Naar inhoud springen

Basiliek van de Heilige Nicolaas (Amsterdam)

Uit Wikipedia, de vrije encyclopedie
Basiliek van de H. Nicolaas
Basiliek van de H. Nicolaas omstreeks 1900
Basiliek van de H. Nicolaas omstreeks 1900
Plaats Amsterdam
Denominatie katholiek
Gewijd aan Nicolaas van Myra
Coördinaten 52° 23′ NB, 4° 54′ OL
Gebouwd in 1887
Monumentale status Rijksmonument
Monument­nummer 4140
Architectuur
Architect(en) Adrianus Bleijs
Afmeting 58 m (koepel)
Kerkprovincie
Bisdom             Haarlem-Amsterdam
Detailkaart
Basiliek van de Heilige Nicolaas (Amsterdam-Centrum)
Basiliek van de Heilige Nicolaas
Afbeeldingen
Basiliek van de H. Nicolaas, gezien vanaf het Oosterdok
Basiliek van de H. Nicolaas, gezien vanaf het Oosterdok
Koepel van de basiliek (2005)
Koepel van de basiliek (2005)
Officiële website
Portaal  Portaalicoon   Christendom

De Basiliek van de H. Nicolaas (Sint-Nicolaaskerk) is een rooms-katholieke kerk in de binnenstad van Amsterdam. De kerk, officieel de H. Nicolaas binnen de Veste geheten, is gebouwd in de periode 1884-1887 naar een ontwerp van de architect Adrianus Bleijs (1842-1912). De Sint-Nicolaasbasiliek is de derde kerk in Amsterdam die is gewijd aan Nicolaas van Myra. De eerste, de huidige Oude Kerk, is tijdens de Alteratie in 1578 meegegaan met de reformatie. De tweede was een rooms-katholieke schuilkerk aan de Oudezijds Voorburgwal, die nu vooral bekend is onder de naam 'Ons' Lieve Heer op Solder'.

De basiliek ligt schuin tegenover het Centraal Station aan de Prins Hendrikkade, en loopt door tot en grenst aan het water van de Oudezijds Kolk. De basiliek maakt deel uit van de binnenstadsparochie van de Heilige Nicolaas. Aan de Sint-Nicolaaskerk is door de Romeinse Congregatie voor de Goddelijke Eredienst per 8 december 2012 de eretitel van basiliek (basilica minor) toegekend.[1][2]

Het kerkgebouw

[bewerken | brontekst bewerken]

Het kerkgebouw heeft aan de voorzijde twee torens en een groot rad- of roosvenster, en is in verschillende neostijlen gebouwd. Het front is niet helemaal symmetrisch: de westelijke toren staat meer naar voren dan de oostelijke toren, hierdoor staan beide torens even ver van de straat, die iets schuin loopt ten opzichte van de kerk. De basiliek is gebouwd als een driebeukige kruiskerk en bestaat uit een schip en een enkel transept of dwarsschip. Achter in het schip bevindt zich het koor, waarnaast, in de hoeken van het transept en het schip, twee kapellen liggen. Op de kruising van schip en transept staat een hoog opgaande, achthoekige toren met barokke koepel en lantaarn, met daarboven weer een kruis. Een groot deel van het schilderwerk in de kerk is van de hand van Jan Dunselman. De kerk werd op 7 februari 1887 gewijd. In 2012 werd een nieuw altaar geplaatst van Belgisch natuursteen, met een bronzen voet waarin het Mirakel van Amsterdam is verwerkt. Het altaar is ontworpen door Jan-Willem Oldeneel uit Laren, die ook de kandelaars en twee ambo's heeft ontworpen.

Restauratie

[bewerken | brontekst bewerken]
De kerk heeft na de verheffing tot basiliek een wapenschild boven de deur gekregen (9 december 2012)

Na een periode van verwaarlozing werd de kerk in de jaren negentig gerestaureerd. In 1999 werd een kostbare restauratie van interieur en exterieur voltooid. De Nicolaasbasiliek kent nu een actieve gemeenschap met een liturgie die voornamelijk gericht is op contemplatie en beleving van het mysterie. Naast de katholieke missen in het Nederlands, Engels en Spaans, is er van september tot en met juni iedere zaterdag om 17.00 uur een Anglicaanse, geheel Engelstalige, gezongen evensong, uitgevoerd door leden van de aan de basiliek verbonden Cappella Nicolai. Elke zondagmiddag van september tot en met juni zingt de Schola Cantorum Amsterdam de gregoriaanse vespers om 17.00 uur. Op het gerestaureerde negentiende-eeuwse Sauer-orgel worden in de zomer concerten gegeven door organisten uit de hele wereld. Michael Hedley was van 2000 tot 2020 titulair organist en muziekdirecteur in deze kerk.[3]

Film en televisie

[bewerken | brontekst bewerken]

De vierde man

[bewerken | brontekst bewerken]

In de film De vierde man (1983) van Paul Verhoeven en Rob Houwer naar het gelijknamige boek van Gerard Reve loopt het filmpersonage Gerard Reve (Jeroen Krabbé) een kerk in waar hij niet Jezus, maar Herman (Thom Hoffman) aan een crucifix meent te zien hangen. De scène speelt zich af in Vlissingen of in een droom, maar het kerkinterieur in de film is dat van de Sint-Nicolaaskerk.

God bestaat niet

[bewerken | brontekst bewerken]

In 2005 werd in de Sint-Nicolaaskerk de documentaire serie God bestaat niet van de RVU opgenomen. Achteraf distantieerde de kerk zich van het programma en probeerde met een kort geding de uitzendingen te verhinderen. De rechter bepaalde echter dat er geen grond was om de uitzendingen te verbieden.

Reliek van Sint-Nicolaas

[bewerken | brontekst bewerken]

Sinds 5 december 2021 is de basiliek in het bezit van een reliek van de heilige Nicolaas. De reliek werd geschonken door de Sint-Adelbertabdij in Egmond, die het een kleine duizend jaar in bezit heeft gehad. Het is het eerste Nicolaas-relikwie dat in Amsterdam werd bijgezet.[4]

Literatuur

[bewerken | brontekst bewerken]
  • Sint-Nicolaas: een levende legende: Wandschilderingen in de Sint-Nicolaaskerk. Auteur: Eugenie Boer-Dirks. Stadsuitgeverij Amsterdam 1992.
[bewerken | brontekst bewerken]
Zie de categorie Sint-Nicolaaskerk (Amsterdam) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Basiliek_van_de_Heilige_Nicolaas_(Amsterdam)&oldid=67394820"