Stoomtrein Goes - Borsele

toeristische spoorlijn in Nederland

De Stichting Stoomtrein Goes – Borsele (SGB) exploiteert een toeristische treindienst op Zuid-Beveland in de provincie Zeeland.

Stichting Stoomtrein Goes – Borsele
Het museumterrein te Goes in 2023.
Het museumterrein te Goes in 2023.
Algemene informatie
Land Vlag van Nederland Nederland
Hoofdvestiging Goes
Actief 1972-heden
Website www.destoomtrein.nl
Beheer
Trajecten Goes SGB – Baarland
Stations Goes (SGB) —
's-Gravenpolder-'s-Heer Abtskerke
NisseKwadendamme
Hoedekenskerke
Trajectlengte 14 km
Portaal  Portaalicoon   Openbaar vervoer
v-STR lijn van Roosendaal
uexdSHI2gldSHI2gl xrdSHI2 rd tramlijn van Wemeldinge opgebroken
uexdBHFvBHF-DSTd 0 Goes
uexv-STR   v-SHI2 l
xmvSTR   vSHI2r
vENDExe-STRudENDExad
exdSTRdSHI2gludSHI2gl rudSHI2 r
evSTRudKBSTeudSTR remise SGB
uexvSTR-   evSTRr-STR
uv-STR
stamlijn Goes opgebroken
duemvSKRZ-AuduSHI1 r
uexv-HSTvSTR-uSTR 's-Heer Hendrikskinderen
duexdSTRrvSTR-uSTR tramlijn naar Wolphaartsdijkse Veer opg.
xdABZgrduSTR lijn naar Vlissingen
exSHI3 lexvSHI3r-uSTR
uexlHST   exSTR
uSTR
5 's-Heer Arendskerke
exSTRueHST 41 Bosscheweg
uexlHST   exSTR
uSTR
7 Oude Nieuwlandpolder
exSKRZ-AuuSKRZ-Au
exSTRuBHF 39 's-Gravenpolder-'s-Heer Abtskerke
uexlBHF   exSTR
uSTR
9 Heinkenszand
exSTRuBHF 38 Nisse
uexlHST   exSTR
uSTR
10 Oudelandscheweg
exSTRuBHF 35 Kwadendamme
uexlHST   exSTR
uSTR
11 Nieuwe Kraaijertpolder
exSTRuBHF 33 Hoedekenskerke
uexlBHF   exSTR
uSTR
12 's-Heerenhoek
exSTRueHST 32 St. Antoniepolder
uexlBHF   exSTR
uSTR
14 Nieuwdorp
exSTRuKBHFxe 30 Baarland
exBUEuexSTR  
uexSTR   eABZql
v-STR r
uexSTR
Nieuwe Sloelijn
uxmKRZvSTR r-STRuexSTR van Sloehaven west
uexSTRvDSTuexSTR Vlissingen Sloehaven
uexSTRv-SHI2g ruexSTR
uxmKRZ
v-STRr   v-STR
uexSTR
aansluiting Olaz
uxmKRZv-STRruexSTR naar Sloehaven oost
uexSTRuexBHF 28 Oudelande
uexHSTuexSTR 15 Borsselsche Dijk
uexSTRuexBHF 26 Ellewoutsdijk
uexBHFuexSTR 17 Borssele
uexSTRuexBHF 24 Driewegen-Ovezande
uexHSTuexSTR 20 Borssele Steiger
uexSTRuexHST 21 Westeindsche Dijk
uex3STR2uex-3STRquex3STR3

Lijnen op Zuid-Beveland

bewerken

In de jaren twintig van de twintigste eeuw werden door de Spoorweg-Maatschappij Zuid-Beveland vanuit Goes enkele tramlijnen aangelegd. Deze werden geopend in 1928 en met motorrijtuigen geëxploiteerd. Al na enkele jaren werd het reizigersvervoer gestaakt. Goederenvervoer bleef bestaan.

De lijnen naar Wemeldinge en Wolphaartsdijk werden in 1942 opgeheven en opgebroken. De lijnen naar Hoedekenskerke en Borssele (gemeente Borsele) bleven tot 1972 voor goederenvervoer in gebruik. De westelijke lijn van 's-Heer Arendskerke in de richting van Borssele werd uitgebreid tot havenspoorlijn (Oude Sloelijn) naar het Sloegebied en werd bereden door goederentreinen, maar is na ingebruikneming in 2007 van de Nieuwe Sloelijn opgebroken.

Op de oostelijke lijn wordt vanaf 1972 een museumdienst gereden door de in 1971 opgerichte Stichting Stoomtram Goes – Borsele. Het was de bedoeling door te rijden tot het dorp Borssele, maar het stuk spoor tussen Oudelande en Driewegen werd afgekeurd en zo werd besloten dat Oudelande het verste punt bleef. Tussen Oudelande en Borssele is het spoor opgebroken. Jarenlang was Hoedekenskerke het eindpunt van de lijn. Sinds 2010 is Baarland het eindpunt van de toeristische dienst. Het stuk tussen Baarland en Oudelande is door struiken overwoekerd. De stoomtreinen rijden niet verder dan Hoedekenskerke omdat er in Baarland geen mogelijkheid bestaat om de locomotief naar de andere kant van de trein te rangeren (te laten omlopen) en om de locomotief van water te voorzien (te bewateren). Het spoor tussen Hoedekenskerke en Baarland wordt alleen door motortreinen bereden, waarbij de machinist voor de terugreis alleen maar naar de cabine aan de andere zijde van de trein hoeft te lopen.

Voor de toeristische dienst wordt gebruikgemaakt van enkele van industrieën overgenomen kleine stoomlocomotieven. Aanvankelijk werd gereden met van de Belgische Spoorwegen overgenomen houten coupérijtuigen. Enkele jaren na de start van de treindienst is men gebruik gaan maken van Blokkendoosrijtuigen afkomstig van de Nederlandse Spoorwegen. Deze rijtuigen maakten oorspronkelijk deel uit van elektrische treinstellen, maar bij de SGB worden deze door een stoomlocomotief getrokken. Daarnaast beschikt de SGB over diverse historische NS-rijtuigen, zoals een ovaleramenrijtuig en een stalen coupérijtuig.

Ondanks het grote spoorwegmaterieel en het lokaalspoorkarakter van de lijn is het voor de wet nog steeds een tramweg. In de jaren negentig werd de naam Stoomtram in Stoomtrein Goes – Borsele veranderd.

In Goes is in het vroegere NS-tractiegebouw uit 1927 de werkplaats van de SGB ondergebracht. In de afgelopen jaren werd dit gebouw gerestaureerd en ook werden hier diverse locomotieven en rijtuigen gerestaureerd. Voorts werden twee replica-motorwagens van het type gebouwd zoals die vanaf 1927 op de lijnen op Zuid-Beveland reden.

Op het SGB-emplacement in Goes bevinden zich een oude goederenloods uit 1868 en een seinhuis, beide afkomstig uit Middelburg. Ook is de vroegere stationskap van Station Utrecht Centraal aanwezig. Deze zal later worden opgebouwd.

De tramlijn heeft de status van rijksmonument.[1]

Restauratie tractiegebouw Goes

bewerken

Een lang gekoesterde wens van de SGB was het restaureren van het monumentale tractiegebouw in Goes, dat in steeds slechter wordende staat van onderhoud raakte. Na meerdere pogingen om een restauratiefonds te vullen is in juli 2010 één miljoen euro beschikbaar gesteld. In het najaar van 2010 is gestart met de restauratiewerkzaamheden.[2] Deze werkzaamheden zijn in 2014 afgerond.

Museummaterieel

bewerken

Tractievoertuigen

bewerken
Nummer
(Naam)
Tractie Bouwjaar (Fabriek) Opmerkingen Afbeelding
Stoomlocomotieven
1 Wittouck Stoom 1921 (Orenstein & Koppel 9511) Afkomstig van Centr. Suiker Mij Breda, Spoorweg Bouw Bedrijf, Havenbedrijf 'De Rietlanden' Amsterdam, Deutsche Erdöl Werke Altenburg.[3]  
2 Dina Stoom 1921 (Henschel 18267) Afkomstig van de Suikerfabriek Zevenbergen. Ging in 1973 naar de SGB. Deze locomotief is gesloopt in 1981 door een scheef frame en ketelproblemen, maar de schoorsteen staat op locomotief 1 Wittouck.[4]
2 Borsele Stoom 1924 (Krupp 745) Afkomstig van Mijn Laura en Vereeniging. Voorheen met nummer 6.[3]  
3 Bison Stoom 1928 (La Meuse 3292) Afkomstig van de Oranje Nassaumijnen (ON 16).[3]  
5 Biselientje Stoom 1924 (La Meuse 3052) Afkomstig van de Oranje Nassaumijnen (ON 14). Stond van 1970 tot 2002 bij Railbouw Leerdam. In 2015 naar Nederlands Mijnmuseum te Heerlen
4389 Ing. H.F. Enter Stoom 1943 (Davenport 2533) Afkomstig van de Oranje Nassaumijnen (ON 26). Daarvoor van US Transportation Corps (USATC 4389).[3]  
158 Elna Stoom 1940 (Henschel) Engere Lokomotive Normenausschuss. In dienst gekomen bij Teutoburger Wald-Eisenbahn. In 1983 naar CFV3V.[5]  
Diesellocomotieven
22 Bever Dieselmechanisch 1949 (General Electric 29896) Afkomstig van de Koninklijke Hoogovens.[3]  
NS 103 Benzinemechanisch 1929 (Schwartzkopff 9374 Geschonken door de Verenigde Buizenfabrieken, voorheen Staalwerken De Maas, Maastricht. Later naar Het Spoorwegmuseum.[6]  
NS 122 Benzinemechanisch 1931 (Werkspoor 615) Afkomstig van Suikerfabriek Vlaanderen te Moerbeke. Teruggerestaureerd naar toestand van 1935.  
NS 210 Dieselelektrisch 1934 (Werkspoor 658) Voorzien van replica-houtgasgenerator.  
NS 262 Dieselelektrisch 1936 (Werkspoor 715)  
NS 264 Dieselelektrisch 1936 (Werkspoor 717)  
NS 361 Dieselelektrisch 1950 (Werkspoor 898) Kraansik; in 2019 naar de Museumstoomtram Hoorn-Medemblik  
NS 521 Dieselelektrisch 1953 (English Electric 2008)  
NS 2000 Dieselelektrisch 1943 (Whitcomb) Loc USATC 7989 uit Amerika van het US Army Transportation Corps.[7]  
NS 2424 Dieselelektrisch 1954 (Alsthom) ex-SNCF 62424  
Dieselmotorrijtuigen
mB 51 Dieselmechanisch 1925 (Deutsche Werke, Kiel) In 1925 gebouwd voor Deutsche Reichsbahn met bouwnummer 66 en nummer VT 85 901. Later naar de Niederweserbahn als T157. Daarna naar de Verkehrsbetriebe Grafschaft Hoya als T3. In 1974 naar de SGB. Gesloopt rond 1981 na een ongeval[6]
NS omC 909 Dieselmechanisch 2018 (SGB) Door de SGB gebouwde replica op basis van de ex-DB Railbus VT 798 680; bouwjaar 1960 (Uerdingen 66575)  
NS omC 910 Dieselmechanisch 2022 (SGB) Door de SGB gebouwde replica op basis van de ex-DB Railbus; is in eerste instantie uitsluitend als stuurstandrijtuig ingericht en kan dus alleen in combinatie met omC 909 rijden.  
Ccs 809 Stuurstandrijtuig 1960 (Uerdingen 145090) ex-DB VS 996 770  
Railbus VT 996 783 Dieselmechanisch 1960 (Uerdingen) ex-DB VT 996 783  
Rijdende stoomspoorkraan
39 Schelde Stoom 1946 (Koninklijke Maatschappij 'De Schelde') In april 2015 overgenomen van de Museumstoomtram Hoorn-Medemblik; (diesel)oliegestookt.  
Elektrische locomotieven
NS 1136 Elektrisch 1951 (GEC Alsthom)  
NS 1145 Elektrisch 1952 (GEC Alsthom) In 2014 verkocht; zou Berlijns blauw geschilderd worden en geplaatst worden bij de voormalige Hoofdwerkplaats Tilburg. In 2022 nog te Goes aanwezig,
NS 1218 Elektrisch 1952
Elektrische tram
GVB 343 Elektrisch (tram) 1918 (Werkspoor) Gesloopt in 2012

Rijtuigen en wagens

bewerken
Nummer Maatschappijnummer en naam Bouwjaar (fabriek) Opmerkingen Afbeelding
Rijtuigen
B101, later B121 "NMBS 53123"' 1907 (?) Voormalig drieassig Pruisisch rijtuig, na Eerste Wereldoorlog afgestaan aan de NMBS. In 1972 naar de SGB. In 1978 naar CFV3V.[6][8]
B102, later B122 "NMBS 53415"' 1907 (Krull & Co) Voormalig drieassig Pruisisch rijtuig, na Eerste Wereldoorlog afgestaan aan de NMBS. In 1972 naar de SGB. In 1978 naar CFV3V.[6]
B103, later B123 "NMBS 53688"' 1907 (?) Voormalig drieassig Pruisisch rijtuig, na Eerste Wereldoorlog afgestaan aan de NMBS. In 1972 naar de SGB. In 1978 naar CFV3V.[6]
AD111 "NMBS AD 91011"' 1907 (Seneffe) GCI rijtuig, gebouwd voor de NMBS. In 1972 naar de SGB. In 1983 naar CFV3V.[5][6][9]
B112 "NMBS 96536"' (Ragheno) GCI rijtuig, gebouwd voor de NMBS. In 1973 naar de SGB. In 1985 buiten dienst. In 1991 bij een brandweeroefening gesloopt.[3][5][6]
B113 "NMBS 96812"' 1910 (Nijvel) GCI rijtuig, gebouwd voor de NMBS. In 1973 naar de SGB. In 1985 buiten dienst. In 1991 bij een brandweeroefening gesloopt.[5][6] Onderstel naar Museum Buurtspoorweg (MBS)[10].
RB114 "NMBS 96865"' (Energie) Van oorsprong type GCI. Restauratierijtuig. Gebouwd voor de NMBS. In 1973 naar de SGB. Verder lot onbekend.[6]
B115 "NMBS 95568"' (Energie) GCI rijtuig, gebouwd voor de NMBS. In 1973 naar de SGB. In 1983 naar CFV3V.[5][6]
A162 "NMBS K1" 1934 (La Brugeoise) Ex-NMBS AB 20087, A 22047, A 21114, UIC 50 88 19 48 014-X. Thans statisch object in Tilburg.[11]
A131 "NS A6002"' 1939 (Werkspoor) Voormalig rijtuig A6002/AB7402. In 1973 naar de SGB. Verder lot onbekend.[6]
B 7507 NS Mat '24 1923 (Beijnes) Ex-NS Bd 7507, NS Bec 8509, NS Cec 8597, Cec 8590, Cec 8190, B 5208, B 5358.[3][11]  
Aec 8508 NS Mat '24 1927 (Beijnes) Ex-NS Ae4c3 8508, verbouwd tot montagewagen bij NS in 1957 met nummer 165 080 en later UIC 80 84 974 1618. Ging later naar de VSM.[12]
B133 (Cec 8524) NS Mat '24 1927 (Görlitz) Ex-NS Cec 8524, Cec 8137, B 5231.[3][11]  
Cec 8533 NS Mat '24 1928 (Beijnes) Ex-NS Cec 8533, Cec 8145, B 5239.[11]  
Cec 8543 NS Mat '24 1931 (Werkspoor) Ex-Cec 8543, Cec 8151, B 5704. Van 1970 tot 1990 onderdeel van de Hoogovens Excursietrein als 76102. Daarna naar de SGB.[11]
mC 9015 NS Mat '24 1925 (Beijnes) Ex-NS mC 9015, mC 9465, NS 167 005, NS 30 84 971 1 010-x.[11]  
mCd 9415 NS Mat '24 1928 (Werkspoor) mCd 9415, B 5845, NS 30 84 984 0 701-x Was eerder een kantoor bij overslagbedrijf Trailstar in Rotterdam. Later als statisch object in Tilburg. [13]  
C 6081 'NS C 6026-6080' ... Afkomstig uit Oost-Duitsland, vergelijkbaar met NS-rijtuigen C 6026-6080
C 6478 NS C 6478 1933 (Beijnes) Afkomstig van kinderspeelplaats bij Transwijk in Utrecht  
C 7032 NS C 7032 1904 (Beijnes) Afkomstig van noodwoning in Utrecht en in Voorthuizen
A 138 / AB 7216 NS AB 7216 1928 (Westwaggon) Ex-NS ABd 7216, A 7216, B 7196, B 6196, NS 30 84 984 0 503-x.  
ABd 7516 NS ABd 7516 1920 (Van der Zypen & Charlier) Ex-SS ABd 116, NS ABd 7516, NS Cd 7056
A130 NS Plan D 1950 (Werkspoor) Ex-NS AB 7709, later A 7709, UIC 51 84 18-40 111-4 of 52 84 18-40 011-4.[14]. Deed kort dienst rond 1984. Ging daarna naar SSN; later naar Het Spoorwegmuseum.  
B139 NS Plan K 1957 (Beijnes) Ex AB 7378. Later UIC 51 84 38-40 184-7 en 50 84 38-37 084-5. Ging later naar VSM.[15]
P 6028 NS D 6028 1914 (Werkspoor) Ex-HSM 476, NS P 6028
D 6015 NS D 6015 1914 (HAWA) Ex-HSM D 1916
D 6044 NS D 6044 1920 (Werkspoor) Ex-HSM D 1945
157 101 NS Stalen D 1932 (Allan) Ex-NS D 6061, NS D 6703, NS D 6303, NS 157 101, NS 30 84 975 1 501-x, NS 80 84 975 1 501-x. Nu uitvalsbasis van de afdeling Weg & Werken van de SGB.  
D 6074 NS Stalen D 1932 (Beijnes)  
D 7603 NS Stalen D 1933 (Werkspoor)  
D 7672 NS D 7672 1920 (Gastell) Ex-SS D 526
2757 CIWL 2757 1926 (Officine Meccaniche Italiane) Restauratierijtuig
20270 Mitropa 20270 1907 Slaaprijtuig. Ex-DR 99-28 400, ex-DR 823-412
Goederenwagens (selectie)
Dg 2666 NS Dg 2666 1958 (Noord-Nederlandsche Machinefabriek) Goederentrein-bagagewagen  
Dg 2686 NS Dg 2686 1958 (Noord-Nederlandsche Machinefabriek) Goederentrein-bagagewagen  
201 Gesloten wagen afkomstig van NS.[6]
221 Platte wagen van mijn mijn Julia, daarvoor Lübeck-Büchener Eisenbahn.[6]
222 Platte wagen van mijn mijn Julia.[6]
231 (Zaodrzanskie Zaklady BMIW) Ketelwagen afkomstig van Esso.[6]
232 1920 Ketelwagen afkomstig van Esso.[6]
NS 510130 1919 (Wismar, Duitsland) Ketelwagen, oorspronkelijk gebouwd voor de HSM, in 2011 gerestaureerd en beschilderd in de kleuren van de Nieuwe Matex, in gebruik als wateropslag.  
251 Zelflosser, afkomstig van de SNCF  
252 Zelflosser, afkomstig van de SNCF  
253 Zelflosser, afkomstig van de SNCF  
254 Zelflosser, afkomstig van de SNCF  

Rijksmonumenten

bewerken

Het complex met monumentennummer 509148 heeft de volgende onderdelen:

En ook objecten die niet in het bovenstaande complex zijn opgenomen.

bewerken
Zie de categorie SGB van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.