Knapzakroute

De Knapzakroutes zijn lokale rondwandelingen door Drenthe, die worden beschreven in een wandelgidsje. Meestal loopt een route door of langs een of twee dorpen. De routes zijn in het veld niet gemarkeerd. Er zijn sinds 1984 in totaal 77 verschillende gidsjes van deze routes verschenen, sinds 2010 zijn er 65 actueel die een totale lengte van rond de 1200 km beschrijven. De lengtes van de routes variëren van 11,5 tot 19,5 kilometer, deze gaan door meer dan 70 grote en kleine Drentse dorpen. Naast de routebeschrijvingen worden in de gidsjes uitgebreide cultuurhistorische achtergronden gegeven.

Knapzakroutes voeren langs vele cultuurhistorische bezienswaardigheden, zoals Saksische boerderijen

Alle Knapzakroutes in Drenthe

Geschiedenis

In 1983 wordt door een groep vrijwilligers uit de gemeente Rolde bij de vereniging Brede Overleggroep Kleine Dorpen in Drenthe (BOKD) een plan ingediend voor wandelroutes vanuit een aantal kleine dorpen. De BOKD start daarop het project eenvoudig toerisme: de wandelaars gaan kennis maken met het Drents cultuurlandschap. Verschillende landschapselementen langs de routes laten zien hoe het landschap vanuit de dorpen in cultuur werd gebracht en werd geëxploiteerd. Kleine dorpen konden goed inspelen op nieuwe ontwikkelingen. Voordelige horeca en overnachtingen, natuur en landschap en dorpskarakter kunnen de meeste dorpen in Drenthe aanbieden. De eerste natuurwandeling met historische landschapsbeschrijving werd uitgebracht over het dorp Amen en omgeving onder de naam Wandeling 1, later Route 1. Deze route liep via het Amerdiepje, het Westersche Veld, Eldersloo en Ekehaar. Het motto was Met de knapzak rondom Rolde. Het eenvoudige gidsje had een geel omslag. In hetzelfde jaar volgden de wandelingen Route 2, via Ekehaar en Anreep; Route 3, naar Ekehaar en Geelbroek; Route 4 via Deurze en Loon; Route 5, vanuit het dorp Balloo via het stroomdal van de Drentsche Aa en Route 6, naar Papenvoort en Anderen. Het motto werd door deze uitbreiding Met de knapzak door Drenthe. De eerste wandeling die werd uitgegeven onder de naam Knapzakroute was die van Rolde in 1984. De gidsjes bevatten nu ook informatie over interessante bezienswaardigheden onderweg. Er moest een wachtlijst aan worden gelegd van dorpen die zelf ook een Knapzakroute wilden uitzetten. Eind 1986 waren er al bijna twintig routes gemaakt en eind jaren tachtig waren het er ongeveer 55. In juni 1997 verscheen de laatste route.

Knapzakpaden

Door verscheidene Knapzakroutes met elkaar te combineren werden er vier Knapzakpaden gemaakt, die als meerdaagse wandelingen waren bedoeld. Daarvan was er een in Noord-Drenthe, een in Noordwest-Drenthe, een in Zuidwest-Drenthe en een in Zuidoost-Drenthe. Deze laatste werd in 1995 uitgegeven onder de titel Emmen over de grens. Een meerdaagse wandeling van ongeveer 100 kilometer die in grote lijnen de gemeentegrens van Emmen volgt, welke deels tevens de landsgrens vormt. Aangezien deze route gedeeltelijk over Duits grondgebied loopt werd aangeraden een paspoort mee te nemen. Het gidsje was met 52 pagina's tweemaal zo dik als die van de routeboekjes. Het Knapzakpad Noordwest-Drenthe is samengesteld uit 9 knapzakroutes en is ongeveer 120 km lang. Het Knapzakpad Zuidwest-Drenthe bestaat uit 11 routes met een totale lengte van 135 km. Het Knapzakpad Noord Drenthe is 113 km lang en samengesteld uit 8 routes. Dit is tevens te gebruiken als NS-wandeling.

Ontwikkeling

In totaal zijn er, in samenwerking met de dorpsbelangenverenigingen en geholpen door historici, geologen, archeologen en biologen, uiteindelijk vijfenzestig actuele routes verschenen. Vanaf 1986 tot 2005 werden de gidsjes van de knapzakroutes in een standaard witte uitvoering uitgebracht. Naast het logo, een gestileerde rode knapzak aan een zwarte stok, stond alleen de naam en het nummer van de route op de voorzijde. Als cultuurhistorisch project van de BOKD en Stichting Het Drentse Landschap startten de Knapzakroutes in 2006 hun tweede leven met drastisch herziene routes en een geactualiseerde en herziene serie routegidsjes in kleur. Alle routes werden kritisch beoordeeld en vaak aangepast. Enkele zijn daarbij beëindigd, K29 Kamp Westerbork (deels verwerkt in K46 Zwiggelte), K30 Kano-Knapzak Oostermoer (een combinatie van een kanotocht en een wandeling van Annen-Spijkerboor naar Zuidlaren) en de Engelse editie van 39 Orvelte. Er werden wel meer nieuwe toegevoegd. Eind 2010 was de vernieuwde serie compleet en in maart 2011 verscheen de eerste Knapzak-app voor de telefoon.

Naast de normale routes zijn er ook twee Kinderknapzakroutes, met lengtes van ongeveer 5 km, aan de serie toegevoegd. Al in de jaren 90 van de vorige eeuw was een routegidsje verschenen onder de titel Vijf wandelingen door onbekend Drenthe met mini-Knapzakroutes die toen erg in de belangstelling stonden. Het boekje bevatte drie wandelingen van 5 en twee van 8 kilometer. Bij het herzien van alle paden is dit boekje komen te vervallen evenals het Knapzakpad Emmen over de grens en de drie eerder genoemde paden. De actualisering van de routes gebeurt elk voorjaar en per jaar wordt daartoe een derde van het totaal aantal routes door vrijwilligers gecontroleerd. De noodzakelijke wijzigingen worden op internet gepubliceerd tot de vernieuwde gids is uitgegeven.

Hoewel de gidsen nog steeds veel achtergrondinformatie uitgebreid weergeven zijn steeds terugkerende, meer algemene begrippen die voor heel Drenthe opgaan en die dus niet sterk per plaats verschillen, in een boek, het Knapzak-ABC, verzameld en van een uitleg voorzien. In 2015 is de inhoud hiervan op internet toegankelijk gemaakt. In de nieuwe gidsen wordt geregeld hiernaar verwezen middels trefwoorden. Voorbeelden van zulke zaken zijn: brink, esdorp, kerspel en turf.

Overzicht van de knapzakroutes

Hieronder is een kort overzicht gegeven van alle uitgegeven actuele gidsen. De lengte van de gehele route wordt gegeven en als die volgens de gids kan worden gesplitst in twee delen zijn de lengtes hiervan eveneens aangegeven. Naast de genoemde startpunten worden in de gidsjes vaak nog meer mogelijkheden voorgesteld om de route te beginnen. Met name als er twee plaatsen worden aangedaan kan de route meestal ook in de andere plaats worden aangevangen. De nummering op de gidsjes wordt voorafgegaan door een "K". In de tabel kan de volgorde van de routes worden ingesteld op nummer, naam en op lengte.

Nr	Naam van de knapzakroute	Lengte (km)	Delen (km)	Startpunt
01	Gasteren	17,5	7,5 10	Brink 1 in Gasteren
02	Buinen	17	8 9	Hoofdstraat 83 in Buinen
03	Ees	18		Dorpsstraat 2 in Ees
04	Orvelte	17	5 12	Brink in Orvelte
05	Elp	14		Hoofdstraat 1 in Elp
06	Schoonloo - Grolloo	13	8 10	Hoofdstraat 16 in Schoonloo
07	Wapserveen	16,5	12 8	Oude Dijk 57 in Wapserveen
08	Hoogersmilde	15	7,5 7,5	Pieter Hummelenbrug in Hoogersmilde
09	Wijster	13		Haddersstraat 2 in Wijster
10	Amen - Ekehaar	17	10 8	Amen 20 in Amen
11	Lhee - Lheebroek	19	11,5 7,5	Lhee 76 in Lhee
12	Vledderveen	12		Jodenweg 2 in Vledderveen
13	Frederiksoord - Wilhelminaoord	17		Koningin Wilhelminalaan 87 in Frederiksoord
14	Uffelte	17		Tweede Uffelterbrug in Uffelte
15	Hijken	16		Oranjekanaal Zuidzijde 21 in Hijken
16	Ansen - Ruinen	17		Kerkdijk 2 in Ansen
17	Wapse	17		Ten Darperweg 104 in Wapse
18	Alteveer - Kerkenveld	17		Jan Haarstraat 12 in Alteveer
19	Midlaren	13	4,5 9	Groningerstraat 31 in Midlaren
20	Drijber	14,5		Nijenkamp 1 in Drijber
21	Tynaarlo-Zeegse	14	9 6,5	Dorpsstraat 8 in Tynaarlo
22	Spier	19,5	14 7	Oude Postweg 12 in Spier
23	Lieveren - Roderesch	18,5	9,5 9	Hoofdweg 1 in Roderesch
24	Roderwolde	14		Roderwolderweg 21 in Foxwolde
25	Barger-Compascuum - Hebelermeer	15,5		Berkenrode 4 in Barger-Compascuum
26	Zeijen - Peest	17	7 11	Hoofdstraat 18 in Zeijen
27	Westenvelde - Norg	17	9,5 9,5	Asserstraat 55 in Norg
28	Een - Steenbergen	19	9,5 11,5	Hoofdstraat 37 in Een
29	Langelo	15,5	10,5	Hoofdweg 10 in Langelo
30	Loon - Taarlo	18	10,5 8	Gasterenseweg 1 in Loon
31	Donderen	19	9,5 9,5	Dorpsweg 8 in Donderen
32	Odoornerveen	17,5		Zuidzijde 16c in Odoornerveen
33	Linde - Zuidwolde	18	8,5 10,5	Ommerweg 68 in Zuidwolde
34	Altena - Peize	18	13	Altenaweg 33 in Altena
35	Annerveenschekanaal - Spijkerboor	16,5		Greveling 139 in Annerveenschekanaal
36	Zorgvlied - Doldersum	18	9 10,5	Dorpsstraat 38 in Zorgvlied
37	Veenhuizen	19		Oude Gracht 1 in Veenhuizen
38	Balloo - Rolde	17,5	12 7,5	Crabbeweg 2 in Balloo
39	Deurze	16	9,5 7	Asserstraat 63 in Deurze
40	Hooghalen	18,5	9,5 11	Hoofdstraat 53 in Hooghalen
41	Westdorp - Eesergroen	15		Brink in Westdorp
42	Gieterveen	11,5		Broek 1 in Gieterveen
43	De Kiel - Schoonoord	14,5	8,5 7	De brug midden in Schoonoord
44	Zwinderen	15	7,5 7,5	Zwinderschebrug in Zwinderen
45	Roswinkel	18,5	12 6,5	Roswinkelerstraat 81 in Roswinkel
46	Zwiggelte	19	11 9,5	Hoofdstraat 24 in Zwiggelte
47	't Haantje - Noord-Sleen	18,9		Haantje 8 in 't Haantje
48	Gees	18		Dorpsstraat 59 in Gees
49	Eexterveen - Eexterveenschekanaal	12,5		Dorpsstraat 41 in Eexterveen
50	Wezup - Wezuperbrug	17,5		Wezuperstraat 15 in Wezup
51	Erm - Sleen	19,5	9 12	Oosterlangen 2 in Erm
52	Gasselternijveen - Gasselte	18		Vaart 5 in Gasselternijveen
53	Eext - Anloo	16	9 9	Hoofdstraat 20 in Eext
54	Barger - Oosterveen	16,5		Kruising Dordsedijk en Veenhoeksweg
55	Tiendeveen	16,5	11,5 7	Molenweg 6 in Tiendeveen
56	Nieuw-Dordrecht	18	11 9	Vastenow 3 in Nieuw-Dordrecht
57	Anderen	19,5	8,5 11	Anlooërweg (begin) in Anderen.
58	Weiteveen - Nieuw-Schoonebeek	19	9 10	Zusterweg 17 in Weiteveen
59	Twist - Nieuw-Schoonebeek	14,5		Overbergstraße 28 in Twist (D)
60	Anloo - Schipborg	15	5,5 9,5	Lunsenhof 20 in Anloo
61	Weerdinge - Valthe	19,5	10,5 11	Dorpsstraat 53 in Weerdinge
62	Nieuw-Roden - Nietap	19	9 10	Terheijlsterweg 1 in Nieuw-Roden
63	Oosterhesselen - Zweeloo	18	12 8	Burg. De Kockstraat 34 in Oosterhesselen

Nr.	Kinderknapzakroutes	Lengte (km)	Startpunt
64	Hijkerveld	4,5	Schaapskooi Hijkerveld
65	Orvelte	5	Parkeerplaats West in Orvelte

De eindredactie van alle gidsen is in handen van Bertus Boivin. De afmetingen van het staande formaat van een gidsje bedragen 115 × 215 mm en het heeft standaard 24 bladzijden.

Navolging

Het succes van de Drentse Knapzakroutes heeft ook in andere provincies geleid tot vergelijkbare initiatieven. Het concept werd ook overgenomen onder andere aanduidingen, zoals Struun-route (in Groningen), Swalkrûte (in Friesland) of Kuierroute (in Overijssel). Ook Klompenpaden kunnen op Knapzakroutes lijken.

Externe links

• Knapzakroutes.nl
• BOKD over de Knapzakroutes

Bronnen, noten en/of referenties