Beatrixoord (Amsterdam)
Beatrixoord was een dagsanatorium voor tuberculosepatiënten en later een algemeen ziekenhuis en genderkliniek. Het was gevestigd aan de noordzijde van het Oosterpark in Amsterdam.
| Beatrixoord | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Parkherstellingsoord Oosterpark
| ||||
| Plaats | Amsterdam | |||
| Land |  Nederland
| |||
| Basisgegevens | ||||
| Opening | 1923 | |||
| Sluiting | 1976 | |||
| Kenmerken | ||||
| Type | tuberculose-sanatorium, algemeen ziekenhuis en genderkliniek | |||
| ||||
Voorgeschiedenis
bewerkenIn 1923 werd in het Oosterpark het eerste Parkherstellingsoord geopend. Het bood herstellende patiënten, maar ook anderszins zwakken, "een aangename omgeving waar zij onder deskundig toezicht en met de nodige rust volledig konden herstellen".[1] In de Tweede Wereldoorlog werd het pand gevorderd door de Grüne Polizei. Na de bevrijding nam het Canadese leger het oord over en kort daarop werd het vrijgegeven. Het gebouw was leeggeplunderd, de hallen vernield, de tuin doorkruist met loopgraven.[2] Om een gezonde financiële huishouding mogelijk te maken, begon de Vereeniging Parkherstellingsoorden geld bijeen te brengen door middel van collectes en plaatselijke acties.[3][4]
Sanatorium en algemeen ziekenhuis
bewerkenIn de jaren vijftig bouwde de vereniging naast het oude gebouw een paviljoen met de naam Prinses Beatrixoord. Het werd opgezet als dagherstellingsoord voor oververmoeide huismoeders en andere rustbehoevenden. Op 19 oktober 1954 werd het geopend in het bijzijn van burgemeestersvrouw Anna Wilhelmina Christina Fritz.[4][5]
Beatrixoord ging onder leiding van Truus Wijsmuller-Meijer (1896-1978) verder als sanatorium voor tuberculosepatiënten. Toen medicijnen het herstelproces sterk verkortten, zocht het een nieuwe bestaansreden.[6] Wijsmuller liet het ombouwen tot algemeen ziekenhuis, waar ook abortus mogelijk was.[7][8]
Destijds zocht endocrinoloog Otto de Vaal chirurgen die genderbevestigende operaties wilden uitvoeren. Hij vond Philip Lamaker, een progressieve, eigenzinnige plastisch chirurg. Lamaker werkte bij Beatrixoord, en Wijsmuller was voor het idee om transgender personen te gaan helpen. Als overtuigd sociaalliberaal geloofde ze in de transgenderrechten. De Vaal organiseerde hiervoor spreekuren, eerst thuis en vanaf 1969 in Beatrixoord.[6]
Hulp aan transgender personen
bewerkenIn 1972 was er behoefte aan professionalisering van de hulp aan transgender personen in een stichting. Wijsmuller organiseerde dit samen met De Vaal en zijn vrouw Liselotte Demmers en plastisch chirurg Philip Lamaker. Wijsmuller en De Vaal, die elkaar kenden van het verzet, hadden een uitstekend netwerk en een sterke overredingskracht. Ze wisten een sterk bestuur te vormen met onder andere hoogleraar endocrinologie van de Universiteit Leiden, Koos van der Werff ten Bosch, en de rector magnificus van de UvA, Arie de Froe.[6] De Vaal en Wijsmuller kenden De Froe nog uit het verzet. De Froe had weinig affiniteit met transgender personen, maar verleende graag zijn naam aan de nieuwe stichting; het oorlogsverleden speelde een grote rol: de humaniteit en moed van de oud-verzetsmensen verloochenden zich niet. Een andere strategische keuze was Jan Allema, adjunct-directeur van de GG&GD in Amsterdam. Wijsmuller had hem in het bestuur gevraagd met oog op de vergoeding van zorgkosten. Dit slaagde, want de meeste ziekenfondsen bleken bereid machtigingen voor operaties af te geven. Later was er vanuit de stichting ook behoefte aan noodopvang voor transgender personen. Dit plan mislukte, maar Wijsmuller bood een speciale kamer in Beatrixoord aan.[6]
Het ziekenhuis werd matig onderhouden en naderde begin jaren zeventig zijn eind. Amsterdam had te veel ziekenhuisbedden en bovendien werd het ultramoderne Slotervaartziekenhuis geopend. Midden 1975 vertrok de laatste patiënt uit Beatrixoord[8] en na de sloop in 1987 werd het terrein aan het Oosterpark toegevoegd.[9]
Zie ook
bewerken- Dit artikel of een eerdere versie ervan is (gedeeltelijk) afgesplitst vanaf een ander artikel op de Nederlandstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie deze pagina voor de bewerkingsgeschiedenis.
- ↑ Frits Slicht, Het eerste Parkherstellingsoord. geheugenvanoost.amsterdam (2 mei 2011). Gearchiveerd op 26 juli 2024. Geraadpleegd op 22 juli 2024.
- ↑ Frits Slicht, Parkherstellingsoord Oosterpark, na de oorlog. geheugenvanoost.amsterdam (3 mei 2011). Gearchiveerd op 26 juli 2024. Geraadpleegd op 22 juli 2024.
- ↑ Frits Slicht, Handwerktentoon- stelling en loterij, Parkherstellingsoord Oosterpark. geheugenvanoost.amsterdam (3 mei 2011). Gearchiveerd op 26 juli 2024. Geraadpleegd op 22 juli 2024.
- ↑ a b Wethouder opende "Beatrix-oord". De Maasbode (20 oktober 1954). Gearchiveerd op 28 juli 2024. Geraadpleegd op 23 juli 2024 – via delpher.nl.
- ↑ Frits Slicht (noemt ook mogelijk 1956 als opening), Prinses Beatrixoord. geheugenvanoost.amsterdam (9 februari 2012). Gearchiveerd op 26 juli 2024. Geraadpleegd op 22 juli 2024.
- ↑ a b c d Bakker, Alex (Januari 2018). Transgender in Nederland, een buitengewone geschiedenis. Boom Uitgevers, p. 70-87. ISBN 9789089536228. Gearchiveerd op 31 mei 2024. Geraadpleegd op 22 juli 2024.
- ↑ D'Aulnis, Madelon (mei 1993). So reinarisch und dann so verrückt. Ons Amsterdam 1993
- ↑ a b Roel Jansen, De laatste patiënten van Beatrixoord. NRC Handelsblad (3 april 1975). Gearchiveerd op 28 juli 2024. Geraadpleegd op 23 juli 2024 – via delpher.nl.
- ↑ Visie Verdubbeling Oosterpark. Stadsdeel Oost-Watergraafsmeer, DS landschapsarchitecten (8 juni 2009). Gearchiveerd op 28 juli 2024. Geraadpleegd op 28 juli 2024 – via openresearch.amsterdam.