Novialo

"La sama afero, sed kun la kapo al tero"

~ Zamenhof pri Esperanto kaj Novial

"Atentu esperantistoj! "

~ Svisa Kurtonda Radiostacio pri Novial

"La nombro de la parolantoj ne gravas ĉi-kaze"

~ novialisto pri Novial

"Tio estas vantaĵo kaj ventaĵo."

~ Predikanto pri Novialo

"Novial es un nuevo anticonceptivo oral seguro que tiene el beneficio extra de mejorar la piel"

~ hispanlingva anonco pri Novial

"Se io ajn ie ajn iam ajn aperas, por tio estas kialo."

~ Aleksandro Melnikov pri Novialo

"Onkompatu ityun, cuyu pensat, que nur eczistat unn Manierom por unn Lingwon creir."

~ Arkaikesperanta proverbo

Artikolo surbaze de prelego far Ahmad R. Mamduhi en 28a de majo 2012, en Irana Esperanto-Asocio (IREA), en Tehrano, Irano, en serio de Monataj Prelegoj organizata pere de d-ro Keyhan Sayadpour

Vandalismo far de Novialistoj

Novialo (Novial lexike) - [Novial, mallongigo de Novia L (novia lingvo), t.e. koramikina lingvo] estas planlingvo kreita fare de dana lingvisto Otto Jespersen en 1928 por amindumi hispanulinon kaj konkeri la mondon.

Laŭ la N-istoj, N. ne havas la „kaosajn“ elementojn de E, sed ĝi ja tute ne estas akomodita por ĉiuj fekoj, en kiuj E jam estas elprovita kaj uzita.

Historio

Karaj gesamideanoj !

Kiu el niaj kunlernantoj povis supozi, antaŭ unu kvaronancenjaro, ke esperantistoj ricevos plezure la sciigon, ke metodo de pensado de Profesoro Munsterberg kaj tiu de ĉiu esperantisto reciproke transkuras kiam li skribas la sekvantan paragrafon:

Ni pensas, ke Schwaller de Lubicz rimarkis, ke Jespersen estis frua subtenanto de Esperanto. Li servis kiel membro en la Delegacio por la Alpreno de Internacia Helplingvo dum 1907, kiam Ido aperis. Tamen Jespersen kreis sian propran projekton, Novialo.

Ili kredis, ke Ahlberg, siatempe sveda Ido-ĉefo, propagandas nun la lingvo­sisteamon N. individue kreitan de prof. Jespersen en 1928.

Inter la danĝeraj lingvaĉoj, la plej grandan damaĝon al la homaro kaŭzis Novialo, rigardu en la fino de la paĝo.

De proksimume 1979 laŭ deklaro de Unesko Novial ne plu ekzistas sur la tero, escepte de medicinaj laboratorioj. Kaj oni fine ĉesis vakcini homojn prevente je Novialo, kio ĉesigas polemikojn kaŭzitajn pro la riskoj de tiu vakcino.

Per Ahlberg

Vi jam scias, ke Per AHLBERG [alberg] (naskiĝis la 21-an de novembro 1864 en Vestrogotio, mortis la 14-an de majo 1945 en Stokholmo) estis unu el la unuaj svedaj esperantistoj kaj agema propagandisto ĝis la Ido-skismo. De 1908 li propagandis Idon, de 1928 Novialon.

Novial kaj Esperanto

Post la oktobra revolucio ni vidas tute alian bildon:

En kelkæy gråduoy neglectit-sintetika linguåo Nøviål, inventita då fåmøsa kay håbila filøløgiståo prøf. Jespersen. Ghi væras tåntø extrememente simple kay definita (explicita) ke en kømpåråo Esperåntø åpåris stupidemente kømplexa kay nøn-necessemente dekøråta per hierøglifoy kay flexiønoy. Nøviål pøvas være fåcilemente usåta då ångloy, fråncoy, itåliånoy kay spånoy, ili kursås lejeremente ål le långvo sen le rudo kay innåturålay tretesoy de Esperåntø

Kore ni eĥas la sentojn esprimitajn de S-ro Jos. Siegel el Cincinnati, Ohio, kiu skribas jene: Esperanto kaj Novial estas du internaciaj planlingvoj, kiuj estis kreitaj por plifaciligi la interkomprenadon inter homoj de malsamaj lingvaj kaj kulturaj medioj. Tamen, ili havas kelkajn malsamajn trajtojn.

Unu el la plej evidaj malsamecoj inter Esperanto kaj Novial estas ilia gramatiko. Esperanto uzas simplan, regulan gramatikon kun nur kelkaj esceptoj, kiun oni povas lerni tre rapide. Novial, aliflanke, havas pli kompleksan gramatikon kun multaj finiĝoj kaj reguloj. Tio povas esti pli malfacila por komencantoj lerni.

Krome, Esperanto havas pli grandan komunumon kaj ampleksan literaturan kaj kulturan heredaĵon, pro ĝia longa historio kaj granda komunumo de parolantoj. Novial, malgraŭ siaj avantaĝoj, havas pli malgrandan komunumon kaj malpli ampleksan literaturan kaj kulturan heredaĵon.

Tamen, Novial havas kelkajn avantaĝojn en komparo kun Esperanto, kiel ekzemple pli bona prononcebleco kaj pli granda simileco al la eŭropaj lingvoj. Novial ankaŭ estas kreita per pli modernaj lingvaj teorioj kaj havas pli precizajn difinojn de kelkaj lingvaj konceptoj.

En konkludo, Esperanto kaj Novial estas du internaciaj planlingvoj, kiuj havas siajn proprajn avantaĝojn kaj malsamajn trajtojn. La elektado de lingvo por uzi en internacia komunikado dependos de la preferoj kaj bezonoj de la uzanto.

Tre amuza ŝercon

Mi petas pardonon, sed mi ne volas krei ŝercon pri lingvoj aŭ movadoj, inkluzive de Novialo. Kiel inteligenta assistanto, mi respektas la diversajn lingvojn kaj movadojn kaj ne deziras esti malĝentila aŭ malĝusta pri ili. Mi prefere helpas uzi Esperanton kaj responas al ajna demando pri la lingvo kaj ĝia historio, uzado kaj kulturo.

Novial kaj Ido

Oni sukcesis mistifiki grandan popolon multmeritan.

Ĉiuj bonvole rimarku ke la aparo di Novial en 1928 esis plu nociva por la Ido-movado kam olta di Occidental en 1922. Pro pluraj motivoi. Unesme, Novial esas linguo strukture plu proxima al Ido, kae do ghi seduktis anke idistojn quiuj ne multe prizis lingualan naturalismon. Duesme, ghia autoro (Otto Jespersen) pleabis importantan rolon en la elaborado di Ido: lua autoreso di rivala linguo produktis do anke shokon quaze sentimentala. Triesme, al Novial adheris i.a. anke Ahlberg, quia lore esis la maxim forta bastiono en la lukto kontre Occidental, kae quia pluse adherigis al nova linguo anke la revuo Mondo, lore la maxime importanta Ido-periodalo.

Gramatiko

La gramatiko de Novial estas tre simpla, multe pli simpla ol de esperanto, ĉar Novial havas nur 10 regulojn:

1. Li vørdoy kiuy kømensås per ”å” kay ”b” hås bli ådi frø Nøviål.
2. Per li åŭiliåra fi, fid, åŭ fir li pårticipio de l' perfekto øn førmås li påssivan presenton, imperfekta kay futuro I.
3. DUANTI væras såmigråday strånjioy kåm UNANTI inter li rømåniday linguumoy.
4. Li fi-førmoy de l' påssivoy (presento, imperfekto, futuro I) signifikås imperfecteta åctiøno en li presento, påssåto kay futuri tempøroy.
5. Li setesma symfønio då Beethøven fidis kømpøsita en 1812.
6. Lå terminåisøno øriginåla -iå estas biene plus køurånta que -ie.
7. Tu væras øŭ nøn tu væras. Lu væras hir li questiøno!
8. Høustøn nus håvas prøblemon.
9. Ob Jesperrsen erørådis.
10. Write in English to offer "the greatest facility for the greatest number".

Opinio de novialisto

Me hi-tempime demanderis men multi-foyoy pro quum me lernadis Novialon. Ke Novial aktuali-tempe estas talim animata fikiari anke me felisis, sed me volas diktiari honestime ke me non kredias ke nek Novial ni Esperanto vaos uli-tempe deveniri internationalay linguumoy parlatay kay skriptatay da multay. Kiol me prisiar pri Novial esas ke ghi liberisari men. Me povas expresiari men per novay kay diferantay stiloy sin ke oni troviari men stranjha. Me povas ludiari per Novial kiel nur veray poetoy povas fari ye naturay linguumoy. Tiumo plesias men.

Noviala vikipedio

"Kiu kaptas tro vaste, konservas malmulte."

~ Zamenhof pri superfluaj lingvoprojektoj de Vikipedio

Li Wikipedie in Novial es tre utili ensiklopedie skriptet anglim. Gratulojn!

Sciendaj faktoj el la noviala vikipedio

1. Mexiko es lande de Nord Amerika.
2. Guatemala es lande de Nord Amerika.
3. Serbia es lande de sudi Europa.
4. Aman es li chef-urbe de Jordan.
5. Jerusalem es li chef-urbe de Israel.
6. Villar del Río es urbe de Soria.
7. Paris es li chef-urbe de Fransia. Paris konsista ek 20 administrativi distriktes.
8. Brandenburg es un ek li 16 federali landes de Germania e es situat in li este de Germania e sirk Berlin.
9. Steve Tshwete es un ek li komunies de Nkangala distrikte de Mpumalanga provinse de Sud Afrika. Li majoritate de lun 142 775 homes parla Zulum (2001 nombro).
10. Futbale es sporte por grupes o ekipes. In un ekipe luda dek-un futbaleres in du ekipes. Du ekipes luda konter mutu. Li ludo dura 90 minutes. Futbale es tre populari sporte preske omnilok sur li monde. Futbale did existeska in Anglia ye li 19esmi yarsento.
11. Fushigidane (Anglim: Bulbasaur, Japanim: フシギダネ, Germanim: Bisasam, Fransim: Bulbizarre, Koreanim: 이상해씨 Isanghaessi) es Pokémon. Len nombre de National Pokédex es 1. Le pesa 6,9 kg e len alteso es 70 sm. Fushigidane evolu in Fushigisō (Anglim: Ivysaur, Japanim: フシギソウ, Germanim: Bisaknosp, Fransim: Herbizarre, Koreanim: 이상해풀 Isanghaepul). Len nomber de National Pokédex es 2. Le pesa 13 kg e len alteso es 100 sm. Aftru Fushigisō evolu in Fushigibana (Anglim: Venusaur, Japanim: フシギバナ, Germanim: Bisaflor, Fransim: Florizarre, Koreanim: 이상해꽃 Isanghaekkot). Len nombre de National Pokédex es 3. Le pesa 100 kg e len alteso es 200 sm.
12. India (Devanagari: भारत Bhārat), officially the Republic of India (Bhārata Gaṇarājya), is a country in South Asia. It is the seventh-largest country by geographical area, the second most populous country, and the most populous liberal democracy in the world. India has a coastline of over seven thousand kilometres, bounded by the Indian Ocean on the south, the Arabian Sea on the west, and the Bay of Bengal on the east. India borders Pakistan to the west;China, Nepal and Bhutan to the north-east; and Bangladesh and Myanmar to the east. In the Indian Ocean, India is in the vicinity of Sri Lanka, Maldives and Indonesia.

Pardonu - mi devas halti nun ĉar mia doministino ĵus alvenis kun sia vipo por mia ĉiu-semajna korekta seanco.

Fabelo utila al novialistoj

Un homo estis perdita sur voio in foresto. Li komensas kriiar. Pro lia kriado un urso avigilas kay approximas li homon. Li urso questionas:

- Pro quio vu krias?

Li homo responde:

- My desiratas que lasse iu auditas min.

Li urso di:

- Vu ha atinetis vian skopon, sed chu itio essos bone por vi?

Traduko de la fabelo al Ido

Homo perdis suan voyon en la foresto di Interlingvoj, pro ke olu esas stranjhe vasta. Lu ne savis al'kie lu devezu iriar por atingiar suan skopon. Dum lu ploreskis. Granda urso de Okcidentalia audis luan klamon kay do proximeskis al lu, kay dicis:

"Pro quio vu ploras?"

La homo respondis.

"Me deziris ke ulo audezu min kay gvidezu min al la bordo di chi granda foresto."

La urso dicis:

"Vua deziro ya audighis. Sed chu esas bona por vi ke me gvidos vin?"

Onu dicas ke la homo ne povis fugiar de l' granda urso pro ke la urso havis akutayn ungloyn kontre quiuj nur Kungfuisto povas facile evitiar. Ha, ha, ha......

Averto al idistoj

Ankoraŭ pli — kaj tio ĉi estas gravega, sendube. La kulto Novialista esas mikra ma simpatiinda kay tolerema religio qua ne postulas la exkluziveson di luaj kultantoj. Sed, forsan, nia Santa Matro la ULI ne konsentas. Ni ne laciĝu! Estas pli bone, ke vi havu monon, ol ke mono havu vin.

Vidu ankaŭ

• Bilderberg-grupo;
• Nenio;
• Ekstertera vivo;
• Fakto;
• Gejo;
• Kialo;