Magmatit

Witten Granit as Bispeel för en Deepensteen.

As Magmatiten oder ok magmatsch Stenen warrt in de Geologie all de Stenen tohopenfaat, de dör Fast Warrn vun Magma tostannen kommt. Jehmer Utgangspunkt liggt also binnen de Eer un hangt mit de Prozessen tosamen, de dor binnen afloopt.

De Magmatiten bildt een vun dree Hööftgruppen in de Petrografie. De anneren beiden, de op ganz annere Oort un Wies entstaht, sünd de Sedimentiten un de Metamorphiten. Ok vun de Strukturen sünd disse Stenen meist ganz anners, man vun de mineralsch Tohopensetten künnt de ok liek wesen.

Magmatsch Stenen sünd in’n Algemenen de natürlichen Produkte vun’t Kristalliseeren vun en hitte silikatsch Smölt, de as Magma betekend warrt. Kummt Magma bit baven an de Eer, denn warrt dor Lava to seggt. För’t Afköhlen un Kristalliseeren vun de Smölt maakt dat en Ünnerscheed, woneem dat Fast Warrn passeert, d. h. baven as Lava oder binnen de Eer as Magma. Dat maakt sünners en Influss op de Kristallgrött un op de Textur vun den Steen, de dorbi entsteiht. Dorüm warrt de Magmatiten noch mol wieter in twee oder dree Gruppen ünnerscheed.

Oorden vun Magmatiten

Deepenstenen oder Plutoniten seggt man to de Soort, de ut Magma binnen de Eerd kristalliseert. De Naam is afleidt vun Pluto, den römschen Gott vun de Ünnerwelt – wat op de deepe Steed in de Eer henwiest, woneem de Stenen entstaht. Plutoniten hebbt normalerwies en middel- bit groffköörnig Struktur. Begäng is ut disse Grupp vör allen de Granit, annere Steensoorden sünd de Diorit oder de Syenit. Ünnerscheedt warrt se na jehmer Helligkeit, Struktur un den Andeel an SiO₂. Üm so sneller de Smölt afköhlt, desto fienköörniger warrt de Steen. Je länger de Prozess vun’t Afköhlen un Fast Warrn duert, desto mehr Tiet hebbt die Mineralen, grote Kristallen uttobillen. Stenen, de bannig groot wossen Kristallen bargt, warrt ok as Pegmatiten betekend.

Vergatenstenen oder Vulkaniten sünd dorgegen de Stenen, de an de Böverflach vun de Eer kommt un dor bannig gau afköhlt un hart warrt. De entstaht also ut Lava, de sotoseggen ut en Vulkan utgaten worrn is. Vun wegen dat snelle Fast Warrn, seht Vulkaniten ganz anners ut as de Deepenstenen. Se sünd fien- bit middelköörnig. Faken sünd de Kristallen so lütt un fien, dat man jem mit’ bloot Oog gor nich wies warrt. Bito künnt Vulkanite ok tostannen kommen, wenn Magma düchtig snell opstiggt un dorbi ok wedder gau afköhlt warrt.

Wietere annere Beteken för Vulkanite sünd Effusiv-, Extrusiv oder Utbrookstenen, wat all op dat an de Böverflach kommen hindüüd. Begäng sünd ut disse Grupp vör allen de Basalt, de Andesit oder de Trachyt.

Gangstenen warrt mitünner as drütte egene Grupp vun Magmatiten ansehn. De kommt tostannen, wenn magmatsch Smölt sik in de Eer utbreedt un in oder twüschen annere Steenkörpers rinwannert (Intrusion) un en Verbinnen herstellt twüschen dat Magma binnen in un de Lava, de dör den Vulkanismus na baven kummt. Wenn de Druck nalett un keen Magma mehr hochstiegen kann, warrt dat in disse Opstieg- un Lagergäng fast. (kiek ok bi Lakkolith)

Annere Egenschoppen vun Magmatiten

Magma oder eben de dorut entstahnden Stenen künnt ok na jehmer cheemsch Tohopensetten ünnerdeelt warrn.

Na den Mineralbestand ünnerscheedman t. B. karbonatsch un sulfidisch Smölten.
Na de Mengde vun Gasen, de in dat Magma löst sünd.
Na de Deep, woneem dat Magma fast worrn is. Magma gifft dat nämlich nich blots in Eerdmantel, man ok in de Eerdkrust.
Oorsprünglich Andeel an al faste, utkristalliseerte Mineralen in dat Magma (tomeist welke mit hogen Smöltpunkt).

Ümwanneln vun Magmatiten

Mineralgoosch künnt de Magmatiten teemlich liek wesen to Stenen vun de anneren beiden Hööftgruppen. Över lange Tieten warrt de Stenen inenanner ümwannelt in den so nöömten Kreislopp vun de Stenen. Dat geiht dör Verfrachten, grote Temperaturännern un dör globale oder regionale tektoonsche Vörgäng. So wannelt sik Magmatiten in

Metamorphiten, wenn se in grote Deepen kommt un denn stark tonehmend Druck un Temperatur uthollen mööt.
Metamorphiten, wenn dör Prozessen vun de Platentektonik groten Druck inwarkt, as t. B. bi Bargenbilln.
Sedimentiten, wenn se dör Erosion un Verweddern Afdragen warrt un sik an annere Steed wedder aflagert un opletzt wedder fast warrt.

Disse Kreisloop is twors nich faken ganz afslaten, duert aver in’n dörsnitt üm un bi 200 Millionen Johr. Stenen blievt also ok nich ewig, man ünnerleegt ok en stüttig Wannel.