Judas Ischariot
Judas Ischariot (hebrääsch יהודה איש־קריות Yəhûḏāh ʾΚ-qəriyyôt) kummt in dat Nee Testament as een vun Jesus siene twolf Apostels vor. All veer Evangelienböker vertellt de Saak so, dat he dat mööglich maakt hett, dat Jesus dör siene Fiende in’n Sanhedrin funnen un inspeert weern kunn. Dat passeer in’n Goorn Gethsemaneh. Achterna is Jesus denn an de Römers utlevert wurrn. De hefft em denn an’t Krüüz slahn. Vundeswegen warrt he in de Bibel de nömmt, „de em nahsten verraden dö“ (Mk.3,19)
Naam
[ännern | Bornkood ännern]De Naam Judas is de greeksche Form vun den hebrääschen Vornaam Juda. In den Tanach is Juda een vun de twolf Stammvaders vun de twolf Stämm vun Israel. Den sülbigen Naam hett in dat Nee Testament u. a. ok de Apostel Judas Thaddäus un een vun Jesus siene Bröer (Mk.6,3).
To den Binaam (nich Tonaam) Ischariot gifft dat twee Theorien. Eenmol warrt annahmen, dat weer as Isch Qerijot (Mann ut Kariot) to verstahn. En Dorp mit düssen Naam hett dat in Judäa geven. Wenn dat stimmt, denn so weer Judas de eenzigst Judäer mank de Jüngers ween. Dat NT vertellt, dat de annern olben all ut Galiläa stammen döen. Man dor steiht nix over in to lesen, dat Judas for sik ganz alleen in Judäa beropen wurrn is.
En annere Theorie geiht dor vun ut, dat de Binaam dor wat mit to doon hett, dat he to de Zeloten tohöört hett. Düsse Lüde hefft, na Aart vun de hüdigen Guerilla, in’n Wedderstand gegen Rom stahn un sunnerlich Ansläge up Römers un de ehre Mackers unnernahmen. Vundeswegen sünd se vun de „Sikariers“ (Pook-Dregers) nömmt wurrn. De Pook meen dor de Wapen mit, wo se de Ansläge mit utöövt hefft.
Synoptische Evangelien
[ännern | Bornkood ännern]In den Apostel Paulus siene Breven un in de annern Episteln vun dat Nee Testament steiht nix in over Judas Ischarioth. Man de Evangelisten vertellt um so mehr vun de Rull, de he bi Jesus siene Passion speelt hett. Bi de Synoptikers steiht sien Naam to’n eersten Mol in de Jüngerlisten, wo de twolf Jüngers in uptellt weert, de Jesus toeerst beropen hett. In Mk. 3,19 warrt blot bi Judas sien Naam en Henwies geven, wat for’n Rull he later spelen scholl: „…de em ok utlevert hett“. Bi Mt.10,4 steiht dat meist mit de sülvigen Wöer. For „utlevern“ steiht dörgahns dat greeksche Verb para-didomi, wat akkerat „over-geven“ heet. Blot in Lukas sien Evangelium warrt an een Stäe mol dat Woort prodotes, „Verrader“ bruukt (Lk.6,16). Dat Woort para-didomi bedutt dat ganze Woortspektrum twuschen dat „Utgeven“ vun en Saak (ok vun en Lehr), dat „Utlevern“ vun Lüde an’t Gericht oder to’e Straaf bit hen to dat „Overlaten“ an de Feende.[1] De Evangelien stellt de Saak nich so dor, dat Judas Jesus an siene Richters, Feende un Henkers utlevern deit. He hett dor bi de Passion vun Jesus nich blot en tiedlang en Rull spellt, man he hett Jesus sien Lieden un Dood aktiv in Gang brocht. Vundeswegen warrt dor in de Evangelienböker vun Anfang an up henwiest, wat he later daan hett.
Nadem de Jüngers beropen wurrn sünd, warrt Judas vun Jesus bi de Synoptikers just so as „Broder“ anspraken, as de annern (Mk.3,34). As Grund gifft he an: All, de Gott sienen Willen doot, sünd siene neegsten Verwandten. Ok, as he jem wegschicken deit un dor en Reed bi hollt, is Judas een vun de Jüngers, vun de seggt warrt:
- Un se gungen los un predigen, de Lüde schollen umkehren, un se dreven veel Geister ut un salven veel Kranke mit Ööl un maakden jem gesund. (Mk.6,12f)
Ok in de wietere Geschicht warrt he nargens rutstreken as een mank de Jüngers, de twiefelt hett oder fraagt hett, wat dat denn blot weern scholl mit Jesus sien Updrag.
Eerst nadem de Gruppen vun de Tempelpreesters un Schriftlehrers, de in den Sanhedrin dat Seggen harrt hefft, sik vornahmen harrn, Jesus an’e Siet to maken, warrt Judas nömmt un seggt, he harr Jesus an siene Feende overgeven un se harrn em dor Geld for verspraken (Mk. 14,10f). In Matthäus sien Evangelium steiht dor noch mehr over in. Na Mt.26,15 schall Judas de Hogenpreesters besocht hebben, just, nadem Jesus in Bethanien salvt wurrn weer un schall vun sik ut fraagt hebben: „Wat wüllt Ji mi geven? Ik will em utlevern an Jo“. Dor harrn se em 30 Denare baden. So harr he sik vornahmen, Jesus bi Gelegenheit to verraden. Bi Matthäus sünd de Sadduzäers vun Jerusalem de groten gegenspelers vun Jesus.
In Lukas sien Evangelium steiht anners in, de Düvel harr sik Judas grepen (Lk.22,3). As bi Markus, steiht ok bi Lukas, de Hogenpreesters harrn Geld for Judas siene Deenste betahlen wullt, ohn, dat Judas dat verlangt harr.
In den Bericht vun dat Jesus sien Avendmahl (Mk.14,12-26) maakt Jesus sülms kunnig, dat een vun siene Gäste an’n Disch em verraden oder utlevern scholl. Judas sien Naam nömmt he dor nich bi. Mank siene ganzen Jungers wiest he dor up hen, dat Gott sien Weg un ok den Weg vun Judas vorweg al bestimmt harr:
- De Minschensöhn mutt twaars sien Weg gahn, just so, as de Schrift over em seggt. Avers Gott trööst den Minschen, dör den de Minschensöhn verraden warrt. For em weer dat beter, dat he overhoop nich to Welt kamen weer
Achterna broch Judas de jöödsche Tempelwach un röömsche Suldaten na den Goorn Gethsemaneh, wo Jesus sik uphollen hett. So vertellt dat all Evangelien. He hett mit en Söten bekannt maakt, bi wen sik dat um Jesus hannelt. Na Mt. 27,3ff schall em dat later leed daan hebben un he weer dor reinweg vertwiebelt over un schall sik na Jesus sien Ordeel uphungen hebben. Na Apg.1,18 is he „midden ut’neen braken, un all sien Ingedööms is rut träen.“
Johannes sien Evangelium
[ännern | Bornkood ännern]In Johannes sien Evangelium speelt Judas in en Reeg vun Texte en besunnere Rull, de he bi de ollern Synoptikers noch nich speelt harr. In Markus sien Evangelium warrt Simon Petrus eenmol „Satan“ nömmt, nadem he versocht harr, Jesus vun sien Liedensweg af to bringen, de em vorher bestimmt weer (Mk. 8,27-33). Man in Johannes sien Evangelium is dat Judas, de for’n Düvel ankeken warrt:
- Hebb ik nich Jo Twolf utwählt? Man een vun Jo is en Düvel. Denn düsse scholl em utlevern; een vun de Twolf (Joh.6,66-71).
So steiht Judas, de em utlevern deit, bi Johannes Petrus gegen over, de em bekennen deit.
Na Mk.14,4 heet dat, „en Reeg“ vun Jüngers harrn schimpt, vunwegen dat Jesus mit kostbor Nardenööl saalvt wurrn weer. Se harrn denn ok fraagt, worüm dat Ööl nich lever verkofft wurrn weer un dat Geld an de Armen geven. Na Joh.12,4ff harr dat blot Judas maakt. Un in den neegsten Satz heet dat:
- Dat hett he avers nich seggt, wiel he na de Armen fraagt hett, man he weer en Deef un hett den Büdel harrt un hett an sik nahmen, wat geven wurrn weer.
So weer Judas en Aart vun „Penningmeester“ vun de Jüngers. He scholl up ehr Geld passen, man hett dor en Deel vun in siene egen Tasch steken. Dat passt nich to de Reed, de Jesus na de Synoptikers holen hett, as he de Jüngers losschicken dö. Dor harr he seggt, dat keeneen vun de Jüngers unnerwegens en Büdel mit Geld oder Vorraat mitnehmen dröff (Mk.6,8). So schall Judas denn Hals nich vullkregen hebben un hett sik nich blot kopen laten vun Jesus siene Feende, man hett de annern Jüngers un de Armen ok bedragen un ehr Goot an sik reten.
De Geschicht, wo Jesus de Fööt vun siene Jüngers waschen deit (Joh.13,1-30), steiht in Johannes sien Evangelium an de Stäe, wo de Synoptikers vun dat leste Avendmahl vertellt. Dor warrt Judas as eenzigen vun de Twolf as unrein ankeken:
- Un Ji sünd doch rein, man nich all. He wuss nämlich, wer dat weer, de em utlevern scholl… (V.10).
Man Jesus wascht Judas siene Föte just so, as de annern ehre (V.12) un so gellt, wat he daan hett, ok for em (V.8). Bi dat leste Eten gifft Jesus Broot un Wien an Judas to’n Teken, dat he de is, de Jesus verraden scholl. As Petrus fragen deit, wer dat denn blot is, de Jesus utlevert, antert he hier (V.26ff):
- De is dat, den ik dat Stück instippen un henlangen do. Un he stipp dat Stück in, nehm dat un geev dat Judas, Simon Ischarioth sien Söhn. As he den Mundvull nu eten harr, dor faat de Satan em an. Un nu sä Jesus to em: Hool di nich lang up! Wat du vor hest, dat maak gau! …As Judas den Mundvull nahmen harr, maak he, dat he rut keem. Un dat weer Nacht. As he nu weg weer, sä Jesus: Nu is de Minschensöhn verherrlicht un Gott is verherrlicht in em.
(Anners, as in Johannes sien Evangelium heet dat bi Matthäus 26,23 "De, de de Hand mit mi in de Schottel stippen deit..." un bi Markus 14,20 "...de sien Stück Broot mit mi in de Schottel stippt.")
Dor is mit kloor, dat Jesus sülms den Updrag geven hett, em ut to levern. Dat Heil schall nu to de Minschen kamen un dor is dat for nödig, dat Jesus an siene Feende overgeven warrt. Eerst as Judas Jesus verlaten hett, is allens torecht for Jesus sien Weg an’t Krüüz un eerst an dat Krüüz warrt Jesus ganz Een mit Gott. Dat maakt Jesus denn in siene reden to’n Afscheed vun de Jüngers ganz kloor. In Jesus sien Gebeed over de Jüngers un over Judas heet dat (Joh.17,12):
- So lang, as ik bi jem weer, hebb ik se bewohrt in dien Naam, de du mi geven hest. Un ik hebb se hott un keeneen vun jem is verschütt gahn, blot de Söhn vun dat Verdarven, dormit passeert, wat in de Schrift steiht.
Belege
[ännern | Bornkood ännern]- ↑ W. Pape, Handwörterbuch der griechischen Sprache, Band 2, 476;so ok in dat Nee Testament (vgl. Mt 10,17; 11,27; 17,22)
Weblenken
[ännern | Bornkood ännern]
