Taxonomie en fylogenie van de orchideeënfamilie
De taxonomie en fylogenie van de orchideeënfamilie behandelt de geschiedenis en de laatste stand van zaken in de taxonomie en de fylogenie van de orchideeën.
Voor meer algemene informatie over orchideeën, zie Orchideeënfamilie.
Historie
bewerkenDe taxonomie van de orchideeënfamilie is in de loop van 250 jaar geleidelijk tot stand gekomen. Enkele van de belangrijkste mijlpalen in deze periode zijn:
- 1753: Linnaeus onderscheidt in zijn Species plantarum acht geslachten van orchideeën;
- 1789: De Jussieu beschrijft de Orchidaceae als een aparte familie;
- 1800: Swartz beschrijft 25 geslachten;
- 1804: du Petit-Thouars beschrijft het geslacht Bulbophyllum, nu het grootste orchideeëngeslacht, en 140 nieuwe soorten van de eilanden in de Indische Oceaan;[1]
- 1817: Richard legt de terminologie vast waarmee orchideeën kunnen beschreven worden;
- 1830-1840: John Lindley deelt de steeds groter wordende orchideeënfamilie op in vier onderfamilies en wordt daarom beschouwd als de vader van de orchideeëntaxonomie;
- 1881: George Bentham komt met een nieuwe classificatie, hij definieert de eerste subtribus;[2]
- 1887: Pfitzer plaatst de Diandrae als meest primitieve groep vóór de Monandrae en geeft daarmee een fylogenetische visie aan de classificatie van orchideeën;
- 1926-1986: Nieuwe inzichten door het werk van Schlechter (1926), Mansfeld (1937), Dressler & Dodson (1960), Garay (1960, 1972), Vermeulen (1966), nogmaals Dressler (1981) en Burns-Balogh & Funk (1986);
- 1993: Dressler publiceert zijn Phylogeny and Classification of the Orchid Family, een standaardwerk in de classificatie van orchideeën;[3]
- 1999: Cameron et al. stellen op basis van rbcL-nucleotidesequenties een fylogenetische stamboom van de orchideeën op;[4]
- 2003: de Angiosperm Phylogeny Group publiceert het APG II-systeem waarin de orchideeën tot de orde Asparagales worden gerekend;
- 2005: Chase et al. publiceren een nieuwe classificatie gebaseerd op DNA-gegevens;[5]
Huidige toestand
bewerkenDe huidige taxonomie van de orchideeën is grotendeels gebaseerd op het classificatiesysteem van Robert Louis Dressler, orchideeënspecialist en assistent-curator van het Florida Museum of Natural History. Zijn oorspronkelijke classificatie, gepubliceerd in 1981 in The Orchids: Natural History and Classification, is sindsdien al wel enkele malen herzien, maar is nog steeds de meest uitgebreide indeling, en wordt breed geaccepteerd door botanici en orchideeënkwekers. Zijn indeling steunt op de morfologie van de bloem en specifiek op een aantal sleutelkenmerken, zoals de vorm en plaatsing van de helmknop en van de pollinia op het gynostemium.
Zowel de klassieke morfologische cladistiek als recent onderzoek met rbcL-nucleotidesequenties tonen aan dat de orchideeënfamilie, en de hogere clades binnen die familie, een monofyletische groep vormen. Daarbij is er een grote overeenkomst met de traditionele taxonomie, met uitzondering van de Vandoideae. Op lagere niveaus zijn er echter nog veel onduidelijkheden. Zo zijn slechts weinige van de 22 tribus volledig monofyletisch. De cladistiek en DNA-analyse geven een steviger basis, maar de classificatie van orchideeën is nog steeds een lopend verhaal. Daarbij komt nog dat er elk jaar zowat 150 nieuwe soorten en zelfs nieuwe geslachten ontdekt worden.
Indeling van de Orchidaceae
bewerkenDressler[3] deelt de orchideeënfamilie (Orchidaceae) onder in 5 onderfamilies, 22 tribus, 70 subtribus, ongeveer 850 geslachten en ongeveer 20.000 soorten.
De volgende vijf onderfamilies worden algemeen erkend:
- Onderfamilie Apostasioideae: een monofyletische groep met de meest primitieve orchideeën, telt 2 geslachten en 16 soorten uit Zuidwest-Azië.
- Onderfamilie Cypripedioideae: een monofyletische groep met 5 geslachten en ongeveer 120 soorten uit Zuid- en Midden-Amerika
- Onderfamilie Vanilloideae: de eerste 'moderne' orchideeën met 15 geslachten en 180 soorten uit tropisch en subtropisch oostelijk Noord-Amerika
- Onderfamilie Epidendroideae: een monofyletische groep die bijna 80% van alle orchideeënsoorten omvat, waaronder ook die van de voormalige onderfamilie Vandoideae. Telt meer dan 500 geslachten en ongeveer 20.000 soorten, wereldwijd verspreid.
- Onderfamilie Orchidoideae: de tweede grootste groep 'moderne' orchideeën, met 208 geslachten en 3.630 soorten, wereldwijd verspreid.
De Apostasioideae en de Cypripedioideae zaten vroeger verenigd in de onderfamilie Diandrae (di-anther of twee-helmknoppen), de drie andere in de Monandrae. Deze benaming wordt nog steeds frequent gebruikt.
Evolutionair gezien kan dit voorgesteld worden in een cladogram:
- Orde Asparagales
- zustergroepen van de Orchidaceae
- voorouder van familie Orchidaceae
- Onderfamilie Apostasioideae
-
- Onderfamilie Cypripedioideae
-
- Onderfamilie Vanilloideae
-
- Onderfamilie Epidendroideae
- Onderfamilie Orchidoideae
Onderfamilie Apostasioideae
bewerken |
De Apostasioideae vormen een monofyletische groep met de meest primitieve orchideeën, gekenmerkt door 3 fertiele helmknoppen of twee fertiele helmknoppen en een draadvormig staminodium.
De onderfamilie omvat 2 geslachten en 16 soorten, afkomstig uit Zuidwest-Azië.
Onderfamilie Cypripedioideae
bewerkenDe Cypripedioideae vormen een monofyletische groep van orchideeën met 2 fertiele helmknoppen, een schildvormig staminodium en een buidelvormige bloemlip.
De onderfamilie telt 3 tribus, 5 subtribus, 5 geslachten en ongeveer 120 soorten terrestrische of lithofytische planten uit de gematigde en tropische streken van Zuid- en Midden-Amerika
De stamboom van de Cypripedioideae kan als volgt worden voorgesteld[4]:
|
Fylogenie: |
Taxonomie:
|
-
Cypripedium calceolus Venusschoentje. -
Mexipedium xerophyticum -
Paphiopedilum dianthum -
Phragmipedilum longifolium -
Selenipedium spec.
Onderfamilie Vanilloideae
bewerkenDe Vanilloideae werden vroeger als een aparte familie (Vanillaceae) beschouwd. Het zij de eerste 'moderne' orchideeën met slechts één helmknop.
De onderfamilie omvat 2 tribus, 4 subtribus, 15 geslachten en ongeveer 180 soorten terrestrische planten en epiparasieten uit tropisch en subtropisch oostelijk Noord-Amerika.
De stamboom van de Vanilloideae kan als volgt worden voorgesteld[4]:
|
Fylogenie: |
Taxonomie:
|
-
Pogonia ophioglossoides -
Galeola septentrionalis -
Vanilla planifolia
Onderfamilie Orchidoideae
bewerkenDe Orchidoideae zijn na de Epidendroideae de tweede grootste groep binnen de orchideeën, die ook de voormalige onderfamilie Spiranthoideae omvat. Het zijn 'moderne' orchideeën met één fertiele, rechtopstaande helmknop.
De onderfamilie omvat 2 nog niet benoemde subclades met elk 2 tribus, 21 subtribus, 208 geslachten en ongeveer 3.630 soorten terrestrische planten, wereldwijd verspreid.
De stamboom van de Orchidoideae zou er als volgt kunnen uitzien[4]:
| Orchidaceae |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Subclade
bewerken
Tribus Codonorchideae
bewerken- Geslacht:
De Orchideae zijn met 1.300 soorten de grootste van de vier tribus van deze onderfamilie. Ze worden ongedeeld in twee subtribus, de Orchidinae met ongeveer 370 soorten in een dertigtal geslachten, vooral te vinden op het noordelijk halfrond, Afrika en tropisch Azië; en de Habenariinae, 930 soorten in ongeveer 25 geslachten, hoofdzakelijk uit zuidelijk Afrika.
De stamboom van de Orchideae zou er als volgt kunnen uitzien[4]:
Orchidoideae
bewerken- Onderfamilie Orchidoideae
-
- Tribus Orchideae
- Subtribus Orchidinae
- Subtribus Habenariinae
- Tribus Diseae
- Tribus Orchideae
-
- Tribus Cranichideae
- Tribus Diurideae
-
Subtribus: Habenariinae
bewerken- Geslachten:
- Androcorys - Arnottia - Benthamia - Bonatea - Brachycorythis - Centrostigma - Cynorkis - Deroemeria - Diphylax - Diplacorchis - Diplomeris - Dracomonticola - Gennaria - Habenaria - Hemipiliopsis - Herminium - Kryptostoma - Megalorchis - Oligophyton - Parhabenaria - Pecteilis - Peristylus - Physoceras - Platycoryne - Podandria - Porolabium - Renzorchis - Roeperocharis - Rolfeella - Senghasiella - Smithorchis - Stenoglottis - Thulina - Tsaiorchis - Tylostigma - Veyretella
Subtribus: Orchidinae
bewerken- Geslachten:
- Aceratorchis - Amerorchis - Amitostigma - Anacamptis - Aorchis - Bartholina - Brachycorythis - Chamorchis - Chondradenia - Chusua - Comperia - Dactylorhiza (Handekenskruid) - Galearis - Gymnadenia (Muggenorchis) - Hemipilia - Himantoglossum - Holothrix - Neobolusia - Neotinea - Neottianthe - Ophrys (Spiegelorchis) - Orchis - Piperia - Platanthera (Nachtorchis) - Ponerorchis - Pseudodiphryllum - Pseudorchis - Schizochilus - Serapias (Tongorchis) - Steveniella - Symphyosepalum - Traunsteinera
De Diseae omvatten 5 subtribus met in totaal 14 geslachten en ongeveer 400 soorten, voornamelijk uit Zuid-Afrika, het Arabisch Schiereiland, Madagaskar, India, China en Indonesië.
De stamboom van de Diseae zou er als volgt kunnen uitzien[4]:
| Orchidoideae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Subtribus Brownleeinae
bewerken- Geslachten:
Subtribus Coryciinae
bewerken- Geslachten:
- Ceratandra - Corycium - Disperis - Evotella - Pterygodium
- Geslachten:
- Disa - Herschelia - Monadenia - Schizodium
Subtribus Huttonaeinae
bewerken- Geslachten:
Subtribus Satyriinae
bewerken- Geslachten:
Subclade
bewerkenTribus Cranichideae
bewerkenDe voormalige onderfamilie Spiranthoideae is nu opgenomen in de Orchidoideae als de tribus Cranichideae (Dressler, 1993)[3]. Het is een polyfyletische groep met 95 geslachten en ongeveer 1100 soorten, voornamelijk uit Noord- en Zuid-Amerika en tropisch Azië. De onderstaande subtribus zijn op zich wel monofyletisch.
De stamboom van de Cranichideae zou er als volgt kunnen uitzien:
Cranichideae
| Cranichideae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Subtribus Cranichidinae
bewerken- Geslachten:
Subtribus Cyclopogoninae
bewerken- Geslacht:
Subtribus Galeottiellinae
bewerken- Geslacht:
Subtribus Goodyerinae
bewerken- Geslachten:
- Aenhenrya - Anoectochilus - Aspidogyne - Chamaegastrodia - Cheirostylis - Cystorchis - Dicerostylis - Danhatchia - Dossinia - Erythrodes - Eucosia - Eurycentrum - Evrardia - Gonatostylis - Goodyera - Gymnochilus - Halleorchis - Herpysma - Hetaeria - Hylophila - Kreodanthus - Kuhlhasseltia - Lepidogyne - Ligeophila - Ludisia - Macodes - Meliorchis (†) - Microchilus - Moerenhoutia - Myrmechis - Odontochilus - Orchipedum - Papuaea - Platylepis - Platythelys - Pristiglottis - Rhamphorhynchus - Rhomboda - Stephanothelys - Tubilabium - Vrydagzynea - Zeuxine
Subtribus Manniellinae
bewerken- Geslacht:
Subtribus Pachyplectroninae
bewerken- Geslachten:
Subtribus Prescottiinae
bewerken- Geslachten:
- Aa - Altensteinia - Gomphichis - Myrosmodes - Porphyrostachys - Prescottia - Stenoptera
Subtribus Pterostylidinae
bewerken- Geslachten:
Subtribus Spiranthinae
bewerken- Geslachten:
- Aracamunia - Aulosepalum - Beloglottis - Brachystele - Buchtienia - Coccineorchis - Cotylolabium - Cybebus - Cyclopogon - Degranvillea - Deiregyne - Dichromanthus - Discyphus - Dithyridanthus - Eltroplectris - Eurostyles - Funkiella - Greenwoodia - Hapalorchis - Helonema - Kionophyton - Lankesterella - Lyroglossa - Mesadenella - Mesadenus - Microthelys - Odontorrhynchus - Oestlundorchis - Pelexia - Physogyne - Pseudogoodyera - Pteroglossa - Sacoila - Sarcoglottis - Sauroglossum - Schiedeella - Skeptrostachys - Spiranthes - Stalkya - Stenorrhynchos - Stigmatosema - Svenkoeltzia - Thelyschista - Veyretia - Wallnoeferia
Subtribus Stenorrhynchidinae
bewerken- Geslacht:
Ongeveer 39 geslachten en 550 soorten, voornamelijk uit het Australaziatisch gebied, Zuid-Amerika en Nieuw-Caledonië.
De stamboom van de Diurideae zou er als volgt kunnen uitzien:[7]
| Orchidoideae |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Volgens meer recentere bronnen horen de Megastylidinae thuis in de Cranichideae
Subtribus Acianthinae
bewerken- Geslachten:
.jpg)
Subtribus Caladeniinae
bewerken- Geslachten:
- Adenochilus - Aporostylis - Caladenia - Cyanicula - Elythranthera - Ericksonella - Eriochilus - Glossodia - Leptoceras - Pheladenia - Praecoxanthus
_I._M._Johnst..jpg)
Subtribus Chloraeinae
bewerkenSubtribus Cryptostylidinae
bewerken- Geslachten:
Subtribus Diuridinae
bewerken- Geslachten:
.jpg)
Subtribus Drakaeinae
bewerken- Geslachten:
- Arthrochilus - Caleana - Chiloglottis - Drakaea - Myrmechila - Paracaleana - Spiculaea
Subtribus Prasophyllinae
bewerken- Geslachten:
Subtribus Rhizanthellinae
bewerken- Geslacht:
Subtribus Thelymitrinae
bewerken- Geslachten:
Onderfamilie Epidendroideae
bewerkenDe onderfamilie Epidendroideae is de grootste binnen de orchideeën, en omvat ongeveer de helft van alle orchideeënsoorten. De meeste Epidendroideae zijn tropische epifyten (boombewonende planten, meestal met pseudobulben), maar onder meer alle Europese soorten zijn terrestrisch en enkele zijn zelfs epiparasieten (parasieten op schimmels, waarmee ze een mycorrhiza vormen). Het zijn 'moderne' orchideeën met één fertiele helmknop, die gebogen is en een rechte hoek vormt met het gynostemium.
De onderfamilie omvat 2 nog niet benoemde subclades, de primitievere of 'lagere' en de meer geëvolueerde of 'hogere' Epidendroideae, elk met verscheidene tribus en subtribus, met in totaal ongeveer 90 tot 100 geslachten en meer dan 10.000 soorten.
'Lagere' Epidendroideae
bewerkenDe samenstelling van de primitieve of 'lagere' Epidendroideae zoals hier voorgesteld op basis van DNA-onderzoek[5][8] verschilt op meerdere punten met die van Dressler (1986, 1993)[3], alhoewel de benaming meestal wel behouden is.
Zoals hier voorgesteld vormen de 'lagere' Epidendroideae een groep met 23 geslachten en ongeveer 400 soorten met een kosmopolitische verspreiding.
De stamboom van de 'Lagere' Epidendroideae zou er als volgt kunnen uitzien[4]:
'Lagere' Epidendroideae
| Orchidaceae |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
De Gastrodieae zijn in deze stamboom nog niet opgenomen, maar zouden dicht bij de Nervilieae moeten staan.
Tribus Gastrodieae
bewerkenDeze tribus bevat enkel nog de geslachten van de voormalige subtribus Gastrodiinae met ongeveer 70 soorten achlorofiele, epiparasitische planten met een pantropische verspreiding.
- Geslachten:
Een kleine tribus met 6 geslachten en ongeveer 190 soorten, voornamelijk uit gematigde streken van het Palearctisch gebied. In tegenstelling tot de classificatie van Dressler (1993)[3] is het geslacht Palmorchis, dat vroeger op zijn eentje de tribus Palmorchideae vormde, hierbij toegevoegd[5].
Subtribus: Limodorinae
bewerken- Geslachten:
Subtribus: Listerinae
bewerken- Geslacht:
Subtribus: Niet bepaald
bewerken- Geslacht:
Tribus Nervilieae
bewerkenDeze nieuw gevormde tribus omvat het geslacht Nervilia en de geslachten van het voormalige subtribus Epipogiinae, samen bijna 75 soorten.
Subtribus: Epipogiinae
bewerken- Geslachten:
Subtribus: Nerviliinae
bewerken- Geslacht:
Tribus Sobralieae
bewerkenEen kleine tribus met 4 geslachten en ongeveer 235 soorten uit het Neotropisch gebied, die door Dressler (1993)[3] nog bij de Cranichideae werden gerekend.
Subtribus: Sobraliinae
bewerken- Geslacht:
Subtribus: Elleanthinae
bewerken- Geslachten:
Tribus Triphoreae
bewerkenEen kleine tribus met 4 geslachten en 28 soorten. Het geslacht Diceratostele is hieraan toegevoegd op basis van recent DNA-onderzoek.
Subtribus: Diceratostelinae
bewerken- Geslacht:
Subtribus: Triphorinae
bewerken- Geslachten:
Tribus Tropidieae
bewerkenEen kleine tribus met 2 geslachten en 35 soorten met een pantropische verspreiding.
Subtribus: Tropidiinae
bewerken- Geslachten:
Tribus Xerorchideae
bewerkenDeze onlangs voorgestelde tribus[9] zou monotypisch zijn, dus enkel het geslacht Xerorchis met twee soorten omvatten.
- Geslacht:
'Hogere' Epidendroideae
bewerkenDe stamboom van de 'Hogere' Epidendroideae zou er als volgt kunnen uitzien[4]:
'Hogere' Epidendroideae
| Orchidaceae |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Tribus Arethuseae
bewerkenDe samenstelling van deze tribus is zeer omstreden. In de classificatie van Dressler (1993)[3] was dit een zeer grote tribus, met 6 subtribus, 30 geslachten en ongeveer 500 soorten. Recent DNA-onderzoek toonde echter aan dat deze groep niet monofyletisch was,[10] waarna een nieuwe classificatie werd voorgesteld met slechts twee subtribus en 26 geslachten, maar bijna 700 soorten[5][8]
De stamboom van de Arethuseae zou er als volgt kunnen uitzien:
Arethuseae
| Epidendroideae |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Subtribus Arethusinae
bewerken- Geslachten:
- Anthogonium - Arethusa - Arundina - Calopogon - Eleorchis
Subtribus Coelogyninae
bewerken- Geslachten:
- Aglossorhyncha - Bletilla - Bracisepalum - Bulleya - Chelonistele - Coelogyne - Dendrochilum - Dickasonia - Dilochia - Entomophobia - Geesinkorchis - Glomera - Gynoglottis - Ischnogyne - Nabaluia - Neogyna - Otochilus - Panisea - Pholidota - Pleione - Thunia
Tribus Calypsoeae
bewerkenOok deze tribus is zeer omstreden. In de classificatie van Dressler (1993) was dit een beperkte tribus met slechts vier geslachten. In de meest recente classificatie is dit opgelopen tot 12 of 13 geslachten en 70 soorten[5][8]
- Geslachten:
- Aplectrum - Calypso - Changnienia - Corallorhiza - Cremastra - Dactylostalix - (Didiciea) - Ephippianthus - Govenia - Oreorchis - Tipularia - Yoania - Wullschlaegelia
Tribus Cymbidieae
bewerkenDe tribus Cymbidieae zoals gedefinieerd Dressler (1993)[3] was parafyletisch ten opzichte van de Maxillarieae, daarom werd deze door Cameron et. al (1999)[4] uitgebreid met de subtribus van deze laatste. De voormalige subtribus Cyrtopodiinae is om dezelfde reden opgesplitst in drie aparte subtribus, Bromheadiinae, Cymbidiinae en Eulophinae. De voormalige subtribus Cryptarrhenianae en Lycastinae zijn in de Maxillariinae opgenomen, en de Ornithocephalinae, Pachyphyllinae en Telipogoninae in subtribus Oncidiinae.
Dat alles maakt de Cymbidieae een van de grootste tribus, met ongeveer 200 geslachten en meer dan 3.800 soorten.
De stamboom van de Cymbidieae zou er als volgt kunnen uitzien[4]:
| Epidendroideae |
| |||||||||||||||||||||
| Cymbidieae |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Subtribus: Bromheadiinae
bewerken- Geslacht:
Subtribus: Catasetinae (=Cyrtopodiinae)
bewerkenEen subtribus met 8 geslachten en ongeveer 460 soorten, waartoe volgens Chase et al. ook de geslachten van de subtribus Cyrtopodiinae horen[5].
- Geslachten:
- Catasetum - Clowesia - Cycnoches - Cyrtopodium - Dressleria - Galeandra - Grobya - Mormodes
Subtribus: Coeliopsidinae
bewerken- Geslachten:
Subtribus: Cymbidiinae
bewerken- Geslachten:
Subtribus: Eulophiinae
bewerken- Geslachten:
- Acriopsis - Acrolophia - Ansellia - Cymbidiella - Cyanaeorchis - Dipodium - Eulophia - Eulophiella - Geodorum - Grammangis - Oeceoclades - Thecopus - Thecostele
Subtribus: Eriopsidinae
bewerken- Geslacht:
_-_fl_3.jpg)
Subtribus: Maxillariinae
bewerken- Geslachten:
- Anguloa - Bifrenaria - Chrysocycnis - Cryptocentrum - Cyrtidium - Lycaste - Maxillaria - Mormolyca - Neomoorea - Pityphyllum - Rudolfiella - Scuticaria - Sepalosaccus - Teuscheria - Trigonidium - Xylobium
Subtribus: Oncidiinae
bewerkenDe grootse subtribus met bijna 1.000 soorten in een 70-tal geslachten, afkomstige uit het Neotropisch gebied (Zuid- en Midden-Amerika, de Caraïben en Florida). Voornamelijk epifyten, slechts enkele soorten zijn terrestrisch.
- Geslachten:
- Ada - Amparoa - Antillanorchis - Aspasia - Brachtia - Brassia - Caluera - Capanemia - Caucaea - Centroglossa - Chytroglossa - Cischweinfia - Cochlioda - Comparettia - Cuitlauzina - Cypholoron - Cyrtochiloides - Cyrtochilum - Darwiniella - Diadenium - Dignathe - Dipterostele - Dunstervillea - Eloyella - Erycina - Fernandezia - Gomesa - Goniochilus - Hintonella - Hofmeisterella - Hybochilus - Ionopsis - Leochilus - Lockhartia - Macradenia - Macroclinium - Mesospinidium - Miltonia - Miltoniopsis - Neokoehleria - Notylia - Odontoglossum - Oncidium - Ornithocephalus - Osmoglossum - Otoglossum - Pachyphyllum - Palumbina - Papperitzia - Pfitzeria - Phymatidium - Platyrhiza - Plectrophora - Polumnina - Pfitzeria - Phymatidium - Pityphyllum - Platyrhiza - Plectrophora - Polyotidium - Psychopsiella - Psychopsis - Pterostemma - Quekettia - Raycadenco - Rodriguezia - Rodrigueziella - Rodrogueziopsis - Rossioglossum - Rauhiella - Rhynchostele - Rudolfiella - Sanderella - Saundersia - Scelochiloidest - Scelochilopsis - Scelochilus - Scuticaria - Seegeriella - Sigmatorthos - Stellilabium - Suarezia - Sutrina - Symphyglossum - Systeloglossum - Telipogon - Teuscheria - Thysanoglossa - Ticoglossum - Tolumnia - Trichocentrum - Trichoceros - Trichopilia - Trigonidium - Trizeuxis
Subtribus: Stanhopeinae
bewerkenEen subtribus met ongeveer 200 soorten, voornamelijk epifyten uit het Neotropisch gebied.
- Geslachten:
- Acineta - Braemia - Cirrhaea - Coryanthes - Embreea - Gongora - Horichia - Houlletia - Kegeliella - Lacaena - Leuckelia - Lueddemannia - Paphinia - Polucycnis - Schlimmia - Sievekingia - Soterosanthus - Stanhopea - Trevoria - Vasqueziella
Subtribus: Vargasiellinae
bewerkenEen monotypische subtribus met slechts één geslacht en twee soorten, door Dressler aanvankelijk in de subtribus Zygopetalinae opgenomen, maar door Romero en Carnevali (1993) en door Szlachetko (1995) in een eigen subtribus geplaatst.[12]
- Geslacht:
Subtribus: Zygopetalinae
bewerken |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Een subtribus met 37 geslachten en ongeveer 150 soorten, en daarnaast nog tientallen hybride geslachten, traditioneel in de tribus Maxillarieae geplaatst, maar in 1999 door Cameron en later in 2005 door Chase et al. bij Cymbidieae opgenomen[4][5].
De stamboom van de Zygopetalinae zou er als volgt kunnen uitzien:
Zygopetalinae
| Cymbidieae |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 |
 |
- Geslachten:
- (Acacallis) - (Ackermania) - Aetheorhyncha - Aganisia - Batemannia - Benzingia - (Bollea) - Chaubardia - Chaubardiella - Cheiradenia - Chondrorhyncha - Chondroscaphe - Cochleanthes - (Colax) - Cryptarrhena - Daiotyla - Dichaea - Dodsonia - Echinorhyncha - Euryblema - Galeottia - Huntleya - Ixyophora - Kefersteinia - Koellensteinia - Neogardneria - Otostylis - Pabstia - Paradisanthus - Pescatorea - Promenaea - Stenia - Stenotyla - Warczewiczella - Warrea - Warreella - Warreopsis - Zygopetalum - Zygosepalum
Tribus Dendrobieae
bewerkenEen tribus met onzeker statuut, die ook als subtribus van de Podochilieae worden aanschouwd. 28 Geslachten met meer dan 3.330 soorten. De tribus bevat de twee grootste orchideeëngeslachten, Dendrobium (ooit 1.200 soorten, nu 450) en Bulbophyllum.
De stamboom van de Dendrobieae zou er als volgt kunnen uitzien:
Dendrobieae
| Epidendroideae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||
Subtribus: Bulbophyllinae
bewerken- Geslachten:
- Acrochaene - Bulbophyllum - Chaseella - Cirrhopetalum - Codonosiphon - Drymoda - Epicrianthes - Ferruminaria - Hapalochilus - Ione - Mastigion - Monomeria - Monosepalum - Osyricera - Pedilochilus - Rhytionanthos - Saccoglossum - Sunipia - Synarmosepalum - Tapeinoglossum - Trias - Vesicisepalum
Subtribus: Dendrobiinae
bewerkenDeze vroeger zeer grote subtribus werd door Clements in 2003[14] gereduceerd tot een monofyletische groep, bestaande uit het geslacht Dendrobium met daarin enkel de Aziatische soorten van het vroegere reuze-geslacht, ongeveer 450 soorten, en een aantal geslachten daarvan afgescheiden.
- Geslachten:
- Anisopetala - Aporum - Callista - Ceraia - Coelandria - Dendrobium s.s. - Distichorchis - Eurycaulis - Pedilonum
Subtribus: Epigeneiinae
bewerkenDeze subtribus werd door Clements in 2003[14] genoemd als nieuwe monofyletische groep binnen de tribus Dendrobieae. Het is nog niet duidelijk welke geslachten naast Epigeneium deze subtribus nog zal moeten bevatten.
- Geslacht:
Subtribus: Grastidiinae
bewerken
Eveneen door Clements in 2003[14] genoemd als nieuwe monofyletische groep binnen de tribus Dendrobieae. Clements plaatst de volgende geslachten in deze subtribus, waarvan de meeste zijn afgesplitst van Dendrobium:
De stamboom van de Grastidiinae zou er als volgt kunnen uitzien:
Grastidiinae
| Dendrobieae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Geslachten:
- Abaxianthus - Australorchis - Bouletia - Cadetia - Cannaeorchis - Cepobaculum - Ceratobium - Davejonesia - Dendrobates - Dichopus - Diplocaulobium - Dockrillia - Durabaculum - Eleutheroglossum - Eriopexis - Euphlebium - Exochanthus - Flickingeria - Grastidium - Herpetophytum - Inobulbum - Kinetochilus - Leioanthum - Microphytanthe - Monanthos - Sarcocadetia - Sayeria - Stilbophyllum - Tetrabaculum - Tetrodon - Thelychiton - Trachyrhizum - Tropilis - Vappodes - Winika
Tribus Epidendreae
bewerkenDe grootste tribus van deze onderfamilie, met meer dan 8.000 soorten. Ook deze tribus is sinds Dressler (1993)[3] in samenstelling gewijzigd[5][8][10] en omvat nu enkel soorten uit het Neotropisch gebied. De positie van Chysis en Coelia, beiden in een eigen subtribus, is omstreden.
De stamboom van de Epidendreae zou er als volgt kunnen uitzien[4]:
| Epidendroideae |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Geslachten:
- Geslacht:
.jpg)
- Geslacht:
Een grote groep met bijna 1.800 soorten in 46 geslachten, voornamelijk epifyten uit het Neotropisch gebied. In deze groep worden ook veel hybride geslachten opgenomen.
- Geslachten:
- Acrorchis - Alamania - Arpophyllum - Artorima - Barkeria - Brassavola - Broughtonia - Cattleya - Caularthron - Dimerandra - Dinema - Domingoa - Encyclia - Epidendrum - Euchile - Guarianthe - Hagsatera - Hexisea - Homalopetalum - Isabelia - Jacquiniella - Laelia - Lanium - Leptotes - Loefgrenianthus - Meiracyllium - Myrmecophila - Nageliella - Nanodes - Nidema - Oerstedella - Oestlundia - Orleanesia - Pinelia - Platyglottis - Prosthechea - Pseudolaelia - Psychilus - Pygmaeorchis - Quisqueya - Renata - Rhyncholaelia - Scaphyglottis - Schomburgkia - Sophronitis - Tetramicra
- Geslachten:
.jpg)
Subtribus Pleurothallidinae
bewerkenEen zeer grote groep met meer dan 40 geslachten en 4000 soorten afkomstig uit het Neotropisch gebied.
- Geslachten:
- Acianthera - Acostaea - Anathallis - Andinia - Antherion - Barbosella - Barbrodria - Brachionidium - Chamelophyton - Condylago - Dilomilis - Diodonopsis - Draconanthes - Dracula - Dresslerella - Dryadella - Echinosepala - Frondaria - Jostia - Lepanthes - Lepanthopsis - Luerella - Masdevallia - Myoxanthus - Neocogniauxia - Octomeria - Ophidion - Pabstiella - Phloeophila - Platystele - Pleurothallis - Pleurothallopsis - Porroglossum - Restrepia - Restrepiella - Salpistele - Scaphosepalum - Specklinia - Stelis - Teagueia - Tomzanonia - Trichosalpinx - Trisetella - Zootrophion
Tribus Malaxideae
bewerkenEen qua samenstelling relatief stabiele tribus met 9 tot 19 geslachten en bijna 1.400 soorten waarvan een aantal ook in Europa voorkomen. De laatste jaren is er wel druk om de tribus verder op te splitsen in twee subtribus, en een aantal grote geslachten verder op te delen.[15]
De stamboom van de Malaxideae zou er als volgt kunnen uitzien:
Malaxideae
| Epidendroideae |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Subtribus: Malaxidinae
bewerkenEen grote subtribus met naargelang de auteur 7 tot 17 geslachten met bijna 1.000 soorten terrestrische varens uit het Palearctisch gebied, waarvan er 3 in België en Nederland voorkomen.
- Geslachten:
- Alatiliparis - Crepidium - Crossoglossa - Dienia - Disticholiparis - Hammarbya - Liparis - Malaxis - Oberonioides - Orestias - Pseudoliparis - Risleya - Saurolophorkis - Seidenfia - Seidenforchis - Stichorkis - Tamayorkis
Subtribus: Oberoniinae
bewerkenDeze subtribus omvat twee geslachten voornamelijk epifytische orchideeën uit Zuidoost-Azië en Australazië, met samen meer dan 400 soorten.
- Geslachten:
Tribus Podochileae
bewerkenOok van deze tribus staat de inhoud nog sterk ter discussie. Deze beperkte indeling op basis van Cameron et. al (1999)[4] en van den Berg et al. (2000) gaat uit van 3 subtribus, 23 geslachten met 1.230 soorten. De tribus is ook kandidaat om samengevoegd te worden met de Dendrobieae.
De stamboom van de Podochileae zou er als volgt kunnen uitzien:
Podochileae
| Epidendroideae |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Geslachten:
- Ascidieria - Ceratostylis - Cryptochilus - Epiblastus - Eria - Mediocalcar - Porpax - Pseuderia - Sarcostoma - Stolzia - Trichotosia
Subtribus: Podochilinae
bewerken- Geslachten:
Subtribus: Thelasiinae
bewerken- Geslachten:
De Vandeae zijn nauw gerelateerd aan de Cymbidieae en vormen samen een monotypische groep, voorlopig zonder naam. De relaties en samenstelling van de subtribus staat nog ter discussie. De indeling van Cameron et. al (1999)[4] en nadien Carlsward et al.[17] geeft 3 subtribus, ongeveer 120 geslachten en meer dan 2.300 soorten. Vele van deze geslachten zijn echter nog niet monofyletisch en due nog aan veranderingen onderhevig.
De stamboom van de Vandeae zou er als volgt kunnen uitzien:[4][17]
|
|
Subtribus: Polystachyinae
bewerkenDeze subtribus wordt pas recent bij de Vandeae ingedeeld, voordien maakte hij deel uit van de Epidendreae.
- Geslachten:
De Aeridinae vormen in deze samenstelling een duidelijk monotypische groep binnen de Vandeae. Deze geslachten zijn alle afkomstig uit Azië.
- Geslachten:
- Abdominea - Acampe - Adenoncos - Aerides - Amesiella - Arachnis - Armodorum - Ascocentrum - Ascochilopsis - Ascochilus - Ascoglossum - Biermannia - Bogoria - Brachypeza - Calymmanthera - Ceratocentron - Ceratochilus - Chameaeanthus - Chiloschista - Chroniochilus - Cleisocentron - Cleisomeria - Cleisostoma - Diplocentrum - Diploprora - Drayadorchis - Drymoanthus - Dyakia - Eparmatostigma - Esmeralda - Gastrochilus - Grosourdya - Gunnarella - Gunnarella - Haraella - Holcoglossum - Hygrochilus - Hymenorchis - Lesliea - Loxomorchis - Luisia - Macropodanthus - Malleola - Mmegalotus - Micropera - Microsaccus - Microtatorchis - Mobilabium - Neofinetia - Nothodoritis - Omoea - Ornithochilus - Papilionathe - Papillilabium - Paraphalaenopsis - Parapteroceras - Pelatantheria - Pennilabium - Peristeranthus - Phalaenopsis - Phragmorchis - Schoenorchis - Sedirea - Seidenfadenia - Smithsonia - Smitinandia - Staurochilus - Stereochilus - Taeniophyllum - Thrixspermum - Trichoglottis - Tuberolabium - Uncifera - Vanda - Vandopsis - Ventricularia - Xenikophyton
Subtribus: Angraecinae
bewerkenDe Angraecinae en de Aerangidinae, zoals gedefinieerd door Chase et al.[5], waren elk op zich nog steeds polyfyletisch. Samengevoegd in een uitgebreide subtribus Angraecinae, zoals voorgesteld door Carlsward et al., zijn ze echter wel monofyletisch[17]. Deze geslachten zijn voornamelijk afkomstig uit Afrika en Madagaskar.
- Geslachten:
- Aerangis - Aeranthes - Ambrella - Ancistrorhynchus - Angraecopsis - Angraecum - Beclardia - Bolusiella - Bonniera - Calyptrochilum - Campylocentrum - Cardichilos - Chamaeangist - Chauliodont - Cribbia - Cryptopus - Cyrtorchis - Dendrophylax - Diaphananthe - Dinklageella - Distylodont - Eggelingia - Eurychone - Harrisella - Jumellea - Lemurella - Lemurorchis - Listrostachys - Margelliantha - Microcoelia - Microterangis - Mystacidium - Neobathiea - Oeonia - Oeoniella - Ossiculum - Rhaesteria - Rhipidoglossum - Sobennikoffia - Solenangis - Sphyrarhynchus - Summerhayesia - Taeniorrhiza - Triceratorhynchus - Tridactyle - Ypsilopus
Subtribus: Onbepaald
bewerken- Geslacht:
Niet toegewezen subtribus
bewerkenDe volgende drie subtribus hebben nog geen juiste plaats in de Epidendroideae toegewezen gekregen.
Subtribus: Agrostophyllinae
bewerken- Geslachten:
Subtribus: Collabiinae
bewerken- Geslachten:
- Acanthephippium - Ancistrochilus - Aulostylis - Calanthe - Cephalantheropsis - Chrysoglossum - Collabium - Diglyphosa - Eriodes - Gastrorchis - Hancokia - Ipsea - Mischobulbum - Nephelaphyllum - Pachystoma - Phaius - Plocoglottis - Spathoglottis - Tainia
Subtribus: Dendrobiinae
bewerken- Geslachten:
- Chaseella - Dactylorhynchus - Drymoda - Genyorchis - Jejosephia - Monomera - Monosepalum - Pedilochilus - Saccoglossum - Sunipia - Triast
- ↑ (fr) du Petit-Thouars, 1804: Histoire des végétaux recueillis dans les îles de France, de Bourbon et de Madagascar
- ↑ (en) From George Bentham 15 February 1880. Darwin Correspondence Project. Geraadpleegd op 17 februari 2024.
- ↑ a b c d e f g h i Robert L. Dressler, 1993: Phylogeny and Classification of the Orchid Family. S. 105ff. Cambridge University Press, ISBN 0-521-45058-6
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o (en) K.M. Cameron, M.W. Chase, W.M. Whitten, P.J. Kores, D.C. Jarrell, V.A. Albert, T. Yukawa, H.G. Hills & D.H. Goldman, 1999: A phylogenetic analysis of the Orchidaceae: evidence from rbcL nucleotide sequences
- ↑ a b c d e f g h i (en) M.W. Chase, 2005: DNA data and Orchidaceae systematics: A new phylogenetic classification
- ↑ (en) G.A. Salazar, M.W. Chase, M.A. Soto Arenas & M. Ingrouille, 2003: Phylogenetics of Cranichideae with emphasis on Spiranthinae (Orchidaceae, Orchidoideae): evidence from plastid and nuclear DNA sequences
- ↑ (en) P.J. Kores, M. Molvray, P.H. Weston, S.D. Hopper, A.P. Brown, K.M. Cameron & M.W. Chase, 2001: A phylogenetic analysis of Diurideae (Orchidaceae) based on plastid DNA sequence data
- ↑ a b c d (en) Epidendroideae[dode link]
- ↑ (en) Cribb, Philip, 2005: Xerorchideae, a new tribe in Orchidaceae subfamily Epidendroideae, Kew Bulletin, 1 januari 2005
- ↑ a b (en) C. van den Berg, D.H. Goldman, J.V. Freudenstein, A.M. Pridgeon, K.M. Cameron & M.W. Chase, 2005: An overview of the phylogenetic relationships within Epidendroideae inferred from multiple DNA regions and recircumscription of Epidendreae and Arethuseae (Orchidaceae) (abstract)
- ↑ (en) K.M. Cameron, M.W. Chase, W.M. Whitten, P.J. Kores, D.C. Jarrell, V.A. Albert, T. Yukawa, H.G. Hills & D.H. Goldman, 1999: A phylogenetic analysis of the Orchidaceae: evidence from rbcL nucleotide sequences
- ↑ (en) W.M. Whitten, N.H. Williams, R.L. Dressler, G. Gerlach, F. Pupulin, 2005: Generic relationships of Zygopetalinae (Orchidaceae: Cymbidieae): Combined molecular evidence. Lankesteriana 5(2), 87-107.
- ↑ W.M. Whitten, N.H. Williams, R.L. Dressler, G. Gerlach, F. Pupulin, 2005: Generic relationships of Zygopetalinae (Orchidaceae: Cymbidieae): Combined molecular evidence. Lankesteriana 5(2), 87-107. (en)
- ↑ a b c d e (en) M.A. Clements (2003): Molecular phylogenetic systematics in the Dendrobiinae (Orchidaceae), with emphasis on Dendrobium section Pedilonum. Telopea 10: 247 - 298
- ↑ a b (en) K.M. Cameron, 2005: Leave it to the leaves: a molecular phylogenetic study of Malaxideae (Epidendroideae, Orchidaceae
- ↑ (en) K.M. Cameron, M.W. Chase, W.M. Whitten, P.J. Kores, D.C. Jarrell, V.A. Albert, T. Yukawa, H.G. Hills & D.H. Goldman, 1999: A phylogenetic analysis of the Orchidaceae: evidence from rbcL nucleotide sequences
- ↑ a b c (en) B.S. Carlsward, W.M. Whitten, N.H. Williams & B. Bytebier, 2006: Molecular phylogenetics of Vandeae (Orchidaceae) and the evolution of leaflessness
- (en) K.M. Cameron, M.W. Chase, W.M. Whitten, P.J. Kores, D.C. Jarrell, V.A. Albert, T. Yukawa, H.G. Hills & D.H. Goldman, 1999: A phylogenetic analysis of the Orchidaceae: evidence from rbcL nucleotide sequences
- (en) M.A. Clements & D.L. Jones (2002): Nomenclatural changes in the Dendrobieae (Orchidaceae) 1: The Australasian region. Orchadian 13(11): 485-497.
- (en) M.A. Clements, 2006: Molecular phylogenetic systematics in Dendrobieae (Orchidaceae). Aliso 22: 465 - 480