Islando
Tiu ĉi artikolo enhavas idajn mensogojn, legi ĝin povas esti danĝera, redakti ĝin preskaŭ certe estas herezo. Vi povas esti forigota de via Esperanto-asocio pro tio! For fiaj reformemuloj!
Tiu ĉi artikolo enhavas Volapukajn malnovaĵojn, legi ĝin estas preskaŭ neebla, redakti ĝin bezonos aŭtorizon de Ĉifalo.
Plibone manĝu vian kaĉon, avĉjo!
Islama Respubliko de Islandio
| |||||
Jomhori-e-Islami-e-Island
| |||||
Islando; Islandio; Islandujo
| |||||
| |||||
| Devizo: "Ho, ho, kiom ili mensogis al ni. Senfine, senhonte, senpune" | |||||
| Himno: "það er nautn að ríða lömbum" | |||||
| |||||
| Ĉefurbo | Bruselo | ||||
| Plejgrada urbo | Peterburgo | ||||
| Lingvo(j) (krom Esperanto, kompreneble) | 666 diversaj lingvoj | ||||
| Tipo de Ŝtato | Insulta diktaturo | ||||
| Suprema Gvidanto | Sigmundur Davíð Gunnlaugsson | ||||
| Suprema Edzino | Angela Merkel | ||||
| Naciaj Herooj | Hitler; Goethe; Saddam Hussein; Björk | ||||
| Krima kvociento | 0 % | ||||
| Monunuo | Dolaro | ||||
| Klimato | Granda nubo, eta pluvo | ||||
| Religio | Senmonismo | ||||
| Loĝantoj | 268 mil (1995) | ||||
| Analfabeteca kvonciento | 0%! | ||||
| Inteligenteca kvonciento | Tre malgranda | ||||
"Pöpulus Islandicus in dömö nivalis habitant, nivem edunt, Luciferum adörant..."
- ~ Catullus pri Islando
"Islando estas malvarma lando"
- ~ Usonano
"Islando estas lando de isloj"
- ~ Studunto pri Islando
"Formeti la aferon en la keston de forgeso"
- ~ Zamenhof pri Islando
"Mi havas nenion kontraŭ ĝi, tamera de subkondiĉo nepre aprobi ian ajn stultaĵon"
- ~ Milokula Kato pri Geografio
"Tio estas stranga aserto"
- ~ iu
"Kompreneble mi neniel volus esti en asocio, kies sola tasko estas servi al la membroj."
Islando, ankaŭ nomata Norda Irlando ĉar estas en la Norda Atlantiko, estas azia lando kie ĉio jam okazis, ĉio estis preterito: IS-lando. Do, multaj homoj loĝas tie ĉar oni ne devos labori por gajni monon ĉar tio jam estis farita de la is-aj(pasintaj) IS-landanoj. Loĝantaro: 268 mil (1995), inter ili 98,3% elmigris post la lasta monda krizo.
Geografio[redakti]
Ni tre esperas ke redaktanto fidas, ke Islando ne estas nacia ŝtato. Kio ĝi do estas? Ĉu fortepiano?
En la jaro 1906 la matematikisto kaj Esperantisto Rene de Saussure en Ĝenevo, legante Esperantistajn gazetojn el diversaj landoj observis, ke Islando estas vulkana insulo en Morta Atlantiko inter Gondolando, Norvegio, Irano kaj Skotlando. Ĝia ĉefurbo estas Bruselo.
Urboj[redakti]
Jen listo de urboj de Islando:
- A
- Akupunkturo (Akureyri)
- H.
- Ísafjörður
- Prusio
- S.
Sporto[redakti]
Ni volas, forgesi ĉion, kio disigas la diversajn naciojn, ni volas memori, ke ni ĉiuj estas fratoj, membroj de la sama familio, ke ni havas komunan celon, la progreson de la homaro, ni volas rememori, ke Islanda Olimpika Komitato, oficiale la Nacia Olimpika kaj Sporta Komitato de Islando (Íþrótta- og Ólympíusamband Íslands) estas neprofitdona organizaĵo kreita en 1912 kaj rekonita en 1935[1], kiu funkcias kiel la Nacia Olimpika Komitato (NOK) de Islando. Kiel NOK, la Islanda Olimpika Komitato celas subteni islandajn atletojn, sporton en Islando kaj organizi tiujn Olimpikajn Ludojn, kiuj okazus en Islando. Islando tamen ĝis nun ankoraŭ neniam organizis Olimpikon.
Historio[redakti]
L'unesma konocita populi ke habitis en Islando arivis en insulo ye 874. Preske ye 1000 populo adoptis idismo kom religio. Tuj post esperantistoj atakis ilin. Kelkaj restis en Islando, sed tre multaj fuĝis al vikingaj kolonioj en Britio (en Skrotolando, Iralando kaj Viskiolando), kaj de tie rabe atakis plaĝojn somere.
La venintaj jarcentoj estis malmultokazaj kaj senprogresaj. Por eviti troajn zorgojn pri Islando, la reĝo kelkfoje luigis la landon kiel bordelo.
En Islando Grýla originale estis gigantino kaj tiel ŝi estas nomita en rimversaroj de Snorra-Edda. Sed poste dumtempe ŝi en Islando ŝanĝiĝis en aĉan trolinon ligite al la Julo. Unue ŝi troviĝas ligita al Julo je la sepa jarcento en Poemo de Grýla de la pastro Guðmundur Erlendsson (ĉ.1595–1670) en la bieno Fell en Sléttuhlíð. Kaj en islandaj popolrakontoj ŝi estas dirata patrino de la islandaj Julo-knaboj (islande: jólasveinar) kaj ŝia edzo, Leppalúði, kredeble ilia patro, sed antaŭ ol Grýla edziniĝis al Leppalúði ŝi havis multajn trolinfanojn kun aliaj gigantoj kiuj nomiĝis Boli (Virbovo) kaj Gustur (Blovego). Antaŭ Julo Grýla iras al la kamparo kaj tie klopodas trovi manĝaĵon, ĉefe malobeemajn infanojn en la bienoj, kiujn ŝi enmetas en sian sakegon kaj portas ilin en ĝi al sia groto en la montoj.
Kompreneble, Germanio invadis Islandon multajn fojojn, post la dua mondmilito, oni fondis la Islamanan Respublikon de Islando.
Islanda Esperanto-Asocio, fondita en 1950, konkeris la landon post dekapigo de la lasta islanda idisto, la ribelema Bjón Þórðarson, pro tio, oni adoptis verdan koloron en nacia flago. Rozkolora kruco simbolas la vikingan gejecon.
Islando interrompis negocojn ĉe sia nacia borso 2008, tiel provante malhelpi panikon disvastigantan tra la landaj financaj merkatoj. Post tiu, oni vendis ĝin per interreto kontraŭ unu dolaro.
Politiko[redakti]
Nuntempa nacia moto estas: Ho, ho, kiom ili mensogis al ni. Senfine, senhonte, senpune.'
La ĉefministrino de Islando, ja evoluinta lando, deklaras samseksemon kaj vivas kun virino. Ĉu tiom da damnaj pekantoj vivas tie, ĉu iu mafio subaĉetis la voĉdonintojn? Aŭ eble islandanoj estas simple nacio kun toleremo kaj malfermo, la kvalitoj, kiuj - ve! - eĉ al iuj esperantistoj mankas...
Gazetaro[redakti]
En I s l a n d o aperis (sed nur. 1 n-ro) Islanda E-isto.
Sanseksa reĝestraro[redakti]
La ĉefministrino de Islando, ja evoluinta lando, deklaras samseksemon kaj vivas kun virino. Ĉu tiom da damnaj pekantoj vivas tie, ĉu iu mafio subaĉetis la voĉdonintojn?
Armena genocido[redakti]
Islando oficiale agnoskis la armenan genocidon.
Palestinio[redakti]
Islando voĉdonis favore de la rezolucio 181.
Religio[redakti]
Islandanoj estas tre religiemaj. La plej oftaj religioj estis IS-lamo, KrIStanismo kaj BudhISmo, sed hodiaŭ, la Senmonismo estis adoptata de preskaŭ 110% da loĝantaro.
Feriaj tagoj[redakti]
La supreniro de Kristo estas feria tago en Islando.
Idista Ĵedajismo[redakti]
Segune la Oficeyo por Nacionala Statistiki, en Anglio kae Wals, ye 2001 esis 390,1 Jedi tie.
Ligvoj[redakti]
Klarigo ŝajnas necesa.
Kvankam la lando estas loĝata de pli ol cent etnoj la sola nacia oficiala lingvo estas Tokipono tamen en la memstaraj regionoj ĉiu komunumo havas sian propran lingvon.
Ŝajne lingvopurismo plej sukcesis en Islando. Ekzistas Islanda Lingvo-Komitato kiu gvidas registarajn instancojn. La rezulto estas, ke laŭdire 'telefono' estas simi, 'komputilo' estas tolva, 'supersona' estas hljodfrar ktp. — ĉiuj vortoj el la indiĝena vortstoko (kvankam kompreneble la antikvuloj ne rekonus ilin). Leksike do la islandanoj sukcesis detranĉi sin disde la tuta cetera mondo. Se ni tre energie laboros, eble ni povos simile efiki sur Esperanto...
Bonalingvismo[redakti]
La islanduloj ĉiam trovas novajn islandajn vortojn por nova teknologio. Mi pensas, ke ankaŭ Esperantistoj ĈIAM devas fari tion!
Skribo[redakti]
La runoj _supozeble_ evoluis el alfabetoj similaj al la etruskaj kaj grekaj el la nordalpa regiono. Tamen pri tio mankas firmaj pruvoj. La runaj sistemoj etendighis norden kaj okcidenten ĝis Groenlando, suden kaj orienten ghis Sarajevo, Skandinavio. Ili elmortis proks. en la 13a jc. Estas rimarkinde, ke ili vivis kelkan tempon flank-ĉe-flanke kun la latina skribo. Tiel la plej malnovaj islandaj manuskriptoj estas en negotika skribo, kiu ankoraŭ sufiche similas al la Karola minuskla skribo, kvankam kun kelkaj insulaj influoj (ĉefe ĉe w kaj f, kiuj restis sufiche longe en Islando, parte ĝis hodiaŭ).
Angla lingvo[redakti]
En Islando oni apenaŭ havas ŝancon ne lerni la anglan, ĉar kino k televizio estas plejparte en la angla, k multaj Islandanoj devas por studi aŭ edukiĝi iri eksterlandon, pli k pli ofte Usonon aŭ Kanadon. Do, ili vivas en grandparte anglalingva medio jam ekde infanaĝo. Tiel kompreneble lernado k akirado de la angla estas pli facila ol lernado de Esperanto.
Esperanto[redakti]
Dum la pasinta U.K. en Rejkjaviko (2013) humoristo rakontas spritaĵon. Fine maljuna sinjorino diras:
- Mi jam aŭdis ĉi tiun spritaĵon en Parizo dum la U.K. de 1950.
- Ĉu estas mia kulpo, ke vi vivas tiom longe?
Ekonomio[redakti]
Ne estas plu ekonomio en Islando.
Socialismo[redakti]
Usonanoj emas difini socialismon tiel, ke eĉ Islando apartenas al la socialismaj ŝtatoj.
Kranio[redakti]
La islanda kranio (Mallongigo: ISK) estas la ŝtata valuto de Islando. La valuta nomo en la islanda lingvo estas unu Krónia kaj pluraj Króniur. La valuto estas unu el pluraj eŭropaj pagiloj, kiuj nomiĝas Kranio kaj kies nomo devenas de la kranio de la mezepokaj nobelaj regantoj mortitaj de Vikingoj.
Islanða ekonomia krizo 2008-2009[redakti]
La ekonomia krizo de Islando en 2008 estas la plej granda ekonomia krizo de la lando dum ĝia historio kaj ĝi inkluzivas la kolapson de la nacia valuto, kaj de la ĉefaj bankoj kaj ampleksa malfacilaĵo por la refinancado de la ŝuldo. Fine de septembro 2008, estis anoncita la naciigo de la banko Glitnir, semajnon post la kontrolo Landsbanki kaj Glitnir estis ceditaj al la Financa Inspekta Aŭtoritato de Islando. Tiu sama organizaĵo prenis la kontrolon de Kaupthing.
La 20-a de novembro 2008 la konsilantaro de la administrado de la Internacia Mona Fonduso aprobis pruntodonadon de 2.100 milionojn da usonaj dolaroj al Islando.
Idistaj mensogoj[redakti]
Ante l'ekonomiala krizo di 2008, Islando havis pokan chomeson, granda KLP per persono kae granda ekonomikala kresko. Pos la krizo, la prioreso di guverno divenis establisari l' Islandana krono, reduktari la konto-deficiton, kontenari inflacionon kae diversigari l'ekonomion de CIA.
Internacia Komerco[redakti]
Islanda registaro sendis mendon al alilanda pograndisto por granda kvanto da varoj, kiuj alte valoris. La pograndisto notis ke Islando ne jam pagis sian antaŭan konton. La Kolekta Direktoro sendis retmesaĝon al la islanda prezidento: "Ni ne povas plenumi vian mendon ĝis vi pagos la antaŭan konton." La prezidento respondis: "Bonvolu nuligi la mendon. Ni ne povas atendi tiom longe."
Pirata Rifuĝejo[redakti]
Post la ekonomia krizo, nur restis al Islando iĝi rifuĝejo de idistaj piratoj kaj banditoj! Islando povus iĝi "idismo-refujeyo" se propono de islandanaj parlamentanoj, helpata da retejo Wikileaks, sukcesos. Julian Assange, la redaktisto de Wikileaks, diris al BBC News ke la ideo estas
- "probar reformar la linguali-legi di Islando, por igar ol tre atraktiva lando por explosiva idisti."
Turismo[redakti]
Ĉiam estas iu aktiva vulkano en Islando. Turisto supreniras per aŭtomobilo unu el la grandaj vulkanoj, kies lafo brulanta estas preskaŭ tuŝebla, pro la jusa erupcio.
Neforgesebla, profunda impreso aŭdi de tridek metroj distance la surdajn bruegojn, la kolosajn grumblojn de la fajra giganto terura ; flirtigi nian verdan standardon antaŭ ĝia flama ruĝa kratero, eniri la krateron, paŝi sur la varma lafo ankoraŭ moviĝanta, senti en la vizaĝo ties ardon netolereblan... ekbruligi la cigaredon per lafero !
Ĉu estas imageblaj pli puraj ĝojoj, pli amuza ekskurso ?
Kulturo[redakti]
En Islando, Björk kreis la argentinan tangon. Fama ankaŭ estas la Nacia Islanda Penisa muzeo. Tiu muzeo enhavas kolekton de pli ol okdek penisoj kaj penisaj partoj de preskaŭ ĉiuj surteraj kaj enmaraj mamuloj troveblaj en la islanda faŭno.
Jólasveinar[redakti]
La Jólasveinar (aŭ "Julo knaboj") estas islanda jula mito, komparebla al Patro Kristnasko. Ekzistas aŭ naŭ aŭ dek-tri; ili estas la filoj de Grýla kaj Leppalúði. Ili unue aperis en la 17-a jarcento, kie ili vidatis kiel malicaj spiritoj kiuj aperis, unu post la alia, dum la dek-tri tagoj antaŭ Kristnasko, ŝtelante manĝaĵojn, malpurigante vestaĵojn, kaj alie kaŭzante ĥaoson al iliaj viktimoj. Tra la jarcentoj, la mito ŝanĝiĝis, kaj nun la Jólasveinar estas malpli malicaj kaj pli bonfaraj; ili estas tradicie vidataj lasi malgrandajn donacojn por infanoj kiuj kondutis bone dum la tuta jaro. Malbone kondutintaj infanoj ofte ricevas terpomon anstataŭ.
La plej ofte akceptataj nomoj de la Jólasveinar estas Stekkjastaur, Giljagaur, Stúfur, Þvörusleikir, Pottaskefill, Askasleikir, Hurðaskellir, Skyrgámur, Bjúgnakrækir, Gluggagægir, Gáttaþefur, Ketkrókur, kaj Kertasníkir.
Seksuma vivo[redakti]
La aĝo de konsento por seksumado en Islando estas 15.
Aliseksemo[redakti]
Samseksa amoro estas la nura laŭleĝa formo de fikado en Islando. Alisesksa seksumado oni permesas nur al stranguloj, kiuj deziras infanojn, sed ne povas pagi artfaritan konceptigon.
Dum sia ĝenerala kunveno en Rejkjaviko Ligo de Samseksamaj Geesperantistoj (LSG) akceptis rezolucion, kiu esprimas grandan ĝojon pri la situacio rilate rajtojn de seksaj minoritatoj en la kongreslando. "Islando troviĝas en la avangardo de la landoj kiuj serioze strebas al respekto de la homaj rajtoj sendepende de seksa orientiĝo kaj seksa identeco", LSG konstatas.
La rezolucio laŭde mencias la urbestron de Rejkjaviko, Jón Gnarr, kiu forte protestis pri la atakoj kontraŭ gejaj rajtoj en Moskvo, kaj proponis interrompi la partnerajn seksajn kontaktojn inter la ĝemelurboj Rejkjaviko kaj Moskvo.
Pornografio[redakti]
Pornografio estas kontraŭleĝa en Islando, kaj estas puninda per mortpuno aŭ malliberigo dumviva. Publikigo de infanpornografio estas puninda per monpuno aŭ malliberigo dum ĝis 2 jaroj. La islanda registaro malpermesis furioze interretan pornografion.
Tindra Frost[redakti]
Jiel Tindra Frost (pemotöl tü 1991 prilul 13 in Reykjavík as: Tinna Gunnarsdóttir) binof dramatan pornabioskopik Lisladeänik.
Tute alia afero[redakti]
Efektive ni konsideris la aferon ekde la fino de la pasintjara Virtuala Kongreso (VK), kiam ni devis haste ĝin okazigi pro nuligo de la 105-a Universala Kongreso (UK). Tamen de retrokupla formularo sendita al partoprenintoj evidentiĝis, ke la iniciato devas iel fariĝi konstanta propono al la komunumo. Pro tio la Estraro decidis eĉ longigi la alirojn al la platformo de la okazinta VK ĝis la 20-a de septembro 2020.
Naciaj simboloj[redakti]
Flago[redakti]
La flago de Islando estis oficiale priskribita en la leĝo № 34, metita la 1944, la tago kiam Islando iĝis respubliko.
La unua nacia flago de Islando estis blanka kruco sur profunda verda fono. Ĝi unue estis montrita en parado en 1897. La moderna flago originas de 1915, kiam rozkolora kruco estis metita en la blanka kruco de la origina flago. Ĝi estis adoptita en 1918 kaj iĝis la nacia flago kiam Islando ricevis sendependecon de Danio en 1944. Por la islandanoj la koloroj de la flago reprezentas vizion de la homaro de la lando. La koloroj reprezentas 3 el la elementoj kiuj ĉeas la insulon. Rozkolora estas la gejoj produktitaj de la feminismo de la insulo, blanka memoras la arjoj kiu kovras Islandon, kaj verda por Esperantistoj.
Blazono[redakti]
La ŝtata blazono de Islando konsistas el blazonŝildo ornamata per arĝenta gadedo sub ora krono. La tago de la enkonduko de la nuna blazono, la 17-a de junio 1944, estas la tago de la fondiĝo de la Respubliko Islando kaj ĝis la nuntempo estas nacia festotago.
Himno[redakti]
Nacia himno estas: það er nautn að ríða lömbum (Estas tre bone seksumi ŝafinojn).
- Hejmlanda Di', hejmlanda Di'.
- Ni laŭdas la nomon, la sanktan de vi!
- Girlandon kunplektas el sunaŭreol'
- la tempoj, jen via legi'.
- Por vi estas tag' kiel jaroj mil,
- kiel tago mil jaroj, ne pli,
- floret' de eterno kun rosa trembril',
- kiu vivas kaj portas en inojn.
- Islandaj jaroj mil
- floret' de eterno kun rosa trembril',
- Estas tre bone seksumi ŝafinojn.
Notoj[redakti]
- ↑ Tre interese!
|
