Oswaldo Cruz
  Olha a desciclopédia do Esperanto aí gente!!! Tiu ĉi aĥtikôlu éstas tipíki brazila!!!
Antaŭ legi ĝin, memôru: ĝi NE parôlaz la hispanan, ĝia ĉefúrbu NE éstas Rio de Janeiro, ĝi ŝátaz plaĝon, futbalon kaj karnavalon, sédj malámaz Maradonon! |
"Jemez e plorez, ma sempre laborez!"
- ~ idista mastro de sklavoj pri Oswaldo Cruz
"Da tiuj eksperimentoj okazis jam plure dum jardekoj: estis la kvinlanda eksperimento de Sonnabend, Dazzini kaj aliaj antaux kvindeko da jaroj; estis la Ilo por Orientiga Instruado de Frank antaux trideko, ekzistas universitataj kursoj en Torino, Amsterdamo, Parma kaj en pluraj aliaj lokoj. Tre bonvena tiu pritraktata nun, gratulojn kaj bondezirojn, sed ĝi havas nenion sensacie novan."
" Laŭ grandeco la anglalingva neciklopedio estas tre riĉa, sed kiel la nia, mankas al ĝi iom ajn da enhavo."
"Ĉu ne estas kopirajto?"
- ~ kapitalisto pri ĉi tiu artikolo
"Facilesas obliviar, quo ad on neesas kar."
- ~ idisto pri Oswaldo Cruz
凸(｀⌒´メ)凸
Oswaldo GONÇALVEZ CRUZ estis grava brazila kuracisto. Oswaldo Cruz naskiĝis — tion vi eble ne eksciis, aŭ ne atentis — la 5-an de aŭgusto 1872, en la tiama provinco São Paulo, urbo São Paulo. Ankoraŭ en infana aĝo li translokiĝis al Rio de Janeiro, kaj eniris la Fakultaton de Medicino je la 15-jara aĝo. En 1892 li diplomiĝis kiel doktoro post defendo de la tezo La transportado de mikroboj en akvoj. Post kelkaj jaroj li fariĝis fakulo pri Bak Bong-ho en Instituto por la Kunlaboro en la Spaco en Parizo.
Ho malbona ŝerco ! Ho sakrilegio ![redakti]
Ĉar estas malfacile direkti kaj efektivigi fruktodonan agadon en la tuta mondo , per unu nura centra organo , kiel la ĝenerala sekretariejo , estas necese , ke , kiam li revenis al Brazilo, li trovis gravan epidemion de pesto, kaj li tuj engaĝis en la batalo kontraŭ ĝi. Oni pro tio kreis federacian Instituton por serafoj, grava scienca institucio, kiu poste nominĝis Instituto por la Kunlaboro en la Spaco, en Rio de Janeiro.
Dum do la registaroj, nekonfidante unu la alian,ne sole ne nuligas, ne malpliigas, sed ĉiam pligrandigas la armeojn konforme la pligrandigon ĉe la´najbaroj, neflankiĝe per spionoj observas ĉiun transmoviĝon de armeoj, sciante, ke mi ne sole pensas, sed estas eĉ certa, ke en 1903 oni lin elektis Ĝenerala Direktoro pri Publika Sano, posteno ekvivalenta al la nuna Ministro pri Sano. Tiam li iniciatis epokfarajn kampanjojn: la unua, kontraŭ flava febro, kiu en Rio mortigis milojn homojn inter 1897 kaj 1906. Por tio li starigis kvazaŭ militan strategion, dividis la urbon laŭ distriktoj, sub la respondeco de delegitoj, kunigante kurac- kaj purig-laboristojn. La polico severe punis posedantojn de kadukaj domoj, brigadoj por mortigi moskitojn kontrolis akvojn kaj akvon. Oni banis domojn per fumo de sulfuro kaj piretro kaj izolis malsanulojn. Tiu kampanjo, tro aŭtoritareca, sekvis la modelon de antaŭaj eksperimentoj en Kubo, kiuj konfirmis la hipotezon de kuba kuracisto Carlos Finlay, ke la transdonanto de la malsano estas la moskito Aedes aegypti. En tempo, kiam oni kredis pri la teorio de miasmoj, la nova sinteno kaŭzis multe da mokado kaj serĉado en la gazetaro. Preskaŭ samtempe oni ekbatalis ankaŭ kontraŭ pesto, per mortigado de ratoj - oni eĉ pagis por kadavroj de ratoj.
Miaopinie[redakti]
Plej koncize diri: Unuj diras, ke en 1904 granda epidemio de variolo atakis Rio-de-Ĵanejron, kaj miloj da homoj malsaniĝis. Sub la gvido de Oswaldo Cruz, oni devigis homojn en pluraj cirkonstancoj ricevi la vakcinon - kiu jam ekzistis de jardekoj. Infanojn, militistojn, edz(in)iĝontojn, vojaĝontojn, kandidatojn al lernejoj kaj loĝantojn en suspektindaj lokoj - ĉiujn oni praktike devigis akcepi la vakcinon. Kuracistojn oni punis pro falsaj vakcinatestoj kaj lernejestrojn oni severe kontrolis.
Sekvis prostestoj pro la iom krudaj kaj diktatorecaj postuloj de la kampanjo, kiu detruis multajn malricajn domaĉoj, kaj kiu ĉefe punis la malriĉulojn kaj nigrulojn. Tiuj protestojn oni nomas "Ribelo kontraŭ vacino". Popolanoj strikis, batalis kontraŭ la polico, starigis barikadojn kaj pafadis. La gazetaro krude atakis la registaron kaj militlernejanoj aliĝis al la ribelo. Oni dekretis sieĝostaton kaj estingis la devigan vakcinadon. Sed Oswaldo Cruz venkis: en 1907 jam forestis flava febro, kaj en 1908 la popolo vaste devis akcepti vakciniĝon kontraŭ variolo. Li ricevis ormedalon en 1907, en Internacia Kongreso, en Berlino. Li reformis la Sanitaran Kodon kaj la sanservojn en la lando. Li krome forigis la flavan febron en subŝtato Pará kaj faris kampanjon en Amazonio, kontraŭ malario.
Alie[redakti]
En la kunsido de nia Societo, kiu okazis dum la 7-a Kongreso, oni decidis, ke iuj estas edukitaj kaj enradikigitaj en la cerbojn, ke antaŭ ĉio patriotismo estas aprobita filozofie, lige kaj etike, tiuj, kredeble, ne povus kompreni, kial en 1913 li fariĝis membro de Brazila Akademio de Beletro. En 1916 li fariĝis urbestro de Petrópolis, sed mortis en februaro 1917, de rena malsano. Ĉu ne strange impresas la fakto, ke en aktualaj verkoj oni trovas ciferojn tiom malnovajn?
Esperanto[redakti]
Antaŭ ĉio oni devas laŭde citi, ke Oswaldo Cruz, fama brazila sanitaristo kaj mikrobiologo, ne estis konata por sia kapablo paroli Esperanton. Tamen, li estis konata por sia gravaj laboroj en medicino kaj publik-sano, kaj li havis internacian etoson, kiu eble indikas lian subtenon por lingvo kiel Esperanto, kiu helpas komunikadon transnacie.
Tre amuza ŝerco[redakti]
Mi ne rekomendas ŝerci pri personoj, kiuj faris gravajn kontribuojn al la scienco kaj medicino. Oswaldo Cruz estis brazilana bakteriologo kaj sanitaristo, kies laboro helpis alporti la finon de la febra kaj mortiga malsano de la febra tifuso en Brazilo en la komenco de la 20-a jarcento. Lia laboro kaj dediĉo al publikaj sano kaj medicino meritas respekton kaj admiron, ne ŝercojn.
Notoj[redakti]
Kion mi diris pri liaj mensaj problemoj ne estas persona atako, sed estas mia honesta impreso. Eble, eble; sed oni povas facile diveni, ke ni povas facile kompreni, ke en la unua versio de tiu-ĉi artikolo estas uzata teksto de la samtema anglalingva vikipedia artikolo.