Onderwijs: kijk eens wat vaker (zelfbewust) in de spiegel

Onderwijsmensen mogen wel wat vaker in de spiegel kijken. Ja: we werken hard, doen belangrijke dingen en leren kinderen heel veel op onze scholen. Dat is absoluut waar. Toch zien we dat steeds meer kinderen naar het gespecialiseerd onderwijs gaan. Dat steeds meer kinderen een beroep doen op jeugdhulp. En dat er duizenden kinderen en jongeren thuiszitten die helemaal geen of onvoldoende onderwijs krijgen. En het lijkt soms wel alsof het onderwijs een beetje lamgeslagen toekijkt.

Ruim vijftien jaar geleden bedachten we dat de BV Nederland vooral een kennis- en diensteneconomie moet zijn en dat we kinderen daarom vooral zo ‘hoog’ mogelijk moeten opleiden. Meer dan de helft van onze kinderen gáát inderdaad naar vormen van dat ‘hogere’ onderwijs, maar veel andere leerlingen voelen zich lager of soms zelfs ‘matig’ opgeleid. Gelukkig zie ik steeds meer initiatieven om dit denken achter ons te laten. Ook demissionair minister Dijkgraaf bepleit bijvoorbeeld al langer om het te hebben over theoretisch en praktisch opleiden en maakt duidelijk dat we vooral ook de doeners keihard nodig hebben op de arbeidsmarkt.

Ondertussen ervaren veel kinderen en jongeren die gepusht worden naar dat zogenoemde ‘hogere’ onderwijs, een enorme prestatiedruk. Sowieso focussen we op onderwijsopbrengsten voor belangrijke vakken als taal, lezen en rekenen, moeten (en willen) daarnaast aandacht schenken aan zaken als burgerschap en digitale geletterdheid en proberen dan ook nog te werken aan brede talentontwikkeling van leerlingen. Die aanpak blijkt voor veel te veel kinderen helaas onvoldoende passend.

In de Tweede Kamer gaat het vandaag over allerlei thema’s rondom passend en inclusief onderwijs. Voor we daar écht werk van kunnen maken, is het wat mij betreft de hoogste tijd om eerst het onderwijsstelsel en de effecten van keuzes in het verleden ter discussie te stellen. Al rond 2007 bepleitte Jeroen Dijsselbloem na zijn parlementaire onderzoek naar onderwijsvernieuwing en het gedrag van overheid en politiek dat de overheid moet gaan over het wát in het onderwijs en scholen aan zet zijn voor het hóe. Zeven jaar (!) later constateerde de Onderwijsraad dat de aanbevelingen uit het parlementaire onderzoek helemaal niet in praktijk zijn gebracht.

Willen we het onderwijs passender en inclusief maken, dan moet de politiek de school teruggeven aan de mensen die er werken, leren en leven. Stel scholen in staat om met maatschappelijk werk, de schoolpsycholoog en pedagogisch medewerkers hun werk te doen. Stop met de individualisering van problemen en organiseer onderwijs en zorg collectief in en rond de school. Wat zou het fantastisch zijn als het dáárover gaat, vandaag in Den Haag.

Weg met die knellende kaders die samenwerking tussen onderwijs en jeugdhulp bemoeilijken. Stop met de verplicht voelende didactische vernieuwingen en het volproppen van het curriculum. Stop bezuinigingen in de jeugdhulp, voorkom tijdelijke financieringsregelingen en investeer duurzaam in het onderwijs en de zorg voor onze jeugd. Over al die zaken blijf ook ik aan de bel trekken in Den Haag.

Ondertussen mag (en wat mij betreft moet) het onderwijs zelf ook in de spiegel kijken en zich minder aantrekken van dat Den Haag, dat het nog altijd zo lastig vindt om zich niet te bemoeien met hoe wij het onderwijs geven. Wij mogen ons er bewuster van zijn dat wij zelf ‘het systeem’ zijn.

Wij hébben invloed in de klas, in de school en in de omgeving van de school. Wij hoeven ons niet op voorhand te laten belemmeren door kaders, regels, procedures, noem maar op. Wij zijn aan zet in de school om daar het onderwijs te maken, samen met leerlingen en ouders. Daar kúnnen we samen bouwen aan de mini-samenleving die we willen zijn. Kijk als onderwijs dus eens in die spiegel met een zelfbewustere blik! Toon lef en blijf samen met partners in de regio bouwen aan scholen waar leerlingen samen leren, sporten, muziek maken, de aandacht krijgen die zij nodig hebben en waar zij het leven kunnen oefenen in al zijn facetten. Daar hebben we Den Haag echt niet altijd voor nodig.