Waaxens (Noardeast-Fryslân)
Waaxens (Fries: Waaksens, [’va:ksəⁿs]?) is een dorp met 40 inwoners (2021) in de gemeente Noardeast-Fryslân, in de Nederlandse provincie Friesland. Waaxens ligt ten noordwesten van Dokkum, tussen Brantgum en Holwerd, aan weerskanten van de N356. Waaxens werkt op veel fronten samen met de dorpen Brantgum en Foudgum.
Plaats in Nederland 
| |||
|---|---|---|---|
  | |||
| Situering | |||
| Provincie | Friesland | ||
| Gemeente | Noardeast-Fryslân | ||
| Coördinaten | 53° 21′ NB, 5° 55′ OL | ||
| Algemeen | |||
| Oppervlakte | 1,81[1] km² | ||
| - land | 1,81[1] km² | ||
| - water | 0,01[1] km² | ||
| Inwoners (2023-01-01) |
40[1] (22 inw./km²) | ||
| Woningvoorraad | 20 woningen[1] | ||
| Overig | |||
| Postcode | 9152 | ||
| Netnummer | 0519 | ||
| Woonplaatscode | 3412 | ||
| Belangrijke verkeersaders | 
| ||
| Foto's | |||
| |||
| Verborgen Kop-hals-rompboerderij in Waaxens | |||
| |||
_wapen.svg)
Geschiedenis
bewerkenWaaxens is ontstaan op een terp. De bijna vijf en halve meter hoge terp werd enkele eeuwen voor de christelijke jaartelling op een kwelderwal opgeworpen. Door de eeuwen heen is Waaxens een klein dorp gebleven. Het dorp werd in 1768 vermeld als de kleinste dorpen van de grietenij Westdongeradeel.
In 825-842 werd Waaxens vermeld als Wacheringe (te lezen als Wachesinge) en in 944 als Wasginge. In de 13e eeuw werd Waaxens vermeld als Waxinge, in 1453 als Waaxens, in 1491 als Waexens, in 1505 als Waxens en in 1664 als Waexens. De plaatsnaam is van oorsprong een patroniem met de betekenis 'de lieden van Wachsa', waarbij Wachsa een persoonsnaam is.[2]
Tot de gemeentelijke herindeling in 1984 maakte Waaxens deel uit van gemeente Westdongeradeel. Daarna van Dongeradeel, waarna deze in 2019 opging in Noardeast-Fryslân.
Kerk
bewerkenDe Sint-Thomaskerk van Waaxens dateert uit de 12e eeuw en heeft in de 15e eeuw zijn huidige gotische uiterlijk gekregen. Het onderste gedeelte van de zadeldaktoren werd in dezelfde periode ingebouwd. Voor die tijd was de toren onderdeel van een gereduceerd westwerk. De kerk staat op de terp.
State
bewerken
Van de Sjucksmastate is het poortgebouw bewaard gebleven. De poort werd gebouwd in 1616. In de voorgevel bevindt zich een steen gedateerd 1668 met de familiewapens van Van Harinxma en Van Bothnia, ter herinnering aan de vroegere bewoners Ernst van Harinxma (ca. 1562-1631) en Tietke van Botnia (1585-1610).[3]
Cultuur
bewerkenWaaxens en in minder mate ook Foudgum maken gebruik van het dorpshuis De Terpring in het naburige dorp Brantgum. In Brantgum wordt jaarlijks een openluchtspel georganiseerd, waarin ook Waaxens is betrokken.
Bevolkingsontwikkeling
bewerken| 1999 | 2002 | 2003 | 2004 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 39 | 40 | 40 | 35 | 35 | 40 | 45 | 40 |
Openbaar vervoer
bewerkenWaaxens wordt bediend door vervoersmaatschappij Arriva:
Zie ook
bewerken- G. van Berkel & K. Samplonius (2018), Nederlandse plaatsnamen verklaard
- Frieslandwonderland.nl (Stichting Fryslâns Ferline); NoordBoek - Peter Karstkarel
- ↑ a b c d e Tabel: Bevolking; maandcijfers per gemeente en overige regionale indelingen, 1 januari 2023, Centraal Bureau voor de Statistiek, Voorburg/Heerlen
- ↑ Zoekresultaten. etymologiebank.nl. Geraadpleegd op 24 oktober 2022.
- ↑ De steen is waarschijnlijk na de afbraak van de state verplaatst naar de poortgevel. Bron "Stinsen in Friesland": Sjuxma State te Waaxens
- ↑ Lijn 60 Dokkum Busstation - Leeuwarden Station. OV in Nederland 2018. Beschikbaar via: Wiki OV in Nederland. Geraadpleegd 17 november 2018.
- ↑ Lijn 650 Holwerd Veerdam - Dokkum Busstation - OV in Nederland Wiki. wiki.ovinnederland.nl. Geraadpleegd op 7 april 2024.
- ↑ Lijn 660 Holwerd Veerdam - Dokkum Busstation - OV in Nederland Wiki. wiki.ovinnederland.nl. Geraadpleegd op 12 december 2020.
