Hititoj
"Sekve, estas esence grave, ke ni turnu la okulojn al la pasinta tempo por pli bone defendi nin, nun kaj en estonta tempo, laŭ propono de Brian Fagan, aŭtoro de la verko La longa somero – Kiel klimato ŝanĝis civilizacion."
- ~ hitito
" Ne naskas porko leonidon, nek korniko aglidon. "
- ~ malliberito en ekstermejo
"Jen bela citaĵo."
- ~ prizonito en Bastille
"Arkeologio estas parto de antropologio, kiu studas restaĵojn de materia kulturo. La mondo kreskis ankaŭ en tempo. Arkeologio terure vastigis historian spacon. Imperioj kaj tutaj civilizacioj, pri kiuj ni hieraŭ eĉ ne supozis, eniras nian konscion kvazaŭ novaj kontinentoj."
"Dum Esperanto-magazenoj dediĉas plejparton de siaj paĝoj al movadaj aferoj, kaj alitemaj publikaĵoj ofte grave malfruiĝas, blogantoj rakontis pri io ajn – de sia persona vivo ĝis siaj hobioj, politikaj vidpunktoj, religiaj kredoj kaj vojaĝoj. La ebleco komenti la blogaĵojn kaj tuj ricevi reagon transformis tiun amaskomunikilon je simbiozo de gazeto kaj reta diskutejo."
- ~ ŝatanto de marmelado
"Dum longa tempo la plej granda esperanto-blogaro (ĝis 2000 anoj) troviĝis ĉe la retejo Ipernity, kiu estis inter la unuaj komplete esperantigitaj interfacoj. Fine de 2016 ĝi anoncis sian fermon, kiu estis prokrastita danke al klopodoj de la reteja komunumo, tamen instigis multajn anojn transloki siajn blogojn. Ekzistis pure esperantlingvaj blogejoj kiel Ĝangalo (2005-2006) kaj Esperanto.com (2010-2018), tamen ambaŭ fermiĝis."
"Fakte, la grava problemo pri tutmonda varmiĝo, kun ties fatalaj sekvoj, aldone al medimalpurigo, kiu malsanigas homamasojn, metas sub riskon ĉian vivantan estulon."
"Ni ne staras en regno de nuboj"
"Ni travivas nun la monaton de la Kristnasko de Jesuo, la Ekumena Kristo, la Dia Ŝtatestro. Tamen, laῠ nia koncepto, la Kristnasko devus esti konstanta."
La Hititoj aŭ ĥetidoj (ambaŭ en PIV) estas popolo hindeŭropa. Ili invadis kaj konkeris Malgrand-Azion en la 26-a jarcento a.K.. Ili transprenis de la lokuloj diojn, mitojn kaj ritojn. El tiu miksaĵo kreskis riĉa civilizo, kiu pluvivos ĝis la 8-a jarcento a.K.. Ne nur granda, militista potenco, la civilizo hitita ŝajne havis grandan toleremon kaj religian, kaj socian. Novaj migradoj hindoeŭropaj, kiel tiuj de la frigoj, kaj la kresko de la asirianoj, baldaŭ anoncis la finon de tiu imperio.
Hatuŝa aŭ Hattusa estis iama ĉefurbo de la Hitita Imperio ekde la regado de Ĥattusili la 1-a, situanta en la centro de Anatolio.
Alkoholismo[redakti]
Karaj partoprenantoj en la irana Esperanto-kongreso,
Alkoholismo estas malsano, karakterizata de troa alkoholtrinkado, de malkapablo ĉesigi ĝin kaj de ĝiaj psikaj, korpaj kaj sociaj konsekvencoj.
Se ĉe viro ĝenerale en ekstera konstitucio dominas aŭ almenaŭ estas konsiderata idealo logiko kaj konkreteco, do ĉe virino — sento. Sed en animo aperas inversa rilatumo: viro interne sentas kaj virino pensas. Pro tio viro pli facile trafas kompletan desperon dum virino plu kapablas konsoli kaj esperi; pro tio viro pli ofte sin mortigas ol virino. Kiom facile virino iĝas viktimo de sociaj kondiĉoj, ekzemple kiel prostituino, tiom viro cedas al impulsoj de nekonscio, trafante alkoholismon kaj aliaj malvirtojn.
Kaj ĉi tie troviĝas nenia inklino al idiota aŭ idiotiga mistikemo, laŭ la preferata akuzo de iuj homoj, kiuj sisteme neas la ekziston de entrudulo, kiu klopodas enrompi ilian pordon. Tiu okazo de la ekonomia momentkrizo, kiu influis la tutan mondon, estis tipa. Nura konscio pri la danĝeroj, kiuj ĉirkaŭas nin ne faras nin prudentaj. Ekzistas homoj, kiuj sin donas al la allogo de interesoj, kiuj nun aŭ poste montriĝos genocidaj. Tamen, en ĉi tiu epoko de tutmondiĝo, absolute neniu estas protektata konstraŭ io minaca, kio okazis aŭ okazos ĉe plej izolitaj punktoj sur la Tero, se efektive tiaj punktoj ankoraŭ ekzistas. Viruso, plej granda-malgranda malamiko, kiu nin timigas nuntempe pli ol en pasinta tempo, neniam trovis tiel favorajn kondiĉojn por disvastiĝo ol en la nuna tempo. Ĝia fidela amiko, Sinjoro Medimalpurigo, kaj aliaj kunuloj malpli popularaj liveras al ĝi ĉion necesan por ke ĝi ekloĝu en nia korpo kaj fariĝu malfacile kontrolebla pro abismecaj, nekoncepteblaj mutacioj.
Se ni revenas al la 21-a jarcento, kiu havas grandnombran loĝantaron kaj troviĝas en severa ekonomia krizo, pli grava por unuj ol por aliaj, kune kun la nuntempa potenca militaparataro, iu ajn migrado fariĝos danĝera, laŭ tio, kion mi komentis al la portugala ĵurnalistino Ana Serra.
Blogoj[redakti]
Atentu ekzamenotoj!
La unuaj esperanto-blogoj evidente aperis fine de la 1990-aj jaroj. En junio 1999 jam funkciis la blogo de la ĉina esperantisto Zhu Xin ĉe LiveJournal titolita Taglibro de Nigra Okulo. Fine de 2003 jam ekzistis deko da esperantlingvaj blogoj.
Retejoj de plejparto de Esperanto-asocioj stagnas kaj ofte aspektas kiel dinosaŭroj de interreta antikva epoko
Granda vero. Tamen ne kredu, ke konsciigo pri tia dinosaŭreco igos iun ajn ŝanĝi ion ajn. Kiam mi antaŭ jaroj kritikis la pratempe dinosaŭran kaj, por mi, rekte forpuŝan kaj, pli grave, legemo-detruan aspekton de certa retejo, tuj leviĝis kritikaj voĉoj kontraŭ mia kritiko kaj laŭdis la "belecon", "simplecon", "purecon" kaj " 'ĉio perfekta'-econ" de la dinosaŭra retejo.
Konklude: kion ajn oni (prave) kritikos, leviĝos kontraŭaj voĉoj, eĉ se pro la nura plezuro/deziro/(patologia) emo kontraŭi. Cetere, tiu ĝisosta kontraŭemo estas eco pure esperantisma, kiun mi malofte konstatis en aliaj homgrupoj.
Meritas respekton kaj laŭdon la biografio de la fama usona sociaktivulino, verkistino kaj prelegistino Helen Keller (1880-1968). Kvankam oni scias, ke je sia dek-oka vivmonato ŝi fariĝis blinda kaj surda, tamen, kun nemalhavebla helpo de sia amikino kaj instruistino Anne Sullivan Macy (1866-1936), ŝi fariĝis unu el la plej gravaj simboloj pri la batalado por vivkvalito de homoj kun malavantaĝoj. Unu el ŝiaj pensoj, kiun mi plej admiras, admonas: "Kiam la grandan homamason plenigos la senco pri respondeco pri la bonstato de ĉiuj, nur tiam oni atingos socian justecon".
Kiel malnova bloganto, kies blogo Stano funkcias ekde 2010 kaj enhavas pli ol 415 artikolojn, mi decidis plibonigi la situacion, kreinte almenaŭ bazan gvidilon en tiu granda, sed svaga mondo de Esperanto-blogoj. Kiel platformon mi elektis Vikipedion, ĉar historio montris ke ĉiuj apartaj, pure esperantistaj projektoj senevite kolapsis aŭ transformiĝis je neuzeblaj rubujoj, dum tiuj neesperantistaj funkcias sufiĉe stabile.
Religio[redakti]
Tra la mondo ekzistas tiuj, kiuj parolas pri Solidarismo, sed iliaj agoj estas brutala malkonfirmo de iliaj vortoj. Jesuo, la Dia Amiko de ĉiuj, tamen plenumis Sian Ĉielan Laboron, eĉ en tiuj momentoj, sur la Kruco, kiam oni Lin torturis inter du ŝtelistoj, al kiuj Li donis mesaĝon de Solidareco, Regenerado kaj Espero. Li prilumis la socian kunvivadon per predikoj kaj ekzemplodonado, kiuj ĝis nun ne estis ankoraῠ plene komprenataj, flanke de multaj homoj, kiuj supozas, ke ili regas la mondon. Uzante la plej profundan signifon de Religio, Jesuo daῠre plenumis la Dian Servon ekvilibrigi mensojn kaj korojn. Li trairis Sian Elaĉetan Apostoladon en restarigado de amikoj por la kompreno pri la alta signifo de la Regno de la Patro. Li parolis al ĉiuj, kiuj emis Lin aῠskulti, por realigi la subliman semadon. Ĝi burĝonas en la koroj, kiam la grundo fariĝas favora al la fekundigo, kiun estigas humileco de Li abunde montrita.
Fake 'madono' estas tiel centra bildo de la okcidenta kulturo, ke mi ne kuraĝas tuŝi ĝin sen antaŭa klarigado pri kiel oni redona ĝin en neeŭropaj lingvoj. Ĉinoj, japanoj, vjrtnamoj bonvolu klarigi.
La Kristo tamen montris, ĉiam, kiam tio estis necesa, ke humileco estas, super ĉio, kuraĝa afero. Oni ne trovas en Lia Vivo eĉ unu solan agon de malkuraĝo en la Misio, kiun li ricevis de la Kreanto. Lia modelo estas tiu de kuraĝo. Tial Li renaskiĝis por plu instrui kaj solidare helpi.
Liajn agojn kronis Lia obstino. Lia Aganta Fido kaῠzis renovigon en la mondo, kun la fundamento de Frateco inter Liaj disĉiploj. Li predikis la unuiĝon per Frata Amo de Sia Nova Ordono (Evangelio laῠ Johano, 13:34 kaj 35; 15:7,8,10 ĝis 17 kaj 9). Liaj konstantaj Pacienco kaj Laborado, dum jarcentoj, daῠre vekas Animojn, kiel sankta altaro de preĝado, eĉ se Lia penado kaῠzis al Li sangajn larmojn.
Ateismo[redakti]
Ateismo estas la doktrino, kiu neas la ekziston de dioj aŭ Dio. Neadon, same kiel aserton de la religia kredo “pruvi” ne eblas. Ni estas tute liberaj je elekto de vidpunkto, ĉe iuj ajn cirkonstancoj tiu decido estas arbitra. Ateismo estas la malvirto de kelkaj inteligentaj homoj.
Mi estas ateisto, kaj mi dankas al Dio pro tio. Mi ne kredas je Dio, je neniu. Tio, kio estas asertata sen pruvo, povas esti malasertata sen pruvo. Ĉu vi parolas al dio, vi estas preĝanta; ĉu dio respondas vin, vi havas skizofrenion. Scienco estu instruata nek por apogi religion nek por pereigi ĝin. Scienco estu instruata simple ignorante religion.
Ateismo legitimata:
- Se Dio ekzistas, do ĉio kio ekzistas estas laŭdia.
- Ateismo ekzistas.
- Ateismo estas laŭdia.
- Dio volas, ke ateistoj ekzistu.
Mi asertas ke ni ambaŭ estas ateistoj. Mi nur kredas je unu malplia dio, ol vi. Kiam vi komprenos, kial vi malakceptas iujn aliajn eblajn diojn, vi komprenos ankaŭ kial mi malakceptas la vian.
Religio iel konvinkis la homojn, ke ekzistas Nevidebla Viro en la ĉielo, kiu ĉiuminute spektas ĉion, kion vi faras. Kaj la Nevidebla Viro havas specialan liston de dek agoj, kiujn Li volas ke vi ne faru. Kaj se vi faras ajnon el tiuj dek agoj, Li kreis specialan lokon plenan je fajro kaj fumo kaj brulado kaj torturo kaj dolorego, kien Li metos vin por eterne doloriĝi kaj bruli kaj sufoki kaj krii ĝis la fino de tempo! Kaj Li amas vin!
Kredu min ke mi ne estas ateisto, kolonelo. Kio okazas estas ke mi konsterniĝas tiom pensi ke Dio ekzistas, kiom ke li ne ekzistas. Se Dio vere ekzistus, necesus malaperigi lin. Ni kredas nian devon, nome de homa libereco, homa digno kaj homa prosperado, repreni el la ĉielo la varojn, kiujn ĝi rabis, kaj redoni ilin al la tero.
La popolo sendube havus la neordinare mallarĝajn animojn kaj senutilajn instinktojn de la burĝaro, se ili ne elprovus sian bezonon eliri. Sed por eliri ekzistas nur tri rimedoj, el kiuj du estas fantaziaj kaj la tria reala. La unuaj du estas la drinkejo kaj la preĝejo, diboĉo korpa aŭ diboĉo mensa. La tria estas socia revolucio.
Aristokratio[redakti]
Aristokratio reĝimo, en kiu la regado apartenas al la aristokrataro. Homa socio ĉiam, ĉu deziras ĝi tion aŭ ne, estas aristokrateca laŭ sia senco, ju pli ĝi estas aristokrateca, des pli ĝi estas socio, same inverse. Kompreneble mi parolas pri la socio, ne pri la ŝtato. Tiun, kiu eksentis veran destinon de aristokrato, spektaklo de la amasoj vekas kaj flamigas kiel virga marmoro skulptiston.
Aristokrato heredas, do alproprigas vivkondiĉojn, kiujn kreis ne li kaj kies ekzistado ne estas nature ligita al lia kaj nur lia vivo. Ekde naskiĝo li tuj kaj senpense eniĝas je la kerno de siaj riĉaĵoj kaj privilegioj. Interne nenio parencigas lin al ili, ĉar ili devenas ne de li mem. Tio estas grandega kiraskovraĵo, malplena ŝelo de alia vivo, de alia estaĵo, de praulo. Kaj li mem estas nura heredanto, do portas ŝelon de fremda vivo. Kio atendas lin? Kiun vivon li devos vivi — ĉu la sian aŭ de sia praulo? Neniun. Li estas kondamnita reprezenti aliulon, do estas nek si mem, nek aliulo.
Indus cetere pli detale esplori, kiel multaj plej karakteraj trajtoj de “aristokrato” de ĉiuj tempoj kaj popoloj kvazaŭ semoj donas amasajn burĝonojn. Strebo ekzemple fari ludon kaj sporton sia ĉefa okupo; per ĉiuj rimedoj — de higieno ĝis vestaro — dorloti sian propran korpon; lasi neniun romantikecon en rilatoj al la virinoj; kundividi libertempon kun la intelektuloj, interne malestimante ilin, kun plezuro fordonante por disŝirado al servistoj kaj ĝendarmoj; preferi reĝimon de absoluta povo al la demokratiaj diskutoj, ktp.
La epokon de la eŭropa absolutismo distingas nome malforteco de la ŝtato… la aristokratoj ne deziris fortigi la ŝtaton koste de la socio. Malgraŭ kutimaj imagoj, absolutismo instinkte estimis la socion, kaj estimis oble pli ol la nunaj demokratioj. Hodiaŭ la ŝtato estas pli inteligenta, sed historie pli senrespondeca.[1]
Homa malatento pri la propra postvivado foje estas miriga. Ekzemple: en la admirinda filmo Milito kaj Paco, farita en 1956, surbaze de la samnoma verko de la fama verkisto Lev Tolstoj (1828-1910), oni rakontas, ke kiam Napoleono Bonaparto (1769-1821) kaj liaj trupoj alproksimiĝis al Moskvo, junaj senatentaj aristokratoj drinkadis senbride kaj nekredeble akrobatadis sur fenestrokadroj dum ili verŝadis vodkon en la gorĝon. Nu!... La Korsikano malvenkis, sed lia malvenko komenciĝis kiam alproksimiĝis “generalo vintro”, kiu surgenuigis, en la sekvinta jarcento, la dudeka, Hitleron (1889-1945) kaj Von Paulus (1890-1957). Estas vero ankaŭ, ke la rusoj fine praktikis strategion de “bruligita tero”, fare de la eksministro de milito de imperiestro Aleksandro la I-a (1777-1825), Mikhail Barklay de Tolli (1761-1818), kaj generalo Kutuzov (1745-1813) senkompate vipis Bonaparton ĝis li konstatis, ke li staras ekster Rusujo je la 14-a de decembro 1812. Sed la fakto estas, ke la kremo de la cara societo ja ebriiĝis en maloportuna momento.
Brazilaj klimataj problemoj[redakti]
Kiel la premiita sciencisto Paul Mayewski, direktoro kaj profesoro en Instituto pri Klimataj Ŝanĝoj ĉe Universitato de Maine, en Usono, kiu de pli ol 40 jaroj studas pri Antarkta regiono, same aliaj kompetentulaj opinioj asertas, ke la plialtiĝo de monda temperaturo kaŭzus "grandegan ŝanĝon rilate al agrikulturo. Mirigaj ŝanĝoj ĉe tempestoj. Ankaŭ marnivelo povus altiĝi je multaj metroj. Okazus grandegaj migradoj. Ĝi estus la plej granda katastrofo en la moderna mondo."
Eĉ se potencaj voĉoj heroldas danĝeron, kiu ŝvebas super niaj kapoj, ŝajne ankoraŭ ne ekzistas ia tutmonda, kuna monda sinteno, kiu konvinkiĝis pri la graveco de la klimata eksplodo, kiu prepariĝas kaj jam nin atingas per surprizaj, tragikaj fenomenoj, nome tempestoj kaj tornadoj, kiuj skurĝas la belan ŝtaton Santa Catarina – se ne konsideri la pluvegojn, kiuj senhejmigis milojn da homoj kaj eldomigis ĉirkaŭ 4000 homojn en la urboj Duque de Caxias, Belford Roxo, Três Rios kaj Tanguá, en la ŝtato Rio-de-Ĵaneiro. Similan situacion alfrontas loĝantoj en la urba regiono de Porto Alegre, krom aliaj 15 sudriograndaj municipoj.
Mi estas nature optimisma, tamen mi emas teni mian atenton ĉe la realaĵo, kiu montriĝas antaŭ ĉiuj. Nu, de iom da tempo ni jam vivadas, kiel teranoj, nian periodon de subkondiĉa libereco. Al Gore ne estas amatoro. Lia raportfilmo “Nekonvena vero” devus ŝoki la surteran loĝantaron. Tamen, plu okazas iaspeca hipnota dormo, kiu malhelpas vidadon nur al tiuj, kiuj kongruas kun tiu ŝlosilo montrita de Jesuo, en Lia Evangelio laŭ Luko, 17:26 kaj 27: “Kaj kiel estis en la tagoj de Noa, tiel estos en la tagoj de la Filo de Dio. Oni manĝis, trinkis, edziĝis, edziniĝis, ĝis la tago, kiam Noa eniris en la arkeon, kaj venis la diluvo kaj pereigis ĉiujn".
Estonto[redakti]
Ŝtatestroj de pluraj landoj kunsidos en decembro, en Danlando. Tamen, ili havas antaŭ si grandegajn defiojn, unu el ili estas la ekonomia strukturo en kiu ni vivas, surbaze de fosiliaj brulaĵoj, kiuj kaŭzas malsanojn, ĉar inter aliaj damaĝoj ili malpurigas la aeron, kiun ni spiras. Jes, ekzistas granda klopodo trovi purajn energifontojn. Sed ĉu eventuale ni jam transpasis senrevenan punkton? Tion diras d-ro James Hansen, direktoro de Nasa-instituto pri klimato, kiun oni konsideras plej profunda esploranto pri monda varmiĝo.
Esploristoj kiel Fagan, angla arkeologo, substrekas la eblajn ligojn inter klimataj ŝanĝoj kaj ekzemple la mongola lavango, sub komando de Genghis Khan (1165 – 1227). Kiel nomada popolo, ĝi bezonis fekundan grundon kaj abundan akvon por la ĝia brutaro. Duondezertaj regionoj, kiel la stepoj en Mongolujo, pro atmosferaj ŝanĝoj spertis tempojn de multe da pluvo, kaj tio liveris al Khan kondiĉojn por plifortigi lian rajdsoldataron kaj ili plivastiĝis, kaj subpremis ĉiajn kontraŭulojn.
Arketipo[redakti]
Arketipo estas psika nekonscia strukturo, herede ricevita, povanta manifestiĝi per tipaj simboloj, el kiu fontas sentoj, pensoj, imagaĵoj kaj energio.
Ankoraŭ en 1918 mi rimarkis specifajn perturbojn en la nekonscia sfero de miaj germanaj pacientoj, kiujn ne eblis klarigi per ilia individua psikologio... La observitaj de mi arketipoj esprimis prahomajn instinktojn, perforton kaj kruelon... tiun staton neniukaze oni povas konsideri la pure teŭtona fenomeno. Atako de la primitivaj psikologiaj fortoj havis pli aŭ malpli totalan karakteron.
Arketipo estas simbola formulo, kiu komencas funkcii ĉie, kie ankoraŭ ne ekzistas konsciaj nocioj aŭ kie ili pro internaj aŭ eksteraj kialoj tute ne eblas.
Batalo[redakti]
„Hitito , iru batali kun ni!“ - vokas rin du orfiŝoj.
„Hoho, mi ne konsentas! Du kontraŭ unu?“
Vidu ankaŭ[redakti]
- la artikolon pri la antikva hitita lingvo
- Batalo de Kadeŝo
Notoj[redakti]
- ↑ Mi konsentas kun la ideo, ke inter la homoj estas natura aristokratio. La bazo por tio - estas virto kaj talento.