Rapid onset gender dysphoria

De neutraliteit van dit artikel wordt betwijfeld.
Zie de bijbehorende overlegpagina voor meer informatie.

Rapid-onset genderdysphorie (ROGD) is een vermeend sociaal fenomeen waarbij jonge transgender personen zichzelf ogenschijnlijk vanuit het niets transgender zouden verklaren. Er is geen wetenschappelijk bewijs voor het bestaan van ROGD en het is geen officiele medische diagnose; het gebruik van de term is controversieel.

De kern van ROGD-argumenten tot de conclusie komen dat ze transgender zijn door sociale invloed, meer specifiek sociale besmetting, van vriendengroepen, gesterkt door onderliggende psychische aandoeningen en verhoogd internet- en sociale mediagebruik. De grondslag voor ROGD-discours ligt in een onderzoek onder ouders over hun transgender kinderen door Lisa Littman. Dat onderzoek had een aantal onnauwkeurigheden en werd later gecorrigeerd en hergepubliceerd. ROGD poogt een verklaring te bieden waarom het aantal jongeren en adolescenten die toekennen transgender, non-binair of andere gender-non-conforme genderidentiteiten te hebben stijgt sinds 2010 en dat ouders van transgender jongeren vaak verrast zijn als ze leren dat hun kinderen transgender zijn waar deze kinderen voordat ze uit de kast kwamen weinig tot geen uiting lieten zien van vermeend transgender-gedrag.

De meeste professionele organisaties ontkennen het bestaan van ROGD. De uitzondering zijn enkele genderklinieken in Scandinavische landen en een deel van de Verenigde staten, zij pasten hun progressieve beleid aan naar een strenger beleid voor jongeren. ROGD vormt een controversieel onderdeel in het politiek-maatschappelijk debat over transgender personen en hoe de transgenderzorg ingericht moet worden, waar ROGD word aangehaald als argument om de transgenderzorg anders in te richten. Voorstanders van de huidige transgenderzorg zien het als een politisering van het onderwerp met het doel gebruik te maken van wetenschappelijke termen om de aangetoonde voordelen van de transitie af te wijzen.

Al in 1979 betoogde de trans-uitsluitende radicaal feminist Janice Raymond in The Transsexual Empire. The Making of the She-Male zonder wetenschappelijke onderbouwing dat transseksualiteit geen medische of biologische zaak is, maar een sociaal probleem veroorzaakt door de definitie van de patriarchale samenleving van wat mannelijkheid en wat vrouwelijkheid zou zijn.

Achtergrond

De oorspronkelijke gedachten van Lisa Littman van Brown University waren dat met name jonge transgenderpersonen een vorm van sociale besmetting van vriendengroepen ondergaan mede door sociale media en het internet. 86,7% van de jongeren in het onderzoek van Littman uit 2018 behoorde tot een vriendengroep waar een of meer vrienden tegelijkertijd als trans uitkwamen en/of een toename vertoonden in hun gebruik van sociale media. Ook vond er een demografische verandering plaats over de sekse: Oorspronkelijk waren het vooral jongens die genderdysfore problematiek ervaarden, in de huidige golf zijn dit echter voor 66% meisjes. Het is bekend dat vrouwen, en met name jonge vrouwen en meisjes, meer vatbaar zijn voor sociale besmetting. Litman poogde te verklaren waarom het aantal jongeren en adolescenten die toekennen transgender, non-binair of andere gender-non-conforme genderidentiteiten te hebben sinds 2010 stijgt. Zij publiceerde haar resultaten in augustus 2018 in PLOS ONE. In de gepubliceerde studie van Lisa Littman rapporteerden ouders dat hun kinderen, die hun geboortegeslacht nooit eerder ter discussie hadden gesteld, plotseling zeiden transgender te zijn nadat een of meer leden van hun vriendengroep hetzelfde hadden gedaan. Na kritiek op de methodologie en uitleg van het onderzoek trok PLOS ONE het artikel weer in om na correcties door de auteur in maart 2019 een herziene versie te publiceren. Littman gebruikte hiervoor oorspronkelijk de term cluster outbreak. In een herziene versie van het onderzoek is die specifieke term verwijderd. Een van de conclusies daarvan luidt dat meer onderzoek nodig is naar het effect van sociale beïnvloeding, slechte copingmechanismen, de houding van de ouders en de gezinsdynamiek op de ontwikkeling en duur van genderdysforie bij pubers en jonge volwassenen.

Het onderzoek was niet onder de kinderen zelf uitgevoerd, maar gebaseerd op een enquête onder ouders van die kinderen. Er kwam kritiek op deze werkmethode. Hoewel dit een gebruikelijke methode is, moet er rekening gehouden worden dat in dit geval deze relatief onbetrouwbaar is, omdat veel jongeren hun gendertwijfels enige tijd voor zichzelf houden, waardoor de ontwikkeling voor ouders veel plotselinger kan lijken dan deze in werkelijkheid is.

Trend

Sinds 2007 is het aangeven van en zorg vragen voor genderdysforie onder tieners aanzienlijk toegenomen. In het Verenigd Koninkrijk is het aantal adolescenten dat aangeeft genderdysfoor te zijn tussen 2007 en 2017 met 4000% toegenomen. De Verenigde Staten bedraagt deze stijging 1000%. Daarnaast is er ook in Zweden sprake van een stijging.

Een stijging is ook te zien in Nederland en in België. Tot ongeveer 2013 ging het om enkele tientallen jongeren per jaar die een volledige transitie ondergingen. Dit aantal steeg in de jaren tussen 2018 en 2021 exponentieel tot ongeveer 500 jongeren tot en met 17 jaar. Het aantal volwassenen verdubbelde in die periode ook, van wie een groot deel tussen de 18 en 30 jaar is. Tussen oktober 2019 en juli 2022 steeg het aantal aanmeldingen voor transgenderzorg van 2820 naar 8630.

Een studie van het VUmc uit 2019 laat zien dat de huidige groep adolescenten die zich aanmeldt bij de Amsterdamse genderpoli dezelfde demografische achtergrond en dezelfde intensiteit van genderdysforie heeft als jongeren die eerder werden gediagnosticeerd. Wel melden zich in de laatste jaren meer geboren meisjes dan geboren jongens. Omdat hun diagnostisch en demografisch profiel overeenkomt met adolescenten die voor de toename van de wachttijd werden behandeld, werd besloten om hen dezelfde behandeling te bieden. De onderzoekers vermoeden dat meer geboren meisjes zich aanmelden, omdat het voor hen sociaal geaccepteerder is om zich mannelijker op te stellen dan het is voor geboren jongens om zich vrouwelijker op te stellen. Deze opvatting is in strijd met die van wetenschappers die juist wel geloven dat ROGD bestaat. Zij wijzen erop dat vrouwen vatbaarder zijn voor sociale besmetting dan mannen.

Volgens het onderzoek bestaat er wel een significant verschil tussen de eerdere groep adolescenten en de huidige als het op psychologisch functioneren aankomt. De huidige groep jongeren heeft namelijk over het algemeen minder comorbiditeiten dan de groep vóór de toename van de wachttijd. Om die redenen concludeert de studie dat de groeiende vraag naar genderzorg onder adolescenten waarschijnlijk toe te schrijven is aan het feit dat meer jongeren hulp zoeken voor hun genderdysforie en niet omdat dokters eerder een referentie geven of omdat standaarden veranderen.

Debat

Er is veel wetenschappelijk debat of ROGD wel of niet bestaat. De meeste wetenschappers stellen dat er geen wetenschappelijke basis voor is. Anno 2023 is er een onderzoek aangekondigd die wederom gaat onderzoeken of het verschijnsel wel kan kloppen. De instanties die het beleid uitstippelen voor genderbevestigende zorg erkennen het bestaan van ROGD niet. In het debat in de media over genderdysfore jongeren en de inrichting van de transgenderzorg wordt ROGD volgens hen aangehaald als argument om de transgenderzorg te stigmatiseren of te beperken.

Een aantal tegenonderzoeken concludeert dat het idee dat kinderen zich als trend of onder invloed van vrienden identificeren als transgender, niet klopt. Een onderzoek uit 2021 concludeert dat de familiesituatie de grootste invloed heeft op wanneer een kind uit de kast komt. Het is mogelijk dat het idee van rapid onset of gender dysphoria ontstaan is door ouders die onzeker zijn over de transitie van hun kind, aangezien het voor ouders best schokkend kan zijn dat hun kind uit de kast komt. Een kind kan immers jarenlang twijfelen aan hun genderidentiteit zonder dat de ouders daar iets van horen, zeker als het kind verwacht dat de ouders negatief zullen reageren. Dan kan de genderdysforie voor ouders plotseling lijken, terwijl het dat in feite niet is.

Niet bewezen theorie

WPATH, AAP en Endocrine Society zijn in de Verenigde Staten de drie grote instanties die het beleid voor transgenderzorg aanbevelen. Alledrie deze organisaties erkennen ROGD niet.

WPATH erkent ROGD niet, maar noemde sociale invloed wel in de Standards of Care 8, gepubliceerd in september 2022. Voor een kleine subset van de adolescenten zouden sociale factoren van invloed kunnen zijn op hun genderidentiteit. De organisatie tekende aan dat dit niet zomaar mag worden aangenomen en dat er wat datasets hierover betreft selectieproblemen spelen die zo'n aanname problematisch maken. Ze beveelt wel aan dat jongeren deels een diepgaande evaluatie ondergaan, zodat artsen “onderscheid kunnen maken tussen iemands genderidentiteit die duidelijk en duurzaam is en een identiteit die sociaal beïnvloed kan worden”, aldus Eli Coleman, directeur van de University of Minnesota Medical School’s Institute for Sexual and Gender Health, dat toezicht hield op de update van de WPATH-richtlijnen. Ook raad van bestuurslid Erica Anderson is bezorgd over de mogelijke invloed van online zijn van deze groep jongeren.

Aanhangers

Riittakerttu Kaltiala, hoofd van de Finse genderzorg, stelt dat de plotse toename van deze groep patiënten haar doet denken aan de repressed memory craze die opkwam in de jaren 1980 en 1990. Repressed memory craze was een sociale epidemie van voornamelijk jonge vrouwen die via psychotherapie hervonden herinneringen zouden ontdekken, maar die zeer discutabel bewijsbaar bleken en mogelijk een vorm van herinneringsvervalsing waren.

De ROGD-theorie van Littman wordt ondersteund door de wetenschappers Stephen B. Levine, Ray Blanchard, J. Michael Baily, Kenneth Zucker, Susan Bradley en onderzoeksjournaliste Abigail Shrier, Helen Joyce, en Kathleen Stock. Shrier publiceerde het boek Irreversible Damage dat grotendeels over dit onderwerp gaat. In maart 2023 publiceerde de Amerikaanse psycholoog J. Michael Bailey, als aanhanger van die theorie, een artikel in Archives of Sexual Behaviour (IASB) over rapid onset genderdysforie, wat tot grote controverse leidde. Het artikel werd ingetrokken omdat Bailey geen toestemming had gevraagd aan de respondenten om hun resultaten te publiceren.

Bronnen, noten en/of referenties