Voorkom het ‘innovatie theater’ bij de overheid

De afgelopen jaren kon je bij ieder innovatie evenement van enige omvang vast rekenen op de aanwezigheid van Minister Kamp (Ministerie van EZK). Met het nieuwe kabinet is het economische startup-beleid belegd in de portefeuille van Staatssecretaris Keijzer, waar de minister zich focust op de klimaatagenda. Dit lijkt een stapje terug, maar is volgens mij juist een positieve beweging. Enerzijds omdat EZK de afgelopen jaren veel zaken in beweging heeft gezet en dit nu in handen ligt van diverse partijen in het startup ecosysteem. Anderzijds omdat de bal nu ook ligt bij andere ministeries om in actie te komen. Met de organisatie van de StartupDelta Summit het afgelopen half jaar zie ik een positieve verschuiving van startup focus bij andere ministeries en lokale overheden. Men beseft dat verandering bij de overheid niet als vanzelfsprekend komt. 

De koploper op nationaal niveau op dit moment vind ik het Ministerie van Defensie met een bewogen club mensen waaronder André Wijnveld en Christel van Mechelen. Zij waren groots aanwezig op de StartupDelta Summit, hadden de Commandant der Strijdkrachten gemobiliseerd voor dit event en lieten zien wat ze in huis hebben. “Startups zijn voorlopers in de toepassing van nieuwe technologie, hebben een grote ontwikkelkracht, een can-do mentaliteit en de drive om impact te maken. Dit zijn waarden die aansluiten bij Defensie en helpen om bij te blijven in deze tijd van razendsnelle veranderingen”, aldus André Wijnveld. Dat andere overheden ook aansluiten in het startup ecosysteem is volgens Defensie van groot belang. Met hun actieve rol grijpen zij de Summit aan om andere overheden te inspireren met de manier waarop zij nu samenwerken in het startup ecosysteem. Laten we ook de gemeentelijke overheden zoals de grote steden als Amsterdam, Den Haag en Rotterdam niet vergeten, zij zetten zichtbaar goede stappen.

"De overheid zal uit haar comfortzone moeten stappen en zich in haar beleid moeten aanpassen." - Staatssecretaris Knops

Dat andere overheden ook in beweging komen was te zien bij het optreden van Staatssecretaris Knops van BZK op de StartupDelta Summit. Ook hij erkent de noodzaak tot transitie: “Er moet meer ruimte gegeven worden aan de jonge ondernemer en startende bedrijven. Dit betekent dat de overheid uit haar comfortzone zal moeten stappen en zich in haar beleid zal moeten aanpassen. Projecten zullen niet altijd goed gaan en mislukken, maar dat mag en is noodzakelijk voor vooruitgang”, vertelde Knops. Met deze mentaliteit moeten we er volgens mij komen en dat is iets wat ook andere overheden snel moeten adopteren. Als voorbeeld gaf Knops op het hoofdpodium aan dat we een uitdaging niet moeten schuwen en onderwerpen zoals stemmen via de blockchain aan moeten gaan pakken. Een uitdagende uitspraak voor een Staatssecretaris!

Innovatiegericht inkopen en aanbestedingen vanuit overheden aan startups is mogelijk. Er kan best veel, want de wetten en regels geven ruimte. In de praktijk is het huidige proces echter nog vaak een lang en kostbaar traject. Aan een aanbesteding kleven vaak allerlei procedures die het voor een startup niet eenvoudig maken om mee te doen. Zo is een aanbestedingsprocedure waarin de omzetcijfers van de afgelopen drie jaar worden gevraagd niet echt handig voor een startende ondernemer. Startup Widget Brain (opgericht in 2015) heeft vorig jaar een aanbesteding gewonnen van de NS: “Na ruim 17 maanden was de deal rond. Het levert een hele hoop op, maar de lange doorlooptijd en hoge requirements zijn killing”, zegt co-founder en CEO Joachim Arts. Het heeft tienduizenden euro’s gekost aan uren en inkoop van advies van hun kant; iets wat lang niet voor iedere startup is weggelegd.

De instrumenten om vanuit de overheid samen te werken met startups zijn er (e.g. prijsvragen, challenges, Startup in Residence). Mijke Vriens is vanuit RVO samen met PIANOo momenteel bezig om deze instrumenten en de toepassing in kaart te brengen. Er zijn voldoende voorbeelden van succesvolle samenwerkingen, maar meer zichtbaarheid van deze voorbeelden is nodig. Ook de willingness is er; er was een massale aanwezigheid van overheden op de StartupDelta Summit. De innovatie drivers bij ministeries en lokale overheden zijn vertegenwoordigd in het door RVO gecoördineerde Startup Officers Network om lessen met elkaar te delen en toegang voor startups te vereenvoudigen. Daarnaast zijn er 14 (and counting) overheidschallenges via de summit website gepubliceerd waarmee deze overheden in contact willen komen met startups. Goed dat de eerste stappen genomen worden, maar laten we niet in de val lopen van het innovation theater. 

Want ik zie redelijk wat innovation theater gaande nu bij overheden en naar mijn inziens is dit niet de juiste weg voor de lange termijn. Om uiteindelijk écht te kunnen innoveren als overheid en mogelijk iets samen met startups te kunnen bereiken, is er intern bij de overheden het juiste kennisniveau nodig bij mensen (Innovatie Drivers) die een systeem- en cultuuromslag kunnen realiseren en weten hoe ze wél innovation excellence kunnen bereiken. Dit zie ik vaak nog ontbreken. Iets wat we een aantal jaren geleden bij de corporates zagen, maar waar sindsdien grote stappen in zijn gemaakt.

We hebben daarom vanuit ECE samen met ING (Angelique Plugge & Ad van Dongen), DSM (Arjan Rensma & Chantal Jörissen) en Rotterdam School of Management (prof. Justin Jansen) een gecertificeerd programma opgestart ‘Innovation Driver Certification Programme’ onder leiding van dr. Ferdinand Jaspers. Een programma in co-creatie waar we de grenzen hebben opgezocht, want voor nieuw terrein, samen ontdekken, is nog geen vast format. De resultaten van het programma zijn erg positief. Het helpt deelnemers om innovatie naar een hoger niveau te tillen (en te houden) in de voor hun organisatie passende structuur en cultuur; het combineert persoonlijke ontwikkeling (kennis, vaardigheden en mindset) met duidelijke impact op de organisatie. Mede door de sterke nadruk op het leren van en met collega's uit andere organisaties/sectoren/landen is het een zeer praktijkgericht programma.

Het lijkt ons interessant om een soortgelijk programma met overheden te ontwikkelen. Net zoals we dit destijds samen met ING en DSM hebben ontwikkeld, zouden we dit wederom graag in co-creatie doen met de juiste partijen. Wie wil hier met ons over meedenken? Let’s talk.