Het Dolhuys
Het Dolhuys in de Noord-Hollandse stad Haarlem is een voormalige leprozerie en dolhuis, waar vanaf de 16e eeuw krankzinnigen werden verpleegd en sinds 2005 Museum van de Geest gehuisvest is. Het museum heeft als belangrijkste thema de psyche en geest van de mens in al zijn facetten.[1]
| Het Dolhuys | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
De voormalige kapel
| ||||
| Locatie | Schotersingel 2, Haarlem, Nederland | |||
| Thema | Psychiatrie | |||
| Opgericht | 2005 | |||
| Sluiting | 1 april 2019 - 1 april 2020 (tijdelijke sluiting ter renovatie) | |||
| Personen | ||||
| Directeur | Hans Looijen | |||
| Huisvesting | ||||
| Gebouwd | 1320 | |||
| Officiële website | ||||
| ||||
Leprozerie
bewerkenHet oudste gedeelte van het complex aan de Schotersingel dateert uit 1320 en was in eerste instantie in gebruik als melaatsenoord. Het complex lag in die tijd buiten de stadsmuren omdat leprapatiënten werden geweerd uit de steden. De Haarlemse leprozerie was daarnaast een officiële schouwplaats: leprapatiënten uit geheel Holland werden hiernaartoe gestuurd om geschouwd te worden. Als ze werkelijk lepra hadden kregen ze een 'vuilbrief' (bewijs van ziekte) mee die hen het recht gaf te bedelen en te wonen in een leprozerie in hun eigen woonplaats. Leprozen met een vuilbrief kregen een klepper waarin het Haarlemse stadswapen was gegraveerd.[2]
-
Voorbeeld vuilbrief
Dolhuis
bewerkenIn 1559 (na het verdwijnen van lepra) werd het huis verbouwd en ingericht als dolhuis[3] en werden er 'krankzinnigen' gehuisvest. Kalme patiënten konden vrij rondlopen, voor lastige patiënten, 'dollen', werden er veertien dolcellen met een getraliede deur, een houten krib en een poepdoos ingericht. Een luikje boven in een cel zorgde voor licht en lucht.[4]
Andere bewoners
bewerkenNa de 'dollen' werden er in het dolhuis achtereenvolgens syfilispatiënten, (oudere) zieken en kinderen verzorgd.
-
Weesmeisjes gaan uit onder geleide van een der oudsten -
Ouderen in 1996
Museum
bewerken
Zie Museum van de Geest voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
In 2002 werd museum Museum van de Geest | Dolhuys opgericht. Dit was een initiatief van vier psychiatrische ziekenhuizen: GGZ Noord-Holland-Noord, GGZ inGeest, Arkin en Parnassia Groep. Zij stelden zich financieel garant en voegden hun historische collecties samen in een nieuw museum. Door hun grote betrokkenheid opende het Dolhuys in 2005 haar deuren voor het publiek en kon het museum een stem geven aan verhalen die tot dan toe niet werden gehoord. Een onderdeel van het Museum van de Geest | Dolhuys zijn de cellen voor de 'dollen' (uit de 16e eeuw), die nog volledig intact zijn. Het museum richt zich op mentale gezondheid en de geschiedenis van de psychiatrie.
Het Museum van de Geest | Dolhuys is een zogenoemd belevingsmuseum: het gaat niet om de verzameling voorwerpen, maar om persoonlijke ervaringen en verhalen. Het museum geeft daarnaast een overzicht van hoe er door de eeuwen heen met 'gekte' werd omgegaan. Naast de vaste tentoonstelling zijn er wisselende exposities. Bezoekers kunnen zichzelf testen: 'Hoe normaal ben jij?'. Het museum heeft tevens een collectie kunst, waaronder een aantal belangrijke werken van Outsider Art kunstenaar Willem van Genk en Anton Heyboer.[5]
Prijzen
bewerkenIn 2005 won het museum de Nederlandse Design Prijs in de categorie Exhibition & Experience Design. In 2007 kreeg het een eervolle vermelding bij European Museum of the Year Award. In 2022 kreeg het de Museum of the Year Award zelf. De prijs werd 7 mei 2022 uitgereikt in het Nationaal Museum in de Estische stad Tartu. Het museum kreeg de prijs omdat het "de natuur van de menselijke geest op een uniek innovatieve manier" verkent, volgens het juryrapport.[6]
Externe link
bewerken- ↑ Organisatie. hetdolhuys.nl. Gearchiveerd op 23 april 2016. Geraadpleegd op 10 april 2016.
- ↑ Daan van Leeuwen, 'Leven buiten de stadsmuren', 2012
- ↑ G.N.A. Ketting, Bijdrage tot de geschiedenis van de lepra in Nederland, 1922
- ↑ https://www.hetdolhuys.nl/kennis/historie-gebouw/historie-gebouw. Gearchiveerd op 28 september 2020.
- ↑ Nieuws. hetdolhuys.nl. Gearchiveerd op 23 april 2016. Geraadpleegd op 10 april 2016.
- ↑ https://www.nu.nl/entertainment/6199475/museum-van-de-geest-in-haarlem-wint-europese-museumprijs.html?kl=7896&ku=72171&utm_source=SIM&utm_medium=email&utm_campaign=8052022NUnl-NU&utm_content=&utm_term=a_8956&utm_source=nunl&utm_medium=email&utm_campaign=20220508|dagelijkse&utm_content=Museum van de Geest in Haarlem wint Europese museumprijs&utm_term=511986&ctm_ctid=87e5094c0e34812db09f71a27cd83dd6
1977 Ironbridge Gorge (.svg){kind=small}
Verenigd Koninkrijk) ·
1978 Schloss Rheydt (
Duitsland) ·
1979 Musée de la Camargue (
Frankrijk) ·
1980 Museum Catharijneconvent (
Nederland) ·
1981 Volkskundig museum van de Peloponnesos (
Griekenland) ·
1982 Musée d'art et d'histoire de Saint-Denis ( Frankrijk) ·
1983 Museum Sarganserland (.svg){kind=small}
Zwitserland) ·
1984 Zuiderzeemuseum ( Nederland) ·
1987 Beamish: North of England Open Air Museum ( Verenigd Koninkrijk) ·
1988 Brandts Klædefabrik (
Denemarken) ·
1989 Sundsvalls museum (
Zweden) ·
1990 Écomusée de l'Avesnois à Fourmies ( Frankrijk) ·
1991 Leventis Museum (
Cyprus) ·
1992 Landesmuseum für Technik und Arbeit ( Duitsland) ·
1993 Alta Museum (
Noorwegen) ·
1994 Nationalmuseet ( Denemarken) ·
1995 Olympisch museum ( Zwitserland) ·
1996 Nationaal museum van de Roemeense boer (
Roemenië) ·
1997 Museum van Anatolische beschavingen (
Turkije) ·
1998 National Conservation Centre ( Verenigd Koninkrijk) ·
1999 Musée Français de la Carte à Jouer ( Frankrijk) ·
2000 Guggenheim Museum Bilbao (
Spanje) ·
2001 National Railway Museum ( Verenigd Koninkrijk) ·
2002 Chester Beatty Library (
Ierland) ·
2003 Victoria and Albert Museum ( Verenigd Koninkrijk) ·
2004 Museo Arqueologico Provincial de Alicante ( Spanje) ·
2005 Nederlands Openluchtmuseum ( Nederland) ·
2006 CosmoCaixa Barcelona ( Spanje) ·
2007 Deutsches Auswandererhaus ( Duitsland) ·
2008 KUMU (
Estland) ·
2009 Salzburg museum (
Oostenrijk) ·
2010 Ozeaneum ( Duitsland) ·
2011 Gallo-Romeins Museum (.svg){kind=small}
België) ·
2012 Medina Azahara Museum ( Spanje) ·
2013 Riverside Museum ( Verenigd Koninkrijk) ·
2014 Het Museum van de Onschuld ( Turkije) ·
2015 Rijksmuseum Amsterdam ( Nederland) ·
2016 POLIN, Museum voor de Geschiedenis van de Poolse Joden (
Polen) ·
2017 Musée d'ethnographie de Genève ( Zwitserland) ·
2018 Design Museum ( Verenigd Koninkrijk) ·
2019 Rijksmuseum Boerhaave ( Nederland) ·
2020 Stapferhaus ( Zwitserland) ·
2021 Naturalis Biodiversity Center ( Nederland) ·
2022 Museum van de Geest/Het Dolhuys ( Nederland) ·
2023 L'Etno ( Spanje)
2024 Siida (
Finland)