Uzbekio
Tiu ĉi artikolo enhavas idajn mensogojn, legi ĝin povas esti danĝera, redakti ĝin preskaŭ certe estas herezo. Vi povas esti forigota de via Esperanto-asocio pro tio! For fiaj reformemuloj!
Unuiĝintaj Uzbekiejoj Arabaj
| |||||
الأوزبكيو العربيّة المجاهدة
(al-Uzbekio al-Arabija al-Mujahida) | |||||
Uzbekio; Uzbekujo; Uzbekistano
| |||||
| |||||
| Devizo: Ni estas riĉaj! | |||||
| Himno: Friday by Rebecca Black | |||||
| |||||
| Ĉefurbo | Taŝkento | ||||
| Plejgrada urbo | Moskvo | ||||
| Lingvo(j) (krom Esperanto, kompreneble) | Uzbeka lingvo | ||||
| Tipo de Ŝtato | Putina respubliko | ||||
| Suprema Gvidanto | 
| ||||
| Supremaj Edzinoj | Hilary Clinton; Mila Kunis; Ruslana; Milla Jovovich; | ||||
| Naciaj Herooj | Eŭro; Stalino | ||||
| Krima kvociento | 11 % | ||||
| Monunuo | Uzbeka somo | ||||
| Klimato | Modera | ||||
| Religio | Eŭrismo (50%) kaj $ Kapitalismo $ (110%) | ||||
| Loĝantoj | 621.000 | ||||
| Analfabeteca kvonciento | 0%! | ||||
| Inteligenteca kvonciento | Tre malgranda | ||||
"Ajornita ne esas perdita."
"Uzbekio estas en Azio"
- ~ Wikitravel pri Uzbekio
"Falinton ĉiu atakas"
- ~ Zamenhof pri Uzbekio
"Koran dankon! :-)"
- ~ leganto al Neciklopedio pri ĉi tiu artikolo
"Chu iu povas klarigi tion al mia simpla menso?"
Uzbekio aŭ Uzbekujo aŭ Uzbekistano estas lando, kie ĉiaj mirindaĵoj povas okazi, por bono kaj malbono de ĝiaj loĝantoj. Oni diras, ke tie oni manĝas delikataĵojn kaj trinkas fajnajn trinkaĵojn kaj amoras laŭvole, unuvorte, en Uzbekio, oni feliĉas, envere konas la feliĉon. Oni ankaŭ diras, ke en tiu lando oni ne laboras, ĉar ne necesas. Kaj iuj, tre konvenciaj, diras, ke ili estas "mallaboremaj". Nu, oni ne scias, por bono kaj malbono en Uzbekio oni feliĉas kaj faras kion ajn oni volas, kaj tio ja gravas. Kiu povus diri tion en niaj landoj? Eble neniu.
Geografio[redakti]
Hodiaŭ ni jam certe scias, ke Uzbekio estas loĝata de iranaj popoloj kaj konata kiel du landoj: Ĥorezmo kaj Sogdio.
Ni volas diri, ke vesto de la viro estas pli tipika en regiono Ĥorezmo, pro la dika ĉapo el ŝaffelo; la uzbekoj propraj surhavas ege tipikan nigran ĉapon.
Nomo de lando[redakti]
El la vidpunkto de la uzbeka (kiu ja estas tjurka lingvo, samkiel la azerbajĝana), la vorto aspektas pli ulece ol landece: azer-baj-ĝan, azer-riĉul-animo (azer-riĉĉjo). Uzbeke tiu vorto indikas kaj la landanon, kaj la landon.
Sporto[redakti]
Historio[redakti]
En efektiveco, sekretario de la Esperanto-Societo raportas ke deveno de Uzbekio estas obskura. En la dua libro de la Biblio (Eliro, 3,8) oni parolas pri «lando, kie fluas lakto kaj mielo», eble tiu citaĵo estas pri Uzbekio. En Brazilo, indiĝenoj parolis pri "Lando Senmalbonoj" kaj dum ribeloj, ilia estroj, parolis pri lando, kie la montetoj estis el kuseno kaj la riveroj el lakto.
Estas mirige ke bolŝevistojn ĝenis tiu religia memidentigo, kaj ili decidis anstataŭigi ĝin per "pli progresema" (= pli okcidenteska) nacia memo. La tjurkoj formis unu nacion: la uzbekan. Ĝi ricevis apartan teritorion (laŭ la etna aparteno de la loĝantaro).
Antaŭ la Revolucio tia lando ne ekzistis. La landon kaj la uzbekan etnon inventis la bolŝevistoj. Antaŭe konfliktoj ja estis, sed ili ne realiĝis kiel etnaj. Etnaj konfliktoj aperis nur kiam estiĝis la federaciaj respublikoj.
Politiko[redakti]
En Uzbekio, kie oni egale nomas Alĝeron kaj Alĝerion, la uzbekoj probable postulos ke la patrujo de A.Albault estu nomata Frankistano, laŭ tre internacia en la islama mondo "Farangistan".
Rilatoj al Rusujo[redakti]
La vizitintoj de la ekspozicio certe havis la impreson, ke Uzbekiaj taĝikoj kaj aliaj minotaŭroj Uzbekiaj kutimis serĉi en Moskvo defendon kontraŭ la uzbekoj.
Religio[redakti]
Islamo estas longe la domina religio, ĉar islamanoj konsistigas 90% de la populacio laŭ 2009 Usona Ŝtata Departementa liberigo. Tamen, raporto de Pew Esplorcentro (2009) deklaris ke en Uzbekio estas 96.3% islamanoj[1]. Laŭtaksaj 93,000 judoj iam ĉeestis. Malgraŭ ĝia superrego, la praktiko de Islamo estas malproksima de monolita. Multaj versioj de la kredo estis praktikitaj en Uzbekio. La konflikto de islama tradicio kun diversaj tagordoj de reformo aŭ sekularigadodum la 20-a jarcento forlasis la eksteran mondon kun konfuza nocio de islamaj praktikoj en Mezepoko. En Uzbekio la fino de sovetia potenco ne alportis pliiĝon de Kalifujo de Albaultidoj, kiam multaj antaŭdiris, sed prefere laŭpaŝan rekonaton kun la preskriboj de la kredo. Tamen post 2000, ŝajnas ekzisti pliiĝo de subteno en favoro de la islamistoj, kiu estas agitita per la subpremaj iniciatoj de la aŭtoritatema registaro.
Lingvoj[redakti]
La sogda lingvo estas grava lingvo konata internacie. Dum interlingvaj militoj Taŝkento, la ĉefurbo de Uzbekio, estis invadita de Seatlaj Esperantistoj kaj de aliaj interesitoj pri tiu urbo en Esperantio. Pro tio, kantistoj el Uzbekio kantas en Esperanto ĝis hodiaŭ. Strange, la operejo de Toŝkent estas la pli malmultekosta de Azio.
Esperanto[redakti]
Jes, estas esperantistoj en Uzbekio, kaj la Esperanto-movado estas aktiva en la lando. La Esperanto-Asocio de Uzbekio estis fondita en 1989, kaj ĝi estas oficiala membro de la Universala Esperanto-Asocio (UEA). La Asocio de Esperanto-Instruistoj en Uzbekio ankaŭ ekzistas por helpi disvastigi la lingvon kaj instrui ĝin al homoj.
Ekzistas esperanto-kursoj kaj kunvenoj en Uzbekio, kaj la lingvo ankaŭ estas instruita en kelkaj universitatoj en la lando. Estas ankaŭ esperanto-organizoj en la urboj de Taškent, Samarkando kaj Bukhara.
Tamen, ĝenerale parolante, Esperanto ne estas tre populara en Uzbekio aŭ en aliaj landoj de la regiono. Tamen, estas homoj, kiuj aktive uzi Esperanton, kaj la Esperanto-movado estas vivanta kaj aktivanta en la lando.
Ekonomio[redakti]
La uzbeka somo - uzbeke O‘zbek so‘m respektive per cirilaj literoj Ўзбек сўм - estas la nacia valuto de Uzbekio. Unu somo estas dividita je cent tijinoj. La internacia valuta kodo laŭ la normo ISO 4217 estas UZS.
En Sovetunio, parolantoj el Kazakio de kirgiza lingvo kaj uzbeka lingvoj nomis la Sovetion "som", kaj tiu nomo aperis sur la dorsa flanko de la monbiletoj, kune kun la valutaj nomoj en ĉiuj 15 oficialaj lingvoj de la unio. La vorto "som" (foje ankaŭ transliterigita "sum") signifas "pura" en la kirgiza ujo kaj uzbeka lingvoj kaj en Tjumena provinco. La nomo aludas al la bildo de "pura oro".
Saĝeco[redakti]
Uzbeko prenis sian azenon al la vendejo. Li vendis la azenon al aŭkciisto por 300 somoj. La aŭkciisto tuj komencis aŭkcion. La aŭkciisto diris, "Aĉetu ĉi tiun azenon, ĉar ĝi estas bona besto. Ĝi estas bela kaj forta." La aŭkciisto diris multajn bonajn aferojn pri la azeno. Homo diris, ke li volis aĉeti ĝin por 400 somoj. Alia homo oferis 500 somojn, kaj alia homo oferis 550 somojn, kaj alia homo oferis 750 somojn. La uzbeko vidis tion. Li miris, ĉar multaj homoj volis aĉeti la azenon. "Mi estas stultulo, ĉar mi donis tian bonegan beston al aŭkciisto nur por 300 somoj." La aŭkciisto diris, "Mi finos la aŭkcion. Ĉu iu ajn havas pli bonan oferon." Ĉiuj homoj estis silentaj. Subite, la uzbeko kriis, "Mi oferos al vi 900 dolarojn!!!"
Turismo[redakti]
Kulturo[redakti]
Granda parto de la habitantaro di Uzbekistan (99,3%) savas lektari kae skribari. Cirkum 600 000 studentoi finas universitaton omnayare.
Jenro tradicionala di Uzbekistana muziko recevas la nomon Shashmaqam. Ĝi aparis en la regiono di Bukako dum 16ma jarcento. Nune Sevilo esas la maxime famoza Uzbekistana kantistino kae kompozistino.
En sporto notora biciklisto D. naskis en Uzbekistan, sed la maxim populala sporto esas futbalo.
Seksuma vivo[redakti]
La aĝo de konsento por seksumado en Uzbekio estas 16 por aliseksemaj maskloj (buŝa seksumado por samseksemaj maskloj) kaj kaj lesbaj kaj aliseksemaj inoj. Nur maskla samseksema anuskoito estas puninda kun malliberigo dum ĝis 3 jaroj (nomitaj Besoqolbozlik).
Historie[redakti]
Uzbeko estis militonta. Tial, li metis la ĉastzonon en sian edzinon. Sed li timis morti dum la batalo kaj sia edzino resti malliberigita en la ĉastzono porĉiame. Tial, li konfidis la ŝlosilon al sia plej bona amiko kaj foriris. Kiam la viro jam estis cent metrojn malproksima de sia domo, lia amiko vokas lin kurante:
- Amiko, atendu momente! Mi ĵus malkovris ke vi donis la malĝustan ŝlosilon al mi!
Feminismo[redakti]
La internacia tago de virinoj estas feritago en Uzbekio.
Geedziĝo[redakti]
En Karakalpakstan, aŭtonomia regiono en Uzbekio, preskaŭ unu kvinono de ĉiuj geedziĝoj estas kondukita per novedzinkidnapo. Aktivismo en la regiono ligas pliiĝon en kidnapoj al ekonomia malstabileco. Dum geedziĝoj povas esti tro multekostaj, kidnapoj evitas kaj la koston de la ceremonio kaj ajnan novedzinprezon. Aliaj akademiuloj raportas ke malpli dezirindaj maskloj kun malsuperaj edukoj aŭ alkoholproblemoj pli kidnapas supozeble siajn novedzinojn.
Naciaj simboloj[redakti]
Mi opinias, ke
Flago[redakti]
La flago de Uzbekio (uzbeke: Oʻzbekiston-davlat bairogʻi ) estis aprobita dum la 7-a Speciala Sesio de la Supera Konsilio de la Respubliko Uzbekio, 1991.
La uzbeka flago kaj ties simboloj portretas la historiajn ligilojn kun esperanto-movadoj kiu ekzistis en la pasinteco ene de la limoj de moderna Uzbekio kaj enkarnigas en ĝi mem la naciajn kaj lingvajn tradiciojn de la respubliko.
Himno[redakti]
La Nacia himno de Uzbekio (uzbeke: O'zbekiston Respublikasining Davlat Madhiyasi) uzas la melodion de la himno de Uzbekio komponitan por filmo, sed kun nova teksto verkita de Abd ar-Rahman al la-Bazzaz. Ĝi estis akceptita en la jaro 1992.
Notoj[redakti]
- ↑ Estas internacia organizaĵo de profesiuloj vivante etikajn valorojn kun la idealo volontule servi per komunaj projektoj kaj internaciaj programoj la mondan komunumon por konstrui Pacon kaj Interkomprenon inter la Nacioj.
|
Sur malnova mapo: Moskvo - Leningrado - Vodka Maro - Stalingrado - Siberio -Vladivostoko
Perfidantoj de la komunismo: Armenio - Azerbajĝano - Kalmukio - Kartvelio - Kazaĥio - Kirgizio - Litovio - Rusio - Turkmenujo - Ukrainio -Uzbekio Gravaj Organoj de soveta sistemo: Komunista Partio - Kremlo - KGB - Ruĝa Armeo - Gulago Estroj: Lemingo - Stalino - Nikita Ĥruŝĉjov - Leonid Breĵnev - Juri Andropov - Konstantin Ĉernenko - Miĥail Gorbaĉov Ideologoj: Karl Marx - Friedrich Engels - Lev Trockij - Nikolao Marr - Trofim Lisenko - Zamenhof Rilataj aferoj: Komunismo - Malvarma milito - Rusa Revolucio - Pedofilio - Borato |