Wikipedia

Rijksabdij

Een Rijksabdij was in het Heilige Roomse Rijk van de Duitse Natie een abdij die rechtstreeks onder de voogdij van de Rooms-Duitse keizer stond. De abdij was daardoor reichsunmittelbar, oftewel rijksvrij.

Rijksabdij van Werden

De rijksabdijen verschilden sterk in bezittingen en status. Er waren er die de status van abdijvorstendom hadden. De abt of abdis had dan persoonlijk een zetel in de vorstenbank van de Rijksdag en van de Kreitsdag bij de overige vorsten. Er waren ook vorstelijke rijksabdijen, waarvan de abt de titel vorst voerde zonder een zetel te hebben in de vorstenbank. Deze abten bezaten dezelfde rechten als hun niet-vorstelijke collega's. Zij hadden een gemeenschappelijke stem in de Rijksdag via een van de twee prelatencolleges. Dit is vergelijkbaar met de wereldlijke graven en heren. Die twee colleges waren het Rijnse Rijksprelatencollege (Rheinisches Reichsprälatenkollegium) en het Zwabische Rijksprelatencollege (Schwäbisches Reichsprälatenkollegium). Elk van deze colleges had in de Rijksdag een stem gelijkwaardig aan die van een rijksvorst.

In 1525 waren er 83 rijksabdijen, proostdijen en kapittels. De kleinste daarvan omvatten slechts de gebouwen van de geestelijke instelling. Andere bestonden uit één of meer heerlijkheden en waren vorstendommen met soms duizenden inwoners. In 1792 bestonden er nog 40 rijksabdijen. Zie ook de lijst van leden van de Rijksdag (1792)

De Reichsdeputationshauptschluss van 25 februari 1803 maakte in Duitsland een eind aan de rijksabdijen. Hun gebied kwam onder het bestuur van een Duits landsheer te staan. Ook de kloosters zelf werden geseculariseerd.

In Nederland was de Abdij van Thorn tot 1795 een rijksabdij en fungeerde daarom als een min of meer onafhankelijke staat. Het was met een oppervlakte van 1,1 km2 een van de kleinste landsheerlijkheden in het Duitse Rijk. De titel vorstendom is niet terecht, want de abdis behoorde tot de rijksprelaten en niet tot de rijksvorsten.

In België was de abdij van Stavelot-Malmedy tot 1795 een rijksabdij, waarvan de abt aanvankelijk tot de rijksprelaten, maar later tot de rijksvorsten behoorde en als zodanig persoonlijk zitting en stem in de Rijksdag had. Stavelot-Malmedy was daarmee een abdijvorstendom. De abdij van Munsterbilzen was tot aan de Franse Revolutie ook een rijksabdij.

Rijksabdijen

bewerken

Geestelijke staten (anders dan aartsbisdommen en bisdommen) voorkomend op de kaarten in "Atlas zur Kirchengeschichte"

  • ra= rijksabdij
  • vra = vorstelijke rijksabdij (zonder zetel in de rijksvorstenraad)
  • vra-v = idem vrouwelijk
  • va= vorst-abdij (met zetel in de rijksvorstenraad)
  • va-v = idem vrouwelijk
  • rp= rijksproosdij
  • vrp = vorstelijke rijksproosdij
  • vp = vorstproosdij
  • com = commanderij
  • ldcom = landcommanderij
  • md = meesterdom
  • VB = vorstenbank van de rijksdag
  • RRC = Rijnse Rijksprelatencollege
  • ZRC = Zwabische Rijksprelatencollege
  • vw = vrij-wereldlijk
  • CanR = reguliere kanunniken
  • OSB = Benedictijnen
  • SOCist = Cisterciënzers
  • PPraem = Premonstratenzers
  • DO= Duitse Orde
  • JO = Johannieter Orde (Maltezer Orde)
naam status orde einde
Altshausen ldcom RRC DO 1806: Württemberg
Andlau vra-v (beperkte rijksstand) vw 1680: Frankrijk
Baindt ra-v (beperkte rijksstand) ZRC SOCist 1803: Aspremont-Lynden
Berchtesgaden vrp VB CanR 1803: Keur-Salzburg
Buchau va-v/vra-v RRC vw 1803: Thurn und Taxis
Burtscheid ra-v (beperkte rijksstand) RRC SOCist 1794: Frankrijk
Comburg rp Chorh 1541: prinsbisdom Würzburg
Corvey va VB OSB 1803: Nassau-Oranje-Fulda
Disentis ra OSB 1617: Zwitsers Eedgenootschap
Ebrach ra (beperkte rijksstand) SOCist 1803: Beieren
Echternach ra OSB 1794: Frankrijk
Einsiedeln vra (beperkte rijksstand) OSB 1350: kanton Schwyz
Elchingen ra ZRC OSB 1803: Beieren
Ellingen ldcom DO 1796: Ansbach
Ellwangen vp VB OSV 1803: Württemberg
Elten vra-v vw 1803: Pruisen
Essen vra-v RRC vw 1803: Pruisen
Fulda va VB OSB 1803: Nassau-Oranje-Fulda
Gandersheim vra-v (beperkte rijksstand), later vw RRC OSB 1803: Brunswijk
Gengenbach ra (beperkte rijksstand) ZRC (1751) OSB 1803: Baden
Gerrode vra-v RRC vw 1803: Anhalt
Gutenzell ra-v ZRC SOCist 1803: Törring-Jettenbach
Heggbach ra-v ZRC SOCist 1803: Waldbott-Bassenheim
Heilsbronn ra (beperkte rijksstand) SOCist 1581: Ansbach
Heitersheim md VB JO 1805: Baden
Herford vra-v RRC vw 1803: Pruisen
Herrenalb ra (beperkte rijksstand) SOCist 1535: Württemberg
Hersfeld va VB OSB 1648: Hessen-Kassel
Irsee ra ZRC OSB 1803: Beieren
Kaisheim ra (beperkte rijksstand) ZRC (1756) SOCist 1803: Beieren
Kaufungen ra-v (beperkte rijksstand) vw 1527: Hessen
Kempten vra VB OSB 1803: Beieren
Koblenz ldcom (zonder gebied) RRC DO 1794: Frankrijk
Königsbronn ra (beperkte rijksstand0 SOCist 1552: Württemberg
Kornelimünster ra RRC OSB 1794: Frankrijk
Kreuzlingen rp CanR 1648: Thurgau
Lindau vra-v (beperkte rijksstand) vw 1803: Bretzenheim
Lure vra OSB 1674/9: Frankrijk
Luxeuil ra (beperkte rijksstand) vw 1534: Franche Comté (Habsburg)
Marchtal ra ZRC OPraem 1803: Thurn und Taxis
Maulbronn ra (beperkte rijkstand) SOCist 1557: Württemberg
Mergentheim md VB DO 1809: Württemberg
Munster ra OSB 1680: Frankrijk
Murbach va OSB 1680: Frankrijk
Neresheim ra (1764) ZRC (1766) OSB 1803: Thurn und Taxis
Niedermünster in Regensburg vra-v (beperkte rijksstand) RRC vw 1803: keur-aartskanselier
Obermünster in Regensburg vra-v (beperkte rijksstand) RRC vw 1803: keur-aartskanselier
Ochsenhausen vra ZRC OSB 1803: Metternich/Schaesberg/Sinzendorf
Odenheim rp (beperkte rijksstand) RRC Chorh 1803: Baden
Ottobeuren ra OSB 1803: Beieren
Petershausen ra (beperkte rijksstand) ZRC OSB 1803: Baden
Pfäfers vra OSB 1803: kanton Sankt Gallen
Prüm va VB OSB 1794: Frankrijk
Quedlinburg vra-v RRC vw 1803: Pruisen
Reichenau va (beperkte rijksstand) OSB 1803: Baden
Remiremont vra-v (beperkte rijksstand) vw 1566: Lotharingen
Riddagshausen ra SOCist na 1546 Brunswijk
Roggenburg ra ZRC OPraem 1803: Beieren
Rot an der Rot ra ZRC OPraem 1803: Wartenberg
Rott am Inn ra (beperkte rijksstand) OSB ca 1600: Beieren
Rottenmünster ra-v ZRC SOCist 1803: Württemberg
Saalfeld vrp (moet ra zijn?) CanR (moet OSB zijn) 1536: Mansfeld
Salem (Salmannsweiler) ra ZRC SOCist 1803: Baden
Sankt Blasien vra OSB 1803: Heitersheim
Sankt Egidien ra (beperkte rijksstand) OSB reformatie: rijksstad Neurenberg
Sankt Emmeram te Regensburg vra RRC OSB 1803: keur-aartskanselier
Sankt Gallen va OSB 1805: kanton Sankt Gallen
Sankt Georgen ra (beperkte rijksstand) OSB 1534: Württemberg
Sankt Johann im Turital ra OSB 1555: Abdij Sankt Gallen
Sankt Maximin va na ....zonder gebied OSB 1794: Frankrijk
Sankt Peter ra (beperkte rijksstand) OSB 1803: Heitersheim
Sankt Ulrich und Sankt Afra te Augsburg ra (beperkte rijksstand) RRC OSB 1803: Beieren
Schaffhausen ra (beperkte rijksstand) OSB 1529: stad Schaffhausen
Schussenried ra ZRC OPraem 1803: Sternberg-Manderscheid
Schuttern ra (beperkte rijksstand OSB 1803: Heitersheim
Söflingen ra-v (sinds 1773) ZRC (1775) Klarissen 1803: Beieren
Stavelot-Malmedy va VB OSB 1794: Frankrijk
Stein ra (beperkte rijksstand) OSB ?: kanton Schaffhausen
Stürzelbrunn ra (beperkte rijksstand) SOCist 1572?: Lotharingen
Thorn ra-v RRC vw 1794: Frankrijk
Ursberg ra ZRC OPraem 1803: Beieren
Virnsberg ldcom DO 1806: Beieren
Waldsassen vra SOCist 1571: Keur-Palts (Opper-Palts)
Walkenried ra (beperkte rijksstand) SOCist 1648: Brunswijk
Weingarten ra ZRC OSB 1803: Nassau-Oranje-Fulda
Weißenau ra ZRC OPraem 1803: Sternberg-Manderscheid
Werden vra RRC OSB 1803: Pruisen
Wettenhausen rp (sinds 1566) ZRC CanR 1803: Beieren
Wülzburg vra (beperkte rijksstand) OSB 1523: prioraat, 1537: reformatie
Zwiefalten ra ZRC (1749) OSB 1803: Württemberg
Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/w/index.php?title=Rijksabdij&oldid=60704383"