	Editie	Thema	Winnaar
1958	1	Boerenovertrek	onbekend
1959	2	Brabantse folklore met boerenbruiloft	Gemengde Zangvereniging Brabantse Bruiloft
1960	3	Brabant van toen, Brabant van nu	Emmerikstraat Oude marktgang
1961	4	Oude ambachten en gebruiken	Buurtvereniging De Rul Verhuizing
1962	5	Van Brabants folklore en historie	De Trouwe Vriendjes (Schijndel) D’n doopgang; mee d’n krommen erm gaon
1963	6	Grepen uit de Brabantse historie en oude beroepen	Groep uit Erp De adellijke bruiloft anno 1810
1964	7	Oorlog en bevrijding van Brabant door de eeuwen	Vriendenkring Schenkels Romeinen contra Batavieren
1965	8	Sagen en legenden	Vriendenkring Schenkels Heksenlevensloop
1966	9	Sprookjes in Brabant	Buurtvereniging Kapelstraat Het mannetje dat leeft van de wind
1967	10	De wereld van Jeroen Bosch	Vriendenkring Heerings De landloper
1968	11	Scheld en Spotprocessie	Vriendenkring Schenkels Heksenland
1969	12	Pieter Bruegel Optocht	De Potsemakers De alchemist
1970	13	Bijgeloof	Vriendenkring Kapelstraat Bijgeloof en de dood
1971	14	Brabant Harbalorifa	Vriendenkring Schenkels Rechtspraak in de middeleeuwen
1972	15	Reuzenoptocht	De Potsemakers Het geheimzinnige reuzenspook
1973	16	Brabant op wielen	P.V. Stichting “Kempenhaeghe” De Boerenovertrek
1974	17	Volksgeneeskunstigheden uit Brabants verleden	Vriendengroep Burgemeester Serrarisstraat Het Zieken- of Gasthuis
1975	18	Volksvermaak uit Brabants verleden	Vriendenkring van Gaal De barbaar wamba
1976	19	Spreuken gaan voorbij	Vriendenkring van Gaal "Met wijwater en kruis drijft men de duivel uit huis"
1977	20	Houen en trouwen	Vriendenkring Schenkels Het leven en bedrijf van Jan de Wasser
1978	21	Vreemd volk in Brabant	Buurtvereniging Emmerikstraat/Van der Voortlaan De kwakzalver
1979	22	Van Korsten tot Pasteien	Vriendenkring Schenkels De dwangmolen
1980	23	Eeuwige jeugd	Vriendenkring Schenkels "Het Rasphuis"
1981	24	Boeken op straat	Vriendenkring Schenkels Het goud van de Peel
1982	25	Brabant op zijn breedst	De Pleinkijkers "Het circus Jeroen Bosch"
1983	26	Brabants Wijs	Vriendenkring Schenkels Arbeid en ritme
1984	27	Daar wonen Brabanders	Vriendenkring 't Volkske Steendorp - De Steenoven
1985	28	Tijl Uilenspiegel	Vriendenkring Hopeloos Waarom Tijl een verzetsstrijder werd
1986	29	Dur 't joar hin	Vriendenkring De Rijten Vrijdag de dertiende
1987	30	Palet van goed en kwaad	Vriendenkring De Rijten De dulle griet (Bruegel)
1988	31	...en nu de Moraal	Vriendenkring De Rijten De vos en de ooievaar. Moraal: Zo ge doet, wordt ge gedoet
1989	32	Van Ridders, Poorten en Gezellen	Vriendenkring van Gaal Het schrijnswerkersgilde
1990	33	Verzinsels en Vertelsels	Vriendenkring Broers-van Gerwen Het winterkoninkje
1991	34	Op het breukvlak van twee eeuwen	Vriendenkring Snoeijen Het industriële raderwerk
1992	35	In de ban van Europa	De Lambrekvrienden De reis van Sente Brandane
1993	36	Drie Eeuwen Heren	Vriendenkring Haisjô Fragmenten van het geloof
1994	37	Te Gek voor Woorden	Vriendenkring De Rijten De wonderlijke speeldoos
1995	38	Meiden en Mevrouwen	De Pleinkijkers Damesmode-atelier
1996	39	Brabant in de steigers	Vriendenkring Schenkels Brabantse waterwegen
1997	40	De wonderlijke wereld van Jeroen Bosch	Vriendenkring Broers-van Gerwen Bosch' gedachtewereld
1998	41	Brabants Faam	Vriendenkring De Laarstukken De Blauwe Schuit
1999	42	Niet zonder slag of stoot	Vriendenkring Hopeloos De gregoriaanse kalender
2000	43	Karels Kroon	Vriendenkring Hopeloos Gent, stad van Karel V?
2001	44	Horen, zien ...en weten	Vriendenkring Hopeloos De Spaanse Furie
2002	45	Wagenwielen en rooie ruggen	Vriendenkring van Gaal Geldwolven en aasgieren
2003	46	Met ganzeveer en penseel	De Lambrekvrienden Schrijven is voor het lichaam een beproeving
2004	47	Schurken, Schelmen en Schorriemorrie	Vriendenkring Hopeloos De Bokkenrijders
2005	48	Eeuw na Eeuw	Vriendenkring De Rooie Hoek Hoogvliegers
2006	49	De Scheppende Mens	Vriendenkring Schenkels Water, Beheerst U!!!
2007	50	Brabants Goud	De Lambrekvrienden Volksvermakelijkheden – 18e BD 1975
2008	51	Vol van Water	Vriendenkring De Rooie Hoek Watersnoodramp Cuijk, 2 januari 1926
2009	52	Pracht, praal, theatraal	Vriendenkring De Rooie Hoek Triomfantelijke intocht van Willem van Oranje Brussel; 22 september 1577
2010	53	Voor Eeuwig Vastgelegd	Vriendenkring De Laarstukken Anna's poffer
2011	54	Vreemd!	Vriendenkring Ietskes Schif De Vliegende Hollander ontvreemdt zielen
2012	55	Meesterwerken	De Lambrekvrienden Weverij de Ploeg - Bergeijk
2013	56	Hoezo Middeleeuws?!	Vriendenkring De Rooie Hoek Marktplaats.nl
2014	57	Krantenkoppen	Vriendenkring Van Gaal Landverhuizing naar Canada
2015	58	Bekend, Beroemd, Bemind...	De Lambrekvrienden De vergeten Poolheld
2016	59	Wat een dag!	Bloed, Zweet en Tranen De watersnoodramp van Nieuwkuijk
2017	60	Parade van Vermaeck	Vriendenkring De Rooie Hoek Charivari: Volksvermaak of volksgericht? #ontrouw #schuldig #op-de-ezel
2018	61	Van Ravenstein tot Roosendaal	Vriendenkring Hopeloos Mierlo: De heksenjacht van 1595 Des Duivels! De heksen of de heksenjacht?
2019	62	Wat beweegt Brabanders?	Ge Wit 't Oit Noit Nie Storm van Ramptoerisme. Wat?! Dat moet ik zien!
2020 2021	Geannuleerd in verband met de uitbraak van het coronavirus
2022	63	Met verve	Vriendenkring De Rijten Fantasie doet leven
2023	64	Eureka!	Vriendenkring De Rijten Het ontstaan van alles
2024	65	Dichterbij Brabant	Vriendenkring Hopeloos In de 14 billekens

Externe links

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Ad MaasMaas, Ad (2007). Een Gouden Cultuurfestival. 50 jaar Brabantse Dag 1958-2007. Stichting Brabantse Dag, Heeze. ISBN 978-90-811822-1-8.
↑ De 63ste Brabantsedag Heeze is in 2021. Stichting Brabantsedag (21-04-2020). Gearchiveerd op 4 december 2020.

Zie de categorie Brabantsedag van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] Ad MaasMaas, Ad (2007). Een Gouden Cultuurfestival. 50 jaar Brabantse Dag 1958-2007. Stichting Brabantse Dag, Heeze. ISBN 978-90-811822-1-8.

[2] De 63ste Brabantsedag Heeze is in 2021. Stichting Brabantsedag (21-04-2020). Gearchiveerd op 4 december 2020.

[1]

[2]