लेखाशास्त्र

लेखाशास्त्र सेयरधनी र प्रबन्धक आदिको लागि कुनै व्यावसायिक एकाइको बारेमा वित्तीय जानकारी सम्प्रेषित गर्ने कला हो। लेखाङ्कनलाई 'व्यवसायको भाषा' भनिएको छ। नेपालीमा 'एकाउन्टेन्सी'को लागि 'लेखाविधि' तथा 'लेखाकर्म' शब्दहरूको समेत प्रयोग गर्ने गरिएको छ।

लेखाशास्त्र गणितीय विज्ञानको त्यो शाखा हो जसले व्यवसायमा सफलता र विफलताका कारणहरू पत्ता लगाउनमा उपयोगी हुन्छ। लेखाशास्त्रको सिद्धान्त व्यावसयिक एकाइहरूमाथि व्यावहारिक कलाको तीन प्रभागहरूमा लागू हुने गर्छ, जसलाई लेखाङ्कन, बहीखाता (बुक किपिङ), तथा लेखापरीक्षण (अडिटिङ) भन्ने गरिन्छ।

परिचय

आधुनिक युगमा मानवीय जीवनमा आर्थिक क्रियाहरूको रूप धेरै विस्तृत तथा बहुमुखी भइसकेको छ। हालको सूचना तथा प्रविधि मैत्री युगमा विभिन्न प्रकारका व्यापार, उद्योग तथा व्यवसायहरू खुल्ने क्रम बढ्दो छ। उद्योग, व्यवसाय तथा अन्य व्यावसायिक क्रियाकलापको मुख्य उद्देश्य नाफा आर्जन नै हुन्छ। व्यापारी वा उद्योगपतिलाई उसको व्यापारबाट भइरहेको सफलता, असफलता, नाफा, नोक्सानको साथै आर्थिक स्थितिको ज्ञान हुनु आवश्यक हुन्छ। यसको लागि व्यापारीले लेखा अभिलेख तथा लेखाङ्कनको प्रविधिहरूको व्यापक उपयोग गर्ने गर्छन्। लेखा अभिलेख पुस्तक बनाएर व्यापारिक संस्थाहरूले आफ्नो आर्थिक स्थिति र नाफा घाटाको जानकारी प्राप्त गर्न सक्छ। यद्यपि लेखा अभिलेख वा श्रेस्ता बनाउनु व्यापारीको लागि अनिवार्य नै छैन तर व्यापारीहरू लेखा नराखी आफ्नो कार्य सफलतापूर्वक सञ्चालित गर्न सक्दैनन् र उनीहरूलाई आफ्नो व्यापारिक क्रियाकलापबाट हुने फाइदा वा नोक्सानको बारेमा जानकारी पाउन सकदैनन्।