प्लेतो

प्लेतो

इपू ३७०या प्लेतोया रोमन मूर्ति
बूगु	428/427 or 424/423 BC एथेन्स, ग्रीस
मदूगु	348 BC (aged c. 75–80) एथेन्स, ग्रीस
कालखण्ड	प्राचीन ग्रीस
विचारधारा	प्लेतोनिक ब्वनेकुथि
अभिरुचि	इपिस्तेमोलोजी, मेताफिजिक्स राजनीति
नांजागु विचाः	Allegory of the cave Cardinal virtues Form of the Good Theory of forms Divisions of the soul Platonic love Platonic solids

प्लेतो वा प्लेटो (ग्रीक भासय्: Πλάτων ), जन्म नां: एरिस्तोकल्स (Ἀριστοκλῆς; थ्यं-मथ्यं  ४२७ - ३४८ ईसा पूर्व) युरोपियन शास्त्रीय कालया छम्ह प्राचीन यूनानी दार्शनिक खः। वय्कःयात पाश्चात्य दर्शनया छम्ह संस्थापक विचारक व दार्शनिक संवाद व वादविवादयात लिपिबद्ध यायेगु ज्याया न्ह्यलूवाया कथं हनिगु या। वय्कलं न्यनादीगु न्ह्यसःत लिपा सैद्धान्तिक दर्शन व व्यावहारिक दर्शन नितांया मू ख्यःया रुपय् विकशित जुल। वय्कः प्लेतोनिक अकादमीया पलिस्थामि खः। प्लेतों न्ह्यथनादीगु एथेन्सया दार्शनिक ब्वंकुथिइ वय्कलं स्यनादीगु सिद्धान्ततेगु स्यनेज्या लिपा प्लेतोबादया रूपय् विकास जुल।

प्लेतोया दकले नांजाःगु योगदान रूप (forms वा विचाः)या सिद्धान्त खः। थुकिया व्याख्या निश्चित समस्या (problem of universals)या समाधान यायेगु कुतःया रुपय् यानातःगु दु। वय्कःया विचाः सोक्रेतिज स्वया न्हापाया विचारकत पाइथागोरस, हेराक्लिटस व परमेनिदेज आदिं निश्चित रूपय् प्रभावित जूगु खनेदु। नापं, सोक्रेतिज स्वया न्हापाया विचारकतेगु बारेय् झिसं छुं नं स्यु, व सकल खँ प्लेतोया च्वखँ नं हे स्यूगु खः।

थःगु गुरु सोक्रेतिज व थःगु छात्र एरिस्तोतल नापं प्लेतो पाश्चात्य दर्शनया इतिहासय् छम्ह केन्द्रीय व्यक्तित्त्व खः। थथे प्लेतोया सकल च्वखँ २४०० दँ स्वया अप्व दँ तक थःगु वास्तविक रुपय् जीवित दु, वय्कःया समकक्षी मेमेपिं दार्शनिकतेगु सकल च्वखँ थःगु हे वास्तविक रुपय् ल्यनाच्वंगु मदु। थुकिलिं वय्कःया दर्शनय् छगू पुस्ता निसें मेगु पुस्ताय् जूगु निरन्तर लल्हागु खँयात उज्जागर याइ। वय्कःया लोकप्रियताय् उतार-चढाव वःसां वय्कःया च्वखँयात लगातार युगों निसें ब्वना अध्ययन यायेगु परम्परा थौं तक नं हलिंया थीथी विश्वविद्यालय व ब्वनेकुथिइ म्वानाच्वंगु दु। नव-प्लेतोवादया माध्यमं, वय्कःया दर्शनं ईसाई व इस्लामी दर्शन यात यक्व प्रभावित यात। आधुनिक समयय् अल्फ्रेड नर्थ व्हाइतहेदं प्रचलित कथं धयादीगु दु कि "युरोपियन दार्शनिक परम्पराया दकले सामान्य गुण थ्व खः कि थुपिं सकल दर्शनय् प्लेतोया च्वखँया लिखँ (वा लिधंसा)या झ्वः खनेदु।

प्रभाव

प्लेतोयात प्रभाविय याइपिं दार्शनिकत थ्व कथं दु:

• सोक्रेतिज
• पाइथागोरस
• हेराक्लितर व पार्मेनाइदेस

दर्शन

प्लेतोया दर्शनया मू विधा थ्व कथं दु:

• रुप (The Forms)
• आत्मा (The soul)
• इपिस्तेमोलोजी (Epistemology)
• नैतिकता (Ethics)
• राजनीति (Politics)
• रेतोरिक व चिनाखँ (Rhetoric and poetry)

ज्या

प्लेतोया ज्या छु झ्वलय् च्वःगु खः थ्व खँया निश्चित लिसः वर्तमानय् मदु। वय्कःया च्वखँया लिपाया संस्करण व मेपिनिगु तंसाया बारेय् नं आधिकारिक पुष्टि मदु। वय्कःया च्वखँ ज्यायात सामान्यकथं स्वता खण्डय् विभाजित यायेगु चलन दु: न्हापांगु कालया च्वखँ, दथुकालया च्वखँ, व लिपांगु कालया च्वखँ।

• न्हापांगु कालया च्वखँ (Early): अपोलोजी (Apology), शार्मिदेज (Charmides), क्रितो (Crito), युथिफ्रो (Euthyphro), गोर्गियास (Gorgias), हिप्पियास माइनर (Hippias Minor), हिप्पियास मेजर (Hippias Major), आयोन (Ion), ल्याचेस (Laches), लाइसिस (Lysis), प्रोतागोरास (Protagoras)
• दथुकालया च्वखँ (Middle): क्रेतिलस (Cratylus), युथिदेमस (Euthydemus), मेनो (Meno), पार्मेनिदेस (Parmenides), फेइदो (Phaedo), फेइद्रस (Phaedrus), रिपब्लिक (Republic), सिम्पोजियम (Symposium), थिएतेतस (Theatetus)
• लिपांगु कालया च्वखँ (Late): क्रितियास (Critias), सोफिस्त (Sophist), स्तेतस्म्यान (Statesman), तिमेइअस (Timaeus), फिलेबस (Philebus), लज (Laws)

प्रभाव

प्लेतोया च्वखँया प्रभाव सकल पाश्चात्य दर्शनय् खनेदु।