Dilbeek

gemeente in Vlaams-Brabant, België

Dilbeek is een plaats en gemeente in de Belgische provincie Vlaams-Brabant. Dilbeek ligt in het Pajottenland en is vergroeid met de Brusselse agglomeratie, en bijgevolg ook sterk verstedelijkt. De gemeente heeft een oppervlakte van 4118 hectare en telt ruim 44.000 inwoners. Hiermee is Dilbeek, qua inwoneraantal, de derde grootste gemeente van Vlaams-Brabant (na Leuven en Vilvoorde).

Dilbeek
Gemeente in België Vlag van België
Dilbeek (België)
Dilbeek
Geografie
Gewest Vlag Vlaanderen Vlaanderen
Provincie Vlag Vlaams-Brabant Vlaams-Brabant
Arrondissement Halle-Vilvoorde
Oppervlakte
– Onbebouwd
– Woongebied
– Andere
41,48 km² (2022)
55,84%
24,14%
20,02%
Coördinaten 50° 51' NB, 4° 16' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners
– Mannen
– Vrouwen
– Bevolkings­dichtheid
44.878 (01/01/2024)
48,31%
51,69%
1082 inw./km²
Leeftijdsopbouw
– 0-17 jaar
– 18-64 jaar
– 65 jaar en ouder
(01/01/2024)
21,67%
57,46%
20,86%
Buitenlanders 11,78% (01/01/2024)
Politiek en bestuur
Burgemeester Willy Segers
(N-VA)
Bestuur N-VA, Open Vld
Zetels
LVBurger Open VLD
N-VALvBurgemeester
CD&V
Groen-sp.a
UF
DNA!
VB
35
11
10
5
3
3
2
1
Economie
Gemiddeld inkomen 23.398 euro/inw. (2021)
Werkloosheids­graad 5,76% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode
1700
1700
1700
1701
1702
1703
Deelgemeente
Dilbeek
Sint-Martens-Bodegem
Sint-Ulriks-Kapelle
Itterbeek
Groot-Bijgaarden
Schepdaal
Zonenummer 02
NIS-code 23016
Politiezone Dilbeek
Hulpverlenings­zone Vlaams-Brabant West
Website www.dilbeek.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Halle-Vilvoorde
in de provincie Vlaams-Brabant
Portaal  Portaalicoon   België

Toponymie

bewerken

De naam van de gemeente komt voor het eerst voor onder de vorm Dedelbeccha (1075) en is afgeleid van het prehistorische (Keltische of "Belgische") hydroniem Didilone, dat mogelijk teruggaat op de Proto-Indo-Europese wortel *dʰeidʰ- ("schitterend"), enerzijds en het Oergermaanse *baki-z / *bakja-z ("beek") uit de PIE wortel *bʰog- ("beek") anderzijds. Andere – twijfelachtige – etymologieën herleiden de component dil- tot het Germaanse *dalan ("dal") of de eigennaam Theodulf.

Geschiedenis

bewerken

Dilbeek en zijn deelgemeenten behoorden sinds de Karolingische periode tot de Brabantgouw. Omstreeks 1085/1086 kwam dit landsgedeelte onder de graven van Leuven, voorvaderen van de hertogen van Brabant. Binnen het leenstelsel werd het gebied oorspronkelijk bestuurd door de Anderlechtse heren van Aa. Deze bezittingen gingen later over op onder anderen de heren van Zottegem, Gaasbeek en Kraainem. In de bestuurlijke geografie van het hertogdom Brabant maakte het tot het einde van het ancien régime deel uit van het kwartier Brussel. In de kerkelijke geografie behoorde Dilbeek tot 1559 tot het oude bisdom Kamerijk, nadien tot het bisdom Mechelen.

In de 15e eeuw werd in Dilbeek in grote hoeveelheden een witte, kalkhoudende zandsteen, Lediaan, gewonnen. De zandsteen diende niet alleen voor de bouw van enkele plaatselijke kerken, zoals de Sint-Ambrosiuskerk in Dilbeek en de Sint-Pieterskerk in Itterbeek, maar ook voor kerkelijke gebouwen van groot aanzien zoals de kathedraal van Sint-Michiel en Sint-Goedele in Brussel en de Sint-Baafskathedraal in Gent, alsook wereldlijke gebouwen zoals het stadhuis van Leuven en het stadhuis van Brussel. De voormalige steengroeve ("het Steenwerc van Dyelbeke") is nu een groot natuurgebied, de Wolfsputten.

Sinds de 16e eeuw is de geschiedenis van de deelgemeente Dilbeek nauw verweven met die van de andere deelgemeenten Itterbeek en Sint-Martens-Bodegem. Samen werden zij namelijk verenigd in het Nieuwe Land van Gaasbeek onder de heerschappij van de Heren van Gaasbeek, met een eigen schepenbank en meier. Vanaf 1690 vormden deze gemeenten samen met andere Gaasbeekse lenen het graafschap Tirimont.

 
Sint-Alenatoren en gemeentehuis.

Het gemeentehuis Kasteel de Viron, ontworpen door architect Jean-Pierre Cluysenaar, is een 19e-eeuws kasteel in neotudorstijl, met een park en vijver. Op het eilandje staat de middeleeuwse Sint-Alenatoren, die een restant is van het 13e- of 14e-eeuwse slot dat bewoond werd door de familie van Heetvelde en later door de bisschoppen van Kamerijk. Volgens de legende woonde de familie van vorst Levold, eind 7e eeuw, ook op deze plaats. Het waterslot werd evenwel verwoest tijdens de Negenjarige Oorlog, nadien gerestaureerd door de nieuwe eigenaar Jean Balthasar Malo (1714) en vervolgens gesloopt in 1862 door de familie de Viron.

Begin 20e eeuw bouwde de gemeente een eigen, zeer prestigieuze paardenrenbaan, gesitueerd in het noorden van de gemeente, vlak bij het station (gehucht Wolsem). De paardenrenbaan werd opgericht door Robert Dansaert. Het ingenieuze gebouw werd in 1951 echter gesloopt (en in 1964 ook de tribune) voor de aanleg van een nieuwe wijk: de Savio-wijk

In 1985 verbroederde Dilbeek met Dalton in de Amerikaanse staat Georgia.[1] De voormalige gemeente Schepdaal deed dit al in 1972 met het Oostenrijkse Obervellach (in Karinthië).[2] Sinds 1998 is Dilbeek ook met Franschhoek (in Zuid-Afrika) verbroederd. Initiatiefnemer van deze verbroederingen is ereburgemeester Jef Valkeniers.

De gemeente haalde aan het einde van de jaren 1970 het nationale nieuws met haar actie Dilbeek, waar Vlamingen thuis zijn, als protest tegen de vestiging van Franstaligen vanuit Brussel. Men plaatste borden met deze tekst langs de uitvalswegen. Deze zijn nog altijd aanwezig, ondanks het feit dat de borden regelmatig worden beklad of vernield. Een gedeelte van het publiek ervaart de borden als ongastvrij.[3] Er bestaat overigens wel degelijk een Franstalige minderheid in Dilbeek, die met vier zetels in de gemeenteraad vertegenwoordigd is.

Sinds enige tijd noemt de gemeente zich voor toeristische doeleinden "Poort van het Pajottenland".

Geografie

bewerken

Naast Dilbeek zelf (met zijn gehucht Wolsem) telt de gemeente 5 deelgemeenten. Met name Groot-Bijgaarden, Itterbeek (met gehucht Sint-Anna-Pede), Schepdaal (met gehucht Sint-Gertrudis-Pede), Sint-Martens-Bodegem en Sint-Ulriks-Kapelle.

# Naam Opp.
(km²)
Inwoners
(2020)
Inwoners
per km²
NIS-code
1 Dilbeek 11,43 19.557 1.711 23016A
2 Groot-Bijgaarden 5,69 8.309 1.461 23016C
3 Itterbeek 5,42 4.841 893 23016D
4 Schepdaal 8,32 6.085 732 23016E
5 Sint-Martens-Bodegem 5,73 2.751 480 23016F
6 Sint-Ulriks-Kapelle 4,89 1.877 384 23016B

Bezienswaardigheden

bewerken
  Zie Lijst van onroerend erfgoed in Dilbeek voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Natuur en landschap

bewerken

Dilbeek is een sterk verstedelijkte plaats die vastgebouwd is aan de Brusselse agglomeratie. De hoogte bedraagt 30-82 meter.

Belangrijke natuurgebieden zijn de Wolfsputten ten noorden van de kom en de Thaborberg in het oosten. Meer naar het oosten, in Itterbeek, vindt men het Begijnenborrebos.

Demografische ontwikkeling

bewerken

Demografische evolutie voor de fusie

bewerken
  • Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1970=volkstellingen; 1976 = inwonertal op 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente

bewerken

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

  • Bronnen:NIS, Opm:1831 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari
Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari
1992 tot heden
jaar Aantal[4] Evolutie: 1992=index 100
1992 37.183 100,0
1993 37.115 99,8
1994 37.298 100,3
1995 37.418 100,6
1996 37.352 100,5
1997 37.521 100,9
1998 37.499 100,8
1999 37.584 101,1
2000 37.722 101,4
2001 37.818 101,7
2002 38.326 103,1
2003 38.716 104,1
2004 39.058 105,0
2005 39.288 105,7
2006 39.412 106,0
2007 39.585 106,5
2008 39.660 106,7
2009 39.742 106,9
2010 39.998 107,6
2011 40.201 108,1
2012 40.388 108,6
2013 40.737 109,6
2014 41.034 110,4
2015 41.243 110,9
2016 41.450 111,5
2017 42.024 113,0
2018 42.434 114,1
2019 42.847 115,2
2020 43.423 116,8
2021 43.732 117,6
2022 44.095 118,6
2023 44.650 120,1
2024 44.878 120,7

Politiek

bewerken

Burgemeesters

bewerken
Tijdspanne Meier
1491 Nicolas Van Nispen[5]
1510 Jan Vander Meren
1601 Jan Huwel
1634 Renier Lefebuer
1635 Jan De Wege
1646 Nicolas Batens
1653 Gabriël Nicolaes
1653 Roger Heuze
1653 Van Ghindertaelen
1669 Jan Nicolaes
1669 Jooris De Mesmaecker
1711 Henricus Vanden Kerckhoven
1712 Judocus Nicolaes
1714 M. De Commines
1720 Joannes Franciscus Ignatius Lindemans
1730 Guillielmus Plas
1731 Guillielmus Josephus Lindemans
1739 Joos Roobaert
1747 Henricus Van Campenhout
1747 Petrus Arnoldus Lindemans
1786 Antonius Coenraets
1789 Jan Jozef Thomas
Tijdspanne Burgemeester
1793 - 1796 P.Fr Lindemans[6]
Tijdspanne Burgemeester
1800 - 1803 Jan Baptiste Baeyens
1803 - 1812 Petrus Van Laethem
1812 - 1814 Guillaume de Viron
1814 - 1818 Petrus Van Lierde[7]
1818 - 1830 Jean Bernard de Viron
1830 - 1838 Guilielmus Wauters[8]
1838 - 1890 Egidius Franciscus Verheyden
1891 - 1909 Henri Moeremans
1909 - 1912 Guilielmus Leonard Verheyden
1913 - 1929 Robert de Viron
1929 - 1938 Livinus Walravens
1938 - 1947 Robert Verheyden
1943 - ? Victor Van Malder (waarnemend)
1944 Emiel De Ridder (oorlogsburgemeester)
1946 - 1947 Victor Van Malder (waarnemend)
1947 - 1957 Herman Vergels (CVP)
1957 - 1967 Georges Mot (CVP)
1967 - 1982 Philip Vergels (CVP)
1983 - 1988 Jef Valkeniers (Volks[9])
1988 Jef De Ridder (Volks, waarnemend)
1989 - 1991 Stefaan Platteau (PVV)
1992 - 1994 Jan De Craen (CVP)
1995 - 2012 Stefaan Platteau (VLD)
2013 - heden Willy Segers (N-VA)

Bestuur 2013-2018

bewerken

Burgemeester is Willy Segers (N-VA). Hij leidt een coalitie bestaande uit N-VA, Groen-sp.a en CD&V-DNA. Samen vormden ze tot september 2016 de meerderheid met 18 op 35 zetels. In 2016 ruilde gemeenteraadslid Jos Crabbe CD&V in voor Open Vld – zijn enige politieke wapenfeit, waardoor de coalitie niet langer de meerderheid vormt.[10]

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

bewerken
Partij 10-10-1976[11] 10-10-1982[11] 9-10-1988[11] 9-10-1994[11] 8-10-2000[11] 8-10-2006[12] 14-10-2012[13] 14-10-2018[14] 13-10-2024
Stemmen / Zetels % 31 % 33 % 33 % 33 % 33 % 33 % 35 % 35 % 35
PVDA - - - - - - - - - - - - - - 5,0 1
SP1/ Groen!-sp.a-SpiritA / Groen-sp.aC/ Vooruit2 7,171 1 8,851 2 5,781 1 3,981 0 3,691 0 8,38A 1 9,71C 2 10,66C 1 4,82 1
Agalev1/ Groen!-sp.a-SpiritA/ Groen-sp.aC/ Denk DilbeekE - - 3,891 0 4,941 1 7,441 2 1 1 2 25,3E 10
CVP1/ CD&V-N-VA-DNA!B/ CD&V-DNA!D/ CD&V2/ Denk DilbeekE 38,411 14 34,001 12 29,171 11 25,241 10 21,431 8 28,98B 6 19,44D 6 14,572 5
CD&V-N-VA-DNA!B/ CD&V-DNA!D/ DNA!1/ Denk DilbeekE - - - - - 2 1 6,861 2
VOLKS1/ VU2/ CD&V-N-VA-DNA!B/ N-VA3/ N-VA LvBurgemeester4 30,371 11 29,81 11 28,892 11 12,021 4 8,221 2 2 23,443 8 24,514 10 25,13 10
PVV1/ VLD2/ LvBurgemeester-VLD3/ LVBurger Open-VLD4/ Blauw Dilbeek5 6,131 1 12,861 4 16,571 5 29,072 11 36,572 14 34,633 13 33,063 13 26,784 11 21,15 8
Vlaams Blok1/ Vlaams Belang2/ Vernieuwing3 - - 1,191 0 5,031 1 8,381 2 13,232 4 2,343 0 5,452 1 9,22 3
RB-GB1/ LD-VD2/ UNION3/ UF4 14,621 4 12,362 4 14,513 5 16,223 6 14,274 5 14,794 4 12,014 4 10,394 3 7,04 2
Anderen(*) 3,29 0 2,13 0 - 3,51 0 - - - - - - 0,78 0 2,6 0
Totaal stemmen 22716 25573 26505 26698 26592 27802 26918 27810 18406
Opkomst % 94,53 93,34 92,07 92,81 89,86 90,70 58,9
Blanco en ongeldig % 3,17 4,13 3,11 3,24 2,58 2,95 2,83 3,70 1,3

De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen telkens bij een verkiezing opkwamen.
De zetels van de bestuursmeerderheid staan vet afgedrukt. De grootste partij is in kleur.
(*) 1976: DSP-PSD (3,29%) / 1982: RAD (2,23%) / 1994: W.O.W. (2,44%), VVP (1,07%) / 2018: ONAFHANKELIJK (0,78%) / 2024: Rachid Voor U (2,3%), IMAGIN (0,3%)

Cultuur

bewerken

In het centrum van Dilbeek staat cultureel centrum Westrand. De gemeentelijke bibliotheek bevindt zich in hetzelfde gebouw.

Bijnaam

bewerken

De Dilbekenaars dragen de bijnaam "Konijnenfretters". Toen keizer Karel V onverwacht Dilbeek zou bezoeken, werd in "De Gouden Kroon" snel alles in gereedheid gebracht. Te laat merkte de waard dat hij de maaltijd vergeten had. Op de spijskaart verscheen wel "Varken aan 't spit" maar in werkelijkheid had de plaatselijke stroper zijn twaalf konijnenstroppen leeggehaald. De keizer genoot van de heerlijke schotel tot zijn hofmeester het bedrog ontdekte. De waard moest bekennen en vreesde al voor zijn leven, maar de keizer toonde genade. Hij gebood iedereen de waard en zijn dorpsgenoten voortaan Konijnenfretters te noemen. Deze legende werd geschreven in 1957 door Robert Vonck.

Evenementen

bewerken

Sinds 2004 wordt in Dilbeek jaarlijks het Vijverfestival georganiseerd, een gratis zomerfestival met pop- en rockmuziek, wereldmuziek, amusement en een wereldkeuken. Het hoofdpodium is een drijvend vlot op de vijver van het park.

Elke woensdagmiddag vindt er een markt plaats op de Sint-Alenalaan. Op de parking van cultureel centrum Westrand vindt elke zaterdagochtend een boerenmarkt plaats.

Verenigingen

bewerken

Jong in Dilbeek, de jeugdwerking van de gemeente, is gevestigd in het cultureel centrum Westrand.[15]

Onderwijs

bewerken

Geboren in Dilbeek

bewerken

Bekende Dilbekenaren

bewerken

Ereburgers

bewerken
  • De VTM-serie Echte Verhalen: De Buurtpolitie werd oorspronkelijk opgenomen in en rond Dilbeek.
  • Het Hof Ter Smissen was een manege waarop regelmatig buitenopnames plaatsvonden voor de Vlaamse soapserie Thuis. In augustus 2019 startte de afbraakwerken van de manege. Deze maakt plaats voor nieuwe wooneenheden.
  • Alena van Dilbeek is de patroonheilige van Dilbeek. Ze is beschermheilige van de tandpijn en oogziekten.
  • Tussen 2008 en 2011 werd Dilbeek geteisterd door 'de slipjesdief’. De man belaagde vrouwelijke slachtoffers met een vuurwapen en beval hen hun onderbroek af te geven. Minstens zes dergelijke feiten werden officieel vastgesteld, vaak in de omgeving van evenementen zoals fuiven en concerten. De identiteit van de man is nog steeds niet bekend.[17]

Nabijgelegen kernen

bewerken

Itterbeek, Groot-Bijgaarden, Sint-Agatha-Berchem, Anderlecht

Partnersteden

bewerken
bewerken
Zie de categorie Dilbeek van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.