Kalifaat van de Abbasiden

الخلافة العباسية الاسلامية; al-Khilāfah al-‘Abbāsīyyah
(Details)	(Details)
	Motto; La ilah illa Allah, Muḥammad rasul Allah; (Er is geen god dan God en Mohammed is de boodschapper van God)
Kaart
	Het kalifaat in zijn grootste omvang (850)
Algemene gegevens
Hoofdstad	Koefa (750-762); Ar-Raqqah (796-809); Samarra (836-892); Bagdad (762-796, 809-836, 892-1258)
Talen	Arabisch (officieel); Aramees, Armeens, Egyptisch, Berbers, Georgisch, Grieks, Hebreeuws, Koerdisch, Perzisch en Turks
Religie(s)	Soennitische islam (750-833 & 851-1258); Moetazilisme (833-851)
Munteenheid	Abbasidische dinar
Regering
Regeringsvorm	Kalifaat
Dynastie	Banu Abbas
Staatshoofd	Kalief
Voorgaande en opvolgende staten
Omajjaden; Daboejiden;	Emiraat Córdoba; Idrisiden; Aghlabiden; Tahiriden; Fatimiden; Ziyadi emiraat; Mammelukkensultanaat Caïro; Mongoolse Rijk; Emiraat Sijilmasa;

Het kalifaat van de Abbasiden was een islamitisch rijk, geregeerd door de Abbasiden-dynastie die regeerde van 750 tot 1258. De hoofdstad van het rijk was eerst Koefa en later Bagdad, Samarra en Ar-Raqqah. Aan het hoofd van het rijk stond de kalief, die de wereldlijke leider was. De Abbasiden namen vrijwel het hele kalifaat van de Omajjaden over, die tot 750 vanuit Damascus heersten. De Omajjaden behielden echter Al-Andalus en hergroepeerden zich in 756 uiteindelijk tot het emiraat Córdoba, later kalifaat Córdoba, dat tot 1031 standhield.

Geschiedenis

Franstalige kaart met het Abbasidenrijk rond 820

Opkomst

De opkomst van het Abbasidenrijk begon met een opstand tegen de Omajjaden in de streek Khorasan, in het oosten van het huidige Iran. Er waren meerdere aanleidingen voor deze opstand:

De Perzen werden door de Arabieren min of meer als tweederangsburgers beschouwd en moesten bijvoorbeeld hogere belastingen betalen.
De Abbasiden claimden het recht op het kalifaat omdat zij claimden af te stammen van Abbas ibn Abd al-Muttalib (566-652), een oom van de profeet Mohammed. De Omajjaden waren van een andere clan dan die van Mohammed.
Er ontstond wrevel over de weelderige en 'wereldlijke' levensstijl van de Omajjaden in Damascus en men verlangde terug naar de 'eenvoudige beginselen' van de begintijd van de islam.

Aan de opstand, die begon in 747, namen zowel Perzen als Arabieren deel. De leider van de beweging was Abu-Abbas Al-Saffah, een afstammeling van de genoemde oom van Mohammed.

In 750 versloeg hij bij de stad Koefa (in het zuiden van het huidige Irak) het leger van de Omajjaden in de Slag bij de Zab. Na deze overwinning kreeg hij de eretitel al Saffah ("de bloedvergieter)".

Koefa werd de tijdelijke hoofdstad. In 762 werd een nieuwe hoofdstad gesticht die de naam Medinat as Salam of de Stad van Vrede meekreeg. Later werd deze stad bekend onder de naam Bagdad.

Verval

Tijdens het bewind van Haroen ar-Rashid nam de politieke invloed van het kalifaat echter af. Gebieden in Iberië, Noord-Afrika en Iran werden zo goed als onafhankelijk onder hun emirs en riepen een zelfstandig kalifaat uit.

Kalief Al-Mu'tasim verplaatste de hoofdstad van Bagdad naar Samarra in 839. Er kwamen betaalde legers die vooral uit slaven bestonden, de zogenaamde ghilman, die op den duur zoveel macht vergaarden, dat zij bepaalden wie kalief werd. (Zie Vijfde Fitna).

In 946 veroverden de Boejiden, een sjiitische clan uit het westen van Iran, zelfs Bagdad. Ze lieten de kalief in leven als religieus hoofd van de gelovigen maar namen zelf de politieke en militaire macht in handen. De soennitische kalief werd aldus een marionet, hij stond onder feitelijke controle van de sjiieten. Daarnaast werd het systeem van de iqta ingevoerd.

Begin elfde eeuw werd het kalifaat omsingeld en bezet door sjiitische staten, de Boejiden in het Oosten en de Fatimiden in het Zuiden. Eerst vroegen de kaliefen hulp aan de soennitische Ghaznaviden en na 1040 aan de Seltsjoeken. In 1055 bevrijdde de Seltsjoek Togrul Beg de hoofdstad Bagdad van de Boejiden.

Na het Beleg van Bagdad (1157) verminderde de macht van de Seltsjoeken en kreeg de kalief zijn status terug.

In 1258 werd Bagdad definitief verwoest na de verovering door de Mongolen. De 'woeste' ruiters richtten een bloedbad aan onder de bevolking. De kalief en de meeste hoogwaardigheidsbekleders en hun families die niet wisten te vluchten, werden onthoofd. De Mongoolse veroveraars vernielden vervolgens de irrigatiewerken die de stad en de omringende landbouwgebieden van water voorzagen, alsook veel van de architectuur en vernietigden daarmee deze beschaving. Tot op heden heeft het gebied van de Eufraat en Tigris nooit meer de vruchtbaarheid en welvaart terug verkregen die het had vóór deze verwoesting.

Enkele familieleden van de Kaliefen van de Abbasiden slaagden erin te vluchten naar het Mammelukkensultanaat Caïro, waar ze de titel verder waarnamen tot de komst van de Ottomanen in 1517.

Wetenschap en cultuur

Het rijk van de Abbasiden kwam onder de verschillende kaliefen tot grote bloei van kunst, architectuur en literatuur. Deze periode wordt dan ook het Islamitische gouden tijdperk genoemd.

De Abbasiden werden beïnvloed door Koranverzen en hadith zoals: "De inkt van een geleerde is heiliger dan het bloed van een martelaar", waarbij de nadruk op kennis werd gelegd. Kalief Al-Ma'mun opende het Huis der Wijsheid in Bagdad, waar klassieke Griekse, Perzische en Indiase werken werden bestudeerd en vertaald naar het Arabisch wat gekend staat als de Vertalingsbeweging.

De vertellingen van Duizend-en-een-nacht werden geschreven tijdens het bewind van kalief Haroen ar-Rashid.

Bouwkunst

De Abbasiden lieten hun nieuwe hoofdstad bouwen: Bagdad. Zij bouwden Bagdad als een cirkelvormige stad. Hun zomerhoofdstad Ar-Raqqah, in wat nu Noord-Syrië is, bouwden ze eveneens als een cirkelvormige stad.

Veel van de Abbasidische bouwkunst is verloren gegaan. Een bouwwerk dat thans nog bestaat is de Grote moskee van Samarra, die op de werelderfgoedlijst staat. Een ander bouwwerk is het Paleis van Ukhaidir en de Gouden Moskee in Irak. In Iran bouwden de Abbasiden onder andere de Vrijdagmoskee van Isfahan. In Egypte werd de Ibn Toeloenmoskee gebouwd.

Provincies van de Abbasiden

Separatisme onder de Abbasiden

Iberië: Omajjaden van Andalusië (756-1031)
Marokko: Idrisiden (788–985)
Ifriqiya: Aghlabiden (800–909 CE)
Egypte en Levant: Toeloeniden (868–905 CE)
Al-Jazira (het noorden van Syrië en Irak): Hamdaniden (890–1004 CE)
Zuidwest Iran: Boejiden (934–1055)
Khorasan (Iran, Afghanistan en Turkmenistan): Tahiriden (821–873)
Transoxanië (Centraal-Azië): Samaniden (819–999)

Kaliefen van de Abbasiden vanuit Bagdad

Genealogische stamboom van de Abbasid-familie. In het groen, de Abbasidische kaliefen van Bagdad. In het geel, de Abbasidische kaliefen van Cairo. Mohammed is inbegrepen (in hoofdletters) om de verwantschap van de Abbasiden met hem te tonen.

De Abbasiden hadden 767 jaar geregeerd en 54 kaliefen voortgebracht.

regeerperiode	naam	opmerking
750 - 754	Abu'l Abbas As-Saffah	Liet de Omajjaden uitmoorden
754 - 775	Al-Mansoer	Stichtte de stad Bagdad
775 - 785	Muhammad bin Abdullah al-Mahdi
785 - 786	Al-Hadi
786 - 809	Haroen ar-Rashid
809 - 813	Al-Amin
813 - 833	Al-Ma'mun	Onder zijn bewind werd het moetazilisme de staatsgodsdienst
833 - 842	Al-Mu'tasim	Hij introduceerde Mammelukken in het leger
842 - 847	Al-Wathiq
847 - 861	Al-Mutawakkil	Hij bouwde de Grote moskee van Samarra. Restauratie van het soennisme.
861 - 862	Al-Muntasir
862 - 866	Al-Musta'in
866 - 869	Al-Mu'tazz
869 - 870	Al-Muhtadi
870 - 892	Al-Mu'tamid
892 - 902	Al-Mu'tadid
902 - 908	Al-Muktafi
908 - 932	Al-Muqtadir
932 - 934	Al-Qahir
934 - 940	Ar-Radi
940 - 944	Al-Muttaqi
944 - 946	Al-Mustakfi	946 Sjiitische Boejiden nemen de macht over.
946 - 974	Al-Muti
974 - 991	At-Ta'i
991 - 1031	Al-Qadir
1031 - 1075	Al-Qa'im I	1055 Turkse Seltsjoeken nemen de macht over
1075 - 1094	Al-Muqtadi
1094 - 1118	Al-Mustazhir	1096-1099 Eerste Kruistocht
1118 - 1135	Al-Mustarshid
1135 - 1136	Ar-Rashid
1136 - 1160	Al-Muqtafi	1145-1149 Tweede Kruistocht
1160 - 1170	Al-Mustanjid
1170 - 1180	Al-Mustadi
1180 - 1225	An-Nasir	1189-1192 Derde Kruistocht, 1202-1204 Vierde Kruistocht, 1213-1221 Vijfde Kruistocht
1225 - 1226	Az-Zahir
1226 - 1242	Al-Mustansir	1228-1229 Zesde Kruistocht
1242 - 1258	Al-Musta'sim	1248-1254 zevende Kruistocht, 1258 Mongolen van het Il-khanaat vermoorden onder Hulagu de laatste kalief van Bagdad en zijn familie

Kaliefen van de Abbasiden vanuit Caïro

De Turkse mammelukken die halverwege de dertiende eeuw de macht overnamen in Egypte, kozen een lid van de Abbasiden tot kalief. In 1517 veroveren de Ottomanen het Midden-Oosten en namen het kalifaat over. De Ottomaanse sultans namen ook het ambt van kalief aan.

regeerperiode	naam	opmerking
1261	Al-Mustansir II	Wist met zijn zoon naar Egypte te ontsnappen.
1262-1302	Al-Hakim I	1270 Achtste Kruistocht, 1271-1272 Negende Kruistocht
1302-1340	Al-Mustakfi I
1340-1341	Al-Wathiq I
1341-1352	Al-Hakim II
1352-1362	Al-Mu'tadid I
1362-1383	Al-Mutawakkil I	eerste keer
1383-1386	Al-Wathiq II
1386-1389	Al-Mu'tasim
1389-1406	Al-Mutawakkil I	tweede keer
1406-1414	Al-Musta'in
1414-1441	Al-Mu'tadid II
1441-1451	Al-Mustakfi II
1451-1455	Al-Qa'im II
1455-1479	Al-Mustanjid
1479-1497	Al-Mutawakkil II
1497-1508	Al-Mustamsik
1508-1517	Al-Mutawakkil III	De laatste Abbasidische kalief werd afgezet door de Ottomaanse sultan Selim I.

Trivia

Het Kalifaat van de Rashidun, de Omajjaden en de Abbasiden worden ook wel eens het Arabische Rijk genoemd.

Zie ook

Geschiedenis van de islam

Bronnen, noten en/of referenties

P. Mansfield, A history of the Middle East, Londen, 2003. ISBN 0-14-101123-8
B. Lewis, Het Midden-Oosten: 2000 jaar culturele en politieke geschiedenis, Amsterdam, 1996. ISBN 90-225-2939-8

Externe link

https://web.archive.org/web/20080224011720/http://www.princeton.edu/~batke/itl/denise/abbasids.htm