Juliana van Stolberg

Juliane von Stolberg, in de Nederlandse literatuur beter bekend onder haar vernederlandste naam Juliana van Stolberg (Stolberg, 15 februari 1506 — Dillenburg, 18 juni 1580), was de moeder van Willem van Oranje. Zij kwam uit het Huis Stolberg.

Vroege leven

Juliana was het vijfde kind van Botho III van Stolberg-Wernigerode en Anna van Eppstein-Königstein; er zouden er nog acht volgen. Juliana werd vernoemd naar Juliana van Nicomedië, een martelares wier naamdag op 16 februari wordt gevierd.

Hoewel haar ouders lid waren van de Rooms-Katholieke Kerk stonden zij open voor de nieuwe ideeën van de opkomende reformatie. Een van Luthers aanhangers, Tileman Platner, werd door graaf Botho aangesteld als hofkapelaan en onderwijzer, waardoor Juliana een lutherse opvoeding genoot.

Het gezin woonde afwisselend op de kastelen Stolberg en Wernigerode in Saksen-Anhalt en op kasteel Hohnstein in het graafschap Hohnstein, kastelen in de gebieden waarover Juliana’s vader regent was.

Op haar dertiende werd Juliana samen met andere broers en zussen naar het hof van graaf Eberhard van Königstein, de broer van Juliana’s moeder, gezonden om daar verder te worden opgevoed. Tevens kon men vanuit deze omgeving op zoek gaan naar een geschikte huwelijkskandidaat voor Juliana.

Huwelijken

Eerste huwelijk

In 1520 werd vastgelegd dat Juliana zou trouwen met graaf Filips II van Hanau-Münzenberg (17 augustus 1501 - 28 maart 1529), zoon van Reinhard IV. von Hanau-Münzenberg (1473-1512) en Katharina von Schwarzburg-Blankenburg (1470-1514). De huwelijksvoltrekking vond echter pas plaats op 27 januari 1523 in Hanau. Uit dit huwelijk kwamen vijf kinderen voort. Vlak voor de geboorte van hun vijfde kind, Juliana, overleed haar man Filips II plots op 28 maart 1529. Om de hoogzwangere Juliana te ontzien, werd hij de volgende dag al begraven.

Tweede huwelijk

Op 29 september 1531 hertrouwde Juliana op kasteel Königstein met Willem de Rijke, graaf van Nassau-Dillenburg. Deze Willem was de voogd geweest van haar eerste echtgenoot. Willem zelf was al getrouwd geweest met Walburga van Egmont (1490-1529), bij wie hij twee kinderen had: Elisabeth (reeds in 1524 overleden) en Magdalena (1522-1567).

Uit Juliana’s huwelijk met Willem werden twaalf kinderen geboren:

Naam	Geboren	Overleden	Huwelijkspartner	Bijzonderheden
Willem	24 april 1533	10 juli 1584	Anna van Egmont Anna van Saksen Charlotte van Bourbon Louise de Coligny	Willem van Oranje/Vermoord in Delft
Hermanna	9 augustus 1534	?		Jong gestorven
Jan	22 november 1536	8 oktober 1606	Elisabeth van Leuchtenberg Cunegonda Jacoba van de Palts Johannetta van Sayn-Wittgenstein
Lodewijk	10 januari 1538	14 april 1574		Gesneuveld
Maria	18 maart 1539	28 mei 1599	Willem IV van den Bergh	Haar man koos de zijde van Filips II van Spanje
Adolf	11 juli 1540	23 mei 1568		Gesneuveld
Anna	21 september 1541	12 februari 1616	Albrecht van Nassau-Weilburg-Ottweiler
Elisabeth	25 september 1542	18 november 1603	Conrad van Solms-Braunfels
Catharina	29 december 1543	25 december 1624	Günther XLI van Schwarzburg-Arnstadt	Getuige van moord op Willem van Oranje
Juliana	10 augustus 1546	31 augustus 1588	Albrecht VII van Schwarzburg-Rudolstadt	Haar man was de broer van Günther van Schwarzburg-Arnstadt
Magdalena	15 december 1547	16 mei 1633	Wolfgang van Hohenlohe-Weikersheim
Hendrik	15 oktober 1550	14 april 1574		Gesneuveld

Het echtpaar nam hun intrek op de Dillenburg, waar Juliana de huishouding op zich nam. Naast de zorg voor haar eigen (stief)kinderen zag zij ook toe op de opvoeding van de adellijke jongens die naar Dillenburg kwamen om aan de hofschool opgeleid te worden. Op 6 oktober 1559 verloor Juliana ook haar tweede man.

Juliana en de strijd om de Nederlanden

Juliana toonde zich al vroeg een aanhanger van het protestantisme; eerst van de lutherse, later van de calvinistische leer. Het afstaan van haar zoon Willem uit haar tweede huwelijk aan het hof van keizer Karel V in Brussel viel haar zwaar.^[bron?]

Toen rond 1566 definitief een opstand uitbrak in de Nederlanden, besloot zij onmiddellijk haar strijdende zonen in daad en raad bij te staan. Bekend van haar zijn de verschillende brieven die zij stuurde, waarin zij haar zonen opriep te vertrouwen op de Heer en zich niet in te laten met onzedelijkheid, dronkenschap en vloeken.

Zij schreef aan hen onder andere: „Ik heb met een bezwaard gemoed gehoord dat het krijgsvolk met vloeken zulk een slecht en goddeloos leven leidt. Ik vrees dat Gods toorn over de ganse christenheid zal gaan, want waar men ook heenziet, het is al ijdel, moedwillig en goddeloos leven.

Ook steunde zij haar zonen financieel in de strijd tegen de troepen van Alva, hoewel deze op een nederlaag uitliep.

Door deze opstand verloor Juliana tijdens haar leven drie van haar zonen: Lodewijk en Hendrik sneuvelden tijdens de Slag op de Mookerheide en Adolf sneuvelde in de Slag bij Heiligerlee (1568).

Einde van haar leven

Tijdens de laatste jaren van haar leven had Juliana te maken met oogproblemen en vele pijnen, waardoor het schrijven van brieven voor haar onmogelijk werd. Twee dagen voor haar dood vertrouwde ze reeds aan een adviseur van Willem van Oranje toe, dat ze uitzag naar het naderende einde.

Op 18 juni 1580 overleed Juliana van Stolberg. Op 22 juni 1580 werd haar lichaam bijgezet in de grafkelder in de Evangelische Stadskerk te Dillenburg.

Bij haar dood was zij grootmoeder en overgrootmoeder van 160 nakomelingen, waarmee zij beschouwd werd als de stammoeder van vele Europese vorstenhuizen.

Moderne Tijd

Juliana van Stolberg en haar vijf zoons

Ondanks dat zij de moeder was van Willem van Oranje raakte Juliana in de vergetelheid. Pas laat in de 19e eeuw kwamen er publicaties over haar leven waarmee haar belang voor de Oranje-dynastie werd onderstreept. Mede door deze heropleving vernoemde koningin Wilhelmina haar dochter in 1909 naar de vernederlandste naam van de stammoeder van het geslacht. In 1927 (op de 18e verjaardag van de latere koningin Juliana) werd in Den Haag ter ere van haar en vijf van haar zonen uit het tweede huwelijk een standbeeld onthuld.

In 2006 werd de 500e geboortedag van Juliana van Stolberg in Duitsland herdacht.

Literatuur

Ed. Jacobs, Juliana von Stolberg, Ahnfrau des Hauses Nassau-Oranien : nach ihrem Leben und ihrer geschichtlichen Bedeutung quellenmässig dargestellt. Wernigerode [etc.], 1889.
F. Oberman, "Gij hoort het gebed" (Ps. 65:3a). Leerrede gehouden op Vrijdagmiddag 30 April 1909, bij gelegenheid van den dank- en bidstond in de Pieterskerk te Leiden benevens iets over en eenige brieven van Juliana van Nassau (geb. von Stolberg) . Leiden, 1909.
Johanna W.A. Naber, Onze vorstinnen uit het Huis van Oranje-Nassau in het stadhouderlijk tijdperk. 1898, 1911².
A. van Hogendorp, Juliana van Stolberg, gravin van Nassau-Dillenburg, 1506-1580. In den kring der haren geschetst. 1902, 1927².
Johanna W.A. Naber, De peetmoeders van prinses Juliana, Juliana van Stolberg en Louise de Coligny. Amsterdam, 1910.
A.W.J. Mulder, Juliana van Stolberg "ons aller vrouwe-moeder" . Amsterdam, [1941].
C. van Dijl, Een gedenkteeken voor Juliana van Stolberg. Hare beteekenis in den worstelstrijd der vaderen. Rotterdam, 1927.
J.B. Meijnen, Juliana van Stolberg. De stammoeder van het vorstenhuis Oranje-Nassau. Rotterdam, [1927].
J.J. Woldendorp , De peetmoeder van prinses Juliana, Juliana van Stolberg, gravin van Nassau-Dillenburg 1506-1580. leiden, 1927 en 1927².
Oranje en Nederland. Van Gravin Juliana van Stolberg tot Prinses Juliana. De Oranje-vorsten uit het Huis van Oranje-Nassau van 1506 tot op heden. 1934 en [1936²].

Bronnen

"Dr. Oma. "The healing wisdom of Countess Juliana von Stolberg", door Ethel Herr
Deine getreuwe Muter allezeit. Juliana von Stolberg 1506-1580, door Reinildis van Ditzhuyzen (München 2006)

Externe links

Juliana van Stolberg op Digitaal Vrouwenlexicon Nederland, 28/03/2019.
Briefwisseling van Willem van Oranje met Juliana van Stolberg als correspondent op inghist.nl

Zie de categorie Juliana of Stolberg van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.