महादेवी वर्मा

महादेवी वर्मा

महादेवी वर्मा (२६ मार्च १९०७ – ११ सेप्टेम्बर १९८७ ) हिन्दी भाषाको अत्यधिक प्रतिभावान कवयित्रीहरूमा पर्छन्/पर्छिन्। उनी हिन्दी साहित्यको छायावादी युगका चार स्तम्भहरूमध्येका एक मानिन्छन्/मानिन्छिन्। आधुनिक हिन्दीको सबैभन्दा सशक्त कवयित्रीहरू मध्य एक भएकीले उनी आधुनिक मीरा नामले पनि चिनिन्छन्/चिनिन्छिन्। कवि निरालाले उनलाई ‘‘हिन्दीको विशाल मन्दिरको सरस्वती‘‘ पनि भनेका छन्/भनेकी छिन्। महादेवीले स्वतन्त्रता अगाडिको भारत पनि हेरेका छन्/हेरेकी छिन् र त्यस पछाडिको पनि। उनी यस्ता कविहरूमध्ये पर्छन्/पर्छिन् जसले व्यापक समाजमा काम गर्दै भारतभित्र विद्यमान हाहाकार, रोदनलाई हेरे/हेरिन्, जाँचे/जाँचिन् र करुणाले ओतप्रोत भएर अन्धकार हटाउने दृष्टि दिने कोसिस गरे/गरिन्। उनको काव्य मात्रै नभएर उनको समाज सुधारका कार्य र महिलाप्रतिको चेतना पनि यसै दृष्टिकोणले प्रभावित रहे। उनले मनको पीडालाई यस्तो स्नेह र सृङ्गारले सजाए/सजाइन् कि दीपशिखामा त्यो जनताको पीडाको रूपमा स्थापित भयो र त्यसले केवल पाठकलाई मात्र नभएर समालोचकहरूलाई पनि राम्ररी नै प्रभावित पार्‍यो।

उनले खडी बोली नामक हिन्दी कवितामा त्यस कोमल शब्दावलीको विकास गरे/गरिन् जुन त्यसबेलासम्म बृजभाषामा मात्रै सम्भव थियो। यसका लागि उनले समयअनुकूल संस्कृत र बङगाली का कोमल शब्दहरू छानेर तिनलाई हिन्दीमा ढाल्नुभयो। उनी सङ्गीतको जानिफकार भएकाले उनका गीतहरूमा, नाद-सौन्दर्य र तीखा उक्तिहरूको व्यञ्जना शैली अत्यन्त दुर्लभ छ। उनले कामको सुरुवात अध्यापनबाट गरे/गरिन् र अन्तिम समयसम्म उनी प्रयाग महिला विद्यापीठ की प्रधानाचार्या रही रहे/रहिन्। उनको बाल-विवाह भए पनि उनले अविवाहितले झैँ जीवन यापन गरे/गरिन्। प्रतिभावान कवियित्री र गद्य लेखिका महादेवी वर्मा साहित्य र सङ्गीतमा निपुण हुनका साथै कुशल चित्रकार र सृजनात्मक अनुवादक पनि थिए/थिइन्। उनले हिन्दी साहित्यका सबै महत्त्वपूर्ण पुरस्कारहरू प्राप्त गरेका छन्/गरेकी छिन्। भारतीय साहित्य-आकाशमा महादेवी वर्माको नाम ध्रुव तारा सरह प्रकाशमान छ। गएको शताब्दी की सर्वाधिक लोकप्रिय महिला साहित्यकार का रूपमा उनी जीवनभरी पूजनीय बनिरहे/रहिन्। सन् २००७लाई उनको जन्म शताब्दीका रूपमा मनाईँदै छ।