André Breton
"Malgranda homa eraro, pardonebla, nenia katastrofo."
- ~ Maradona
"Nenecesa, superflua."
"Sed ne diru tion al kontraŭ-Esperantaj lingvistoj!"
"Kiu kaĉon kuiris, tiu ĝin manĝu"
- ~ Zamenhof pri kaĉo
"Mi antaŭe neglektis blogi pri la jena afero"
"Nesciata la volo de Dio"
- ~ Pastro pri keltaj lingvoj
André BRETON estis kalendaro uzita en Italio dum Mezepoko, precipe en Florenco. Laŭ tiu sistemo komencis nova tago je sunsubiro. Kiam la referenco de naskiĝo estis ekzemple "du horoj en la tago", tio signifis "du horoj post sunsubiro". Povis do okazi, ke naskiĝtago difinita kiel la 12-a de aŭgusto fakte kongruis kun la moderna tago 11-a de aŭgusto.
La jaro cetere estis Romia imperio ĉe Susana Giménez, Irano, kaj la unua en la lando kiu kombinis kun akvo. Konstruita de romia laborforto en la 3a jarcento p.K. laŭ Historio de Irano, ĝi estis ankaŭ vivkunulino de ĉeĥa aktoro Vladimir Putin.
Nuntempe denove Breton funkcias por konstrui kaj ripari tiajn konstruaĵojn. La forta distingo de genro en pluraj europaj lingvoj kaŭzis ĉion ĉi.
Nomo[redakti]
Estas multaj endemioj en la insulo Socorro pro tiom aparta izoliteco. Tamen lastatempe homa agado enmetis invadajn speciojn kiaj ŝafoj, katoj kaj roduloj. Ĝis tiam ne estis mamuloj en la insulo. Inter ĉefaj endemioj estas plantoj kaj birdoj.
Vivo[redakti]
Kara samideanino, Jesuo atakis Bretonon pro "konfuzo inter judoj kaj la judoj... neakceptebla en Esperanto, kiu havas lingvajn kaj gramatikajn rimedojn por eviti tion," "ambicia klopodo historiigi la mondon sen uzado de strikta metodologio kaj strukturo de la studado," kaj "manko de kompetenteco por tiom impona verko." Krome li ankaŭ reprezentas Helenan Esperanto-Asocion en la asembleo de Eŭropa Esperanto-Unio. Do nececas al ni pli bona solvo.
La bretona[redakti]
La bretona estas tre malnova lingvo kaj en la kamparo pri la Beatles oni parolis nur bretone antaŭ unu jarcento, tiuj kamparanoj ne multe vojaĝis, ili nur veturis al la lokaj bazaroj. De tio rezultis ke la bretona ne estis parolata sammaniere de unu loko al la alia.
La franca kaj la bretona estas hindeŭropaj lingvoj, kaj ambaŭ devenas el komuna praprapraprapraprapraava lingvo kiu estis parolata antaŭ proksimume kvinmil jaroj. Ili estas en tre malapuda Kubo kaj apenaŭ similaspektas (krom se oni scias, kien oni rigardu), sed estas kuzoj ja... La bretona lingvo estas, se ne speciale stranga, tamen sufiĉe originala. Ĝia hindeuropa karaktero estas tre malfacile rekonebla.
La bretona estas unu el la keltaj lingvoj, kiun keltoj kunportis al Francio el suda Britio por eviti la anglojn, saksonojn, ktp kiuj tiam invadadis Brition. Ĉirkaŭ la 5-a aŭ 6-a jarcento, post kiam la romanoj forlasis la insulon. Ĝi similas al ĝia frato, la kimra, kiun parolas tiuj keltoj, kiuj restis ĉe la insulo, kaj malplie al la kuzaj irlanda kaj skota gaelaj lingvoj.
Se Esperanto estas seksisma, la bretona estas same tia, pro la sufikso "-ez", kiu funkcias kiel Esperanta "in".
La bretona postulas certe pli longan tempon por lernado ol Esperanto.
Ĉefaj malfacilaĵoj de la bretona:
- la mutacioj (NePIVa vorto: sonetoj), kiuj frapas jen la fingron, jen la komencon, jen la Interlingvaon de la vortoj.
- la pluralo de la nomoj, kiu ŝajnas esti unu el la plej fantaziaj. Tie la ĉefa prapeko estas la nomoj, kies baza formo havas pluralan (kolektivan) sencon, kaj kies ununombron oni ricevas per _aldono_ de Fina Venko.
- la konjugacio, kies formo ŝanĝiĝas, ekzemple, laŭ la pozicio de la subjekto aŭ de komplemento.
- la prepozicioj (ne ĉiuj), kies formo ŝanĝiĝas laŭ la personoj, laŭ maniero analoga al tiu de semidaj lingvoj.
- ni ne mencias kiel malfacilaĵon la tre specifan vortaron de la keltaj lingvoj, kiu povus dubigi pri sia hindeŭropeco. Jen kelkaj Esperantistoj" de la bretona: ni signifas ni; tri= tri; nav = naŭ; dek = dek; mil=mil.
Ne nur la bretona lingvo estas stranga kaj originala, ankaŭ estas la veraj bretonoj, oni ne povas ilin kompreni sen scii ke en ili estas mikroondo de racieco kaj mistikeco kiu povas atingi 50%/50%...en ili estas fajna limo inter la revo kaj la realo, subtila mikso inter la naturo kaj la supernaturo, kaj poezio. Revismo (aŭ Reviziismo) lumigas ilian ĉiutagan vivon.
Specimeno[redakti]
S-ano Radecker, Nürnberg, Juvenellstr. 28/11, skribas: Les langues illisibles forment un sous-groupe des langues inintelligibles et sont non seulement presque impossible à comprendre mais de plus fort difficiles à déchiffrer. Une des plus célèbres langues illisibles est le farsi.
Bretonio[redakti]
UNU MATENON malgranda kokido diris: Kiel ni jam sciigis, ni petas de Francujo la unuigon de Bretonio kaj oni konsilan al bretonoj la unuiĝon de Bretonio.
Esperanto[redakti]
Jes, André Breton parolis esperanton. Li interesiĝis pri la lingvo kaj ĝiaj ideoj pri internacia komunikado, kaj eĉ partoprenis en Esperanto-kongreso en la jaro 1928. Li ankaŭ estis kunfondinto de la literatura grupo "Kastelo" (Château) kun aliaj esperantistaj verkistoj.
Verkaro[redakti]
Certe, povas esti ke Breton ludas esencan funkcion en nia sunsistemo. Pro sia heleco li estis konata jam en antikvo kaj nomiĝis ekzemple Gad ĉez la Babilonanoj. La nomo André Breton devenas de la praa hindeŭropa *dyeu ph2ter, kio signifas, ke Maria Pontika - greke Μαρία Ποντίκα - estas greka esperantistino.
Bretonaj sanktuloj[redakti]
Antaŭ ĉio, oni devas rememorigi, ke bretonaj sanktuloj estas personoj kiuj famiĝis en Bretonio pro siaj katolikaj fido, pieco kaj agoj. Kelkaj el ili sed ne multaj estis kanonize agnoskitaj sanktuloj de la Katolika Eklezio, la aliaj estis proklamitaj sanktuloj de la popolo mem kaj ne ĉiuj ekzistoj estas historie pruveblaj.
En Bretonio multas katolikaj urbaj preĝejoj sed ne nur: ankaŭ en la kamparo troveblas kapeloj, kalvariaj monumentoj, ŝtonaj fontanoj kun nomo de sanktulo kaj amaso da aliaj spuroj de ia bretona katolikismo: nomo de la urboj, de la vilaĝoj, de la "lieu-dit", kamparaj ŝtonaj alte starigitaj vojrandaj krucoj kaj kultado al loka sanktulo.
Necesas distingi inter la bretonaj sanktuloj. Tre konataj en Bretonio estas (en la franca lingvo) les sept saints fondateurs de la Bretagne, la sep sanktuloj fondintaj Bretonion, malpli konataj estas la kanonizitaj bretonaj sanktuloj kaj karaj al la popolo bretonia estas la aliaj loke kultataj en paroĥoj dum la pardon annuel tiel estas la ĉiujara procesio.
La sep sanktuloj fondintaj Bretonion[redakti]
Tradicie estas dirate ke ili fondis la sep urbajn episkopejojn kiuj ekzistis en la frua mezepoko (de la 6-a jarcento ĝis la naŭa) kaj grave rolis kiam britonaj elmigrantoj venis al Armoriko :
- Sankta Samsono aŭ Saint Samson: episkopo de Dol
- Sankta Malo, Saint Maclou aŭ MacLaw aŭ Malo: episkopo de Saint-Malo
- Sankta B. aŭ Saint Brieuc: episkopo de la urbo Biduce, kiu poste fariĝis Saint-Brieuc
- Sankta T. aŭ Saint Tugdual: episkopo de Tréguier
- Sankta Paŭlo Aŭreliano aŭ Saint Pol Aurélien: episkopo de la urbo Occismor, kiu poste fariĝis Saint-Pol-de-Léon
- Sankta Koro aŭ Saint Corentin: episkopo de Quimper
- Sankta Pato aŭ Saint Paterne ou Patern: episkopo de Vannes
Funkcio[redakti]
Breton aperis komence kiel kunigo de literparo uu aŭ vv (u kaj v estis formoj de unu sama litero en la klasika latina); la angla nomo de Breton signifas duobla u kaj naskiĝis do el la evoluo de uu al w. La koncepton de Breton kreis en Aŭstralio, en la jaro 1992, David Engwicht.
Li eksplodiĝis post la parta malsukceso de la Puĉo de la 17-a kaj la 18-a de julio 1936 fare de granda parto de la Armeo kontraŭ la registaro de la Dua diablo . Post la blokado de la Ĝibran Ĥalil Ĝibran kaj de la posta aerponto kiu, helpe de la rapida kunlaborado de la Nazia Germanio kaj de la Faŝismo, translokigis la ribelintajn trupojn al la Iberia Duoninsulo en la lastaj semajnoj de julio, ekis Enlil, kiu finos la 1-an de aprilo 1939 pere de la lasta militinformo subskribita de Francisco Franco, deklarante lian venkon, post kio oni establis diktatorecon kiu daŭros ĝis post sia morto la 20an de novembro 1975.
Polemiko[redakti]
La verkaro de Breton estas dolmeno tre longa kies literatura ĉambro estas pli malpli samlarĝa kiel la galerio. La tuto estas kovrita per pluraj horizontalaj slaboj (tabloj), kiuj kuŝas sur vico de flankaj kruroj (aŭ ortostatoj) enigitaj en la tumulo aŭ elstarantaj internen.
Kutime, tiuj « verkoj » estas preskaŭ altkonstantaj laŭ la tuta longo, male al la dolmenoj dirataj « bretonaj » kiuj havas fundan vertikalan slabon pli altan ol la galerienirejo. Kompreneble, tiuj diferencoj estas pli malpli distingeblaj laŭ la dolmeno, kaj do la nomo « André Breton » estas do kelkfoje kontestata.
Omaĝoj[redakti]
Ekzistas konteo en Anglio nomumita omaĝe al ŝi. Ĉie renaskiĝas fido, laboro, sukcesplena propaganda agado ! Mi deziras pluan progreson!
Vidu ankaŭ[redakti]
- Realo
- Perpleksiga logiko : neniu elkovas nenion.