Blood

Dat Blood (lat.: sanguis, ooltgr.: αἷμα, haima) is, wat dör de Adern vun’n Lief fleet. Dat Hart pumpt dat Blood mechaansch dör de Adern un dormit dör all de Organen. De Adern, de vun’t Hart wegföhrt, warrt Arterien nöömt, de na’t Hart henföhrt sünd de Venen. Dit so nöömte Hart-Kreisloop-System hett verscheeden Opgaven, welke de Funkstschonen vun Organen un Geweev sekern doot. Mitünner warrt dat Blood sülvst ok as en „fletig Organ“ ansehn. In de Medizin gifft dat ok en Fachrebeet, dat sik mit dat Blood uteneensett. Dat is de Hämatologie.

Dat Blood is root bi de Warvelbeester un dormit ok bi den Minschen. Dat Blood hett bi Minsch un Deer teemlich lieke Funkschonen, dorüm gifft dat blots lütte Ünnerscheeden. De Suerstoff, dat Kohlenstoffdioxid un de Nährstoffen warrt vun dat Blood in den Körper verdeelt. Bi utwassen Minschen bargt dat Fattensystem 70 bit 80 ml Blood op’n Kilogramm Gewicht vun’n Lief. Insgesamt sünd dat in’n Lief 5 bit 6 Liter Blood. Mannslüüd hebbt in’n Dörsnitt 1 l mehr as Froonslüüd, wat vör allen an de ünnerscheedlich Grött un Gewicht liggt.

Evolutschoon

Üm den Stoffwessel in Gang to hollen, sünd de Zellen in’n Lief op den Uttuusch mit de Ümgeven anwiest. As sik in de Evolutschoon aver komplexe Veelzellers rutbillt hebbt, stünnen nich mehr all Zellen in direkten Kontakt mit de Böverflach vun’n Lief. Butendem geiht de Vörgang vun de Diffusion teemlich langsom vör sik mit en Duer, de proportschonal is to dat Quadraat vun’n Afstand. Mit tonehmen Grött vun en Leevwesen, warrt dorüm en Transportmedium nödig, dat de Uttuuschvörgäng oprecht hollt. Disse Transportfletigkeit bringt de Stoffen in de Neeg vun de Zellen, de versorgt warrn schüllt, un maakt den Afstand bi de Diffusion lütter.

Bi de Deerten mit en apen Bloodkreisloop (t. B. Liddfööt (Arthropoda) oder Weekdeerten (Mollusca)) is dat Blood nich vun de interstitiell Fletigkeit (Fletigkeit in’n Twüschenruum vun’t Geweev) splitt. De Fletigkeit, de hier zirkuleert, warrt as Hämolymphe betekent. De Nadeel, dat dit Blood in’n apenen Kreisloop teemlich langsom ströömt, gliekt de Insekten dordör ut, dat de Hämolymphe nich för den Suerstofftransport bruukt warrt. Dat warrt över de Tracheen maakt.

Bi all Deerten, de en afslaten Bloodkreisloop hebbt, as ok de Warveldeerten, warrt de zirkuleerende Fletigkeit „Blood“ nöömt.

Bestanddelen un Egenschoppen

Twee Bloodproven. Rechts: frisch afnahmen; Links: Mit EDTA behannelt. Baven dat klore Plasma, dorünner de Zellbestanddelen.

Blood is ut sünnere Zellen tohopensett, de ruchweg 44 % utmaakt, un ut Bloodplasma (55 %), wo de Zellen binnen swemmt. Dat is en Lösen ut 90 % Water mit Solten, Proteinen un siet-molekulare Stoffen as t. B. Monosacchariden (Eenfachzucker). Dorto kamt wietere Bestanddelen as Hormonen, löste Gasen un Nehrmiddel (Zucker, Fett oder Vitaminen), de na de Zellen henbrocht warrt, as ok Stoffwessel- un Affallprodukten (t. B. Harnstoff un Harnsüür), de vun de Zellen weg na de Öört brocht warrt, wo se vun’n Lief wedder utscheed warrt.

Cheemsch-physikaalsch sehn is Blood en Suspension, also en Mischen ut de Fletigkeit Water un de Zellbestanddelen, de Faststoffen sünd. Dat stellt en nichnewtonsch Fletigkeit dor. Dat verklort sien sünneren Loopegenschoppen. Blood hett vun wegen de Erythrozyten dor binnen en högere Viskosität as rein Plasma. Je höger de Hämatokritweert is, üm so langsomer ströömt dat Blood un üm so grötter is de Viskosität. Wiel de roden Bloodkörpers aver verformt warrn künnt, verhollt sik Blood bi högere Ströömsnelligkeiten nich mehr as ein Zellsuspension, man as en Emulsion.

Blood hett vun Natur en pH-Weert vun 7,4, de dör verscheeden Bloodpuffers gliekmatig hollen warrt. Fallt de Weert ünner en Grenzweert (üm un bi 7,37) is dat Blood översüürt un man snackt vun en Azidoos. Wenn de Weert to hooch stiggt (över 7,43), denn is dat Blood to basisch un man snackt vun en Alkaloos.

De tyypsch rode Klöör vun’t Blood kummt vun dat Hämoglobin, nipp und nau vun den Andeel, de Suerstoff binnen kann, de Hämgrupp. Hämoglobin warrt dorüm to de Koppel vun Bloodfarven rekent. Mit Suerstoff anriekert Blood hett en hellere un kräftigere Klöör as suerstoffarm Blood, wiel de Hämgrupp na de Opnahm vun Suerstoff de Konformatschoon ännert. Dordör ännert sik dat Absorpschoonsspektrum vun’t Licht.

Plasma

Hööftartikel: Bloodplasma

De Protein-Andeel in’t Bloodplasma is ungefäähr 60-80 g/l, wat ruchweg 8 % vun’t Volumen utmaakt. Na de Beweglichkeit bi de Elektrophorees warrt se ünnerscheedt in Albuminen un Globulinen. An Ionen gifft dat in’t Blood vör allen Natrium-, Chlorid-, Kalium-, Magnesium-, Phosphat- un Calciumionen.

Warrt ut dat Plasma de Stollfakters rutnahmen, snackt man vun Bloodserum. Wunnen kann dat warrn, wenn dat Blood, na’t vullstännig Stollen zentrifugeert warrt. Dorbi sett sik ünnen de so nöömte Bloodkoken af un baven de klore Fletigkeit, de as Serum betekent warrt. In dat Serum finnt sik ok Stoffen, de in’t Plasma nich binnen sünd, wiel se eerst bi’t Stollen freesett warrt, sünners dat Wassdomshormon PDGF.

Zelluläre Bestanddelen

Bi de Mannslüüd hett Blood en Zellandeel vun 40 bit 53 %, bi de Froonslüüd sünd dat 36 bit 48 %. Disse Proportschoon warrt as Hämatokrit betekent. Bi Nee’borenen liggt de Hämatokrit bi ruchweg 60 %, bi lütte Kinner blots noch bi 30 %. Bit to de Pubertät stiggt de denn wedder an bit op den Weert vun Utwassen Lüüd. De Zellen in’t Blood warrt ünnerscheedt in Rode Bloodkörpers (Erythrozyten), Witte Bloodkörpers (Leukozyten) un Bloodplattkens (Thrombozyten).

Zellen in’t minschliche Blood
Beteken			Tall in’n μl Blood
Erythrozyten			4,5-5,5 Mio.
Leukozyten			4.000–11.000
	Granulozyten
		Neutrophile	2.500–7.500
		Eosinophile	40–400
		Basophile	10–100
	Lymphozyten		1.500–3.500
	Monozyten		200–800
Thrombozyten			300.000

De Erythrozyten oder roden Bloodkörpers sorgt för’n Transport vun’n Suerstoff un vun’n Kohlenstoffdioxid. Se bargt Hämoglobin, wat en Protein is, dat för’t Binnen vun’n Suerstoff tostännig is un ut dat Protein Globin un de Häm-Grupp besteiht, dat mit Iesen en Komplex billt. Dit Iesen maakt dat Blood vun de Warveldeerten root. Wenn man dat Iesen in dissen Komplex dör Kopper uttuuscht, denn harrn wi blauet Blood. Bi annere Deerten as de Spinnen oder bi’n Oktopus warrt disse Funkschoon dör en Kopperverbinnen övernahmen. Vun de roden Bloodkörpers sünd ungefäähr 0,5 bit 1 % Retikulozyten – dat sünd Erythrozyten, de noch nich vullstännig utriept sünd.

De witten Bloodkörpers oder Leukozyten warrt noch mol ünnerdeelt in Eosinophile, Basophile un Neutrophile Granulozyten, Monozyten un Lymphozyten. De Granulozyten sünd na dat Farvverhollen vun jemehr Protoplasma nöömt. Se deent to de nichspezifischen Immunafwehr, wieldat de Lymphozyten un de Monozyten mit de spezifischen Immunafwehr to kriegen hebbt. De Bloodplattkens oder Thrombozyten sünd för’t Wunnenhelen dor.

De Tall vun de enkelten Zellbestanddelen in’t Blood is ünner de Warveldeerten ünnerscheedlich. Sünners veel Erythrozyten hebbt Zegen (bit 14 Mio/µl), sünners wenig hett dat Fedderveeh (3–4 Mio/µl). Bi de Leukozytentall gifft dat liek grote Ünnerscheeden. Wieldat Peer un Rinner mit 8.000/µl ruchweg so veel as de Minschen hebbt, hebbt Schaap (bit 17.000/µl) un Vagels (bit 25.000/µl) sünners hoge Andelen an witte Bloodkörpers. Ok de Proportschonen vun de Ünnertypen vun de Leukozyten sünd bannig verscheeden: Bi Minschen un Peer gifft dat sünners veel Granulozyten (granulozytäär Bloodbild), wiel bi Rinner de Lymphozyten (lymphozytäär Bloodbild) domineert. Utgleken is de Proportschoon twüschen beide t. B. bi de Swien (granulo-lymphozytäär Bloodbild).

Op- un Afbo vun Bloodzellen

All Zellen in’t Blood warrt in dat Knakenmark billt in en Vörgang, de as Hämatopoese betekent warrt. Dor gifft dat de pluripotenten Stammzellen, worut elk Oort vun Zell entstahn kann. Dorut kamt de multipotenten Stammzellen tostannen, de al op verscheeden Zelllienen fastleggt sünd. Un dorut entstaht denn de enkelten Bloodzeelen.

To’n Ünnerscheeden warrt de Entwickeln vun’n Stammzellen to rode Bloodkörpers as Erythropoese betekent. De Vörgang vun’t Riepen un vun de Proliferatschoon vun de Zellen warrt dör dat Hormon Erythropoetin föddert, dat in de Lebber un in de Neren produzeert warrt. En wichtige Rull bi de Erythropoese speelt Iesen, dat för’t Billen vun Hämoglobin nödig is. Butendem sünd dorbi ok Vitamin B₁₂ (Cobalaminen) un Folsüür vun Bedüden. Kummt dat in’n Lief to en Suerstoffmangel, t. B. bi’n Opholen in grote Hööch, warrt mehr vun dat Hormon utschütt, wat vör en längere Tiet to en gröttere Tall rode Bloodkörpers in’t Blood föhrt. De künnt denn mehr Suerstoff transporteeren un fangt den Mangel op.

De Afbo vun de roden Bloodkörpers passeert in de Milt un in de Kupffer’schen Steernzellen in de Lebber. In’n Dörsnitt leevt de Erythrozyten 120 Daag. Dat Hämoglobin warrt in mehrere Stopen över Bilirubin to Urobilin un Sterkobilin afboot. Wieldat dat Urobilin den Urin geel farvt, is dat Sterkobilin verantwoortlich för de tyypsche Klöör vun de Schiet.

Funkschoon vun’t Blood

Dat Blood un siene Bestanddelen warrt för bedüdende Vörgäng in’n Lief bruukt, üm den Organismus an’n Leven to hollen. De Hööftopgaav is dat Transporteeren vun Suerstoff un Nährstoffen na de Zellen un de Aftransport vun Stoffwesselprodukten as Kohlenstoffdioxid oder Harnstoff. Butendem warrt över dat Blood ok de Hormonen un annere Wirkstoffen twüschen de Zellen transoprteert.

Blood is bito ok wichtig för’t Regeln un Oprechthollen vun de Homöostase, also den Water- un Elektrolythuusholt, den pH-Weert un de Lieftemperatur (Homoithermie).

As Deel vun dat Immunsystem hett dat Blood ok noch de Opgaav, den Lief to schulen un Frömdkörpers (nichspezifische Afwehr) un Antigenen (spezifische Afwehr) aftoblocken dör Phagozyten (Freetzellen) un Antikörpers. Wieterhen is Blood en bedüdend Bestanddeel bi de Reakschoon op Wunnen (Bloodstollen un Fibrinolys.)

Un denn hett dat Blood dör sien egen Fletigkeitsdruck ok noch en stüttend Wirken.

De Rull vun Blood bi’t Aten

Een vun de wichtigsten Opgaven vun’t Blood is de Suerstofftransport vun de Lung na de Zellen un de Aftransport vun’n Kohlenstoffdioxid as Stoffwesselprodukt torüch na de Lung.

Bi’t Aten kummt de Suerstoff in de Luft över de Luftrühr in de Lung bit in de Lungenblasken. Dör jemehr dünne Membran kann de Suerstoff in de Bloodfatten und dormit in’n Bloodkreisloop kamen. Dör den Lungenkreisloop warrt Blood vun’t Hart na de Lungen pumpt. Dor gifft dat toeerst suerstoffarme Blood Kohlenstoffdioxid (CO₂) af un nimmt gliektietig Suerstoff op. Dat mit Suerstoff anriekerte Blood warrt denn över mehrere Lungenvenen (Venae pulmonales) torüch na’t Hart pumpt, wo dat in’n linken Vörhoff ankummt. Vun dor warrt dat Blood wiederpumpt un över en afslaten Nett ut Bloodfatten an de meisten lebennigen Zellen in’n Lief verdeelt. Dat warrt as de Bloodkreisloop betekent. Dorvun utnahmen sünd Zellen, de keen direkten Ansluss an dat Bloodsystem hebbt, as t. B. Knorpel oder de Hoornhuut vun’t Oog. De warrt as bi de primitiveren Leevwesen över Diffusion nährt (bradytroph Geweev).

För den baven beschrevenen Gasuttuusch sorgt de Bloodfarvstoff Hämoglobin, de in de Roden Bloodkörpers binnen is. Elk Hamoglobinmolekül besteiht ut veer Ünnereenheiten, de elk een Hämgrupp bargt. In de Mitt vun de Hämgrupp is en Iesenion bunnen, dat en düchtig antreckende Kraft (as Affinität betekent) op Suerstoff utöövt. Dordör warrt Suerstoff an dat Hämoglobin ankoppelt. Wenn dat passeert is, snackt man vun oxigeneert Hämoglobin.

De Affinität vun Hämoglobin för Suerstoff warrt grötter bi en högeren Blood-pH-Weert, en Afsacken vun den Deeldruck vun’n Kohlendioxid, en lüttere Konzentratschoon vun 2,3-Bisphosphoglycerat oder bi sietere Temperaturen.

Wenn de Affinität vun’n Hämoglobin för Suerstoff hooch is un jüst so ok de Deeldruck vun’n Suerstoff, so as dat in de Lungen is, denn warrt de Suerstoff lichter an dat Hämoglobin bunnen, in’n gegendeligen Fall – so as in’t Geweev in’n Lief – warrt Suerstoff afgeven. De Suerstoff in’t Blood is to 98,5 % cheemsch an dat Hämoglobin bunnen. Blots de restlichen 1,5 % sünd physikaalsch in’t Plasma löst. Dormit is dat Hämoglobin bi de Warveldeerten dat bedüdenste Transportmiddel för den Suerstoff.

Ünner normale Bedingen is dat Blood, wat vun de Lungen wegpumpt warrt to bit to 97% mit Suerstoff sättigt. Aver ok dat Blood, dat sien Suerstoff afegeven hett ist noch to 75 % sättigt. De Suerstoffsättigen betekent de Proportschoon ut wirklich bunnen Suerstoff un den meist mööglichen bunnen Suerstoff.

De Kohlenstoffdioxid warrt op verscheeden Oorden in’t Blood transporteert: De lüttere Deel dorvun is physikaalsch in’t Plasma löst, man de Hööftandeel warrt as Hydrogencarbonat (HCO₃^-) un as dat an’t Hämoglobin bunnen Carbamat transporteert. De Ümwanneln vun Kohlenstoffdioxid to Hydrogencarbonat warrt dör dat Enzym Carboanhydrase mööglich maakt.

Bloodstillen un -stollen

Hööftartikel: Hämostaas

De Vörgäng, de den Lief vör’t Blöden schulen schöllt, warrt ünner den Böverbegreep Hämostaas tohopenfaat. Man ünnerscheed dorbi de primär un de sekundär Hämostaas.

An de primären Hämostaas sünd neven de Thrombozyten verscheeden Bestanddelen vun’t Bloodplasma un Fakters an de Fattwannen bedeeligt. Dat Tohopenspeel vun disse Komponenten föhrt binnen twee bit veer Minuuten to’n Afdichten von Löcker in de Wannen vun Bloodfatten. Disse Tietruum warrt ok as Blödenstiet betekent. Toeerst tütt sik dat Bloodfatt tosamen un warrt dranger, denn verkleevt de Thrombozyten dat Leck un an’n End billt sik en fasten Proppen ut Fibrin, de sik tosamentütt, wenn dat Stollen afslaten is. Dat latere Wedderfreemaken vun’t Bloodfatt maakt de Fibrinolys.

De sekundäre Hämostase findt dör dat Tohopenspeel vun verscheeden Stollfakters statt. Bit op Calcium (Ca²) sünd dat Proteinen, de in de Lebber tüügt warrt. Disse Stollfakters sünd normalerwies nich aktiv, warrt aver in en Reeg vun Vörgang aktiveert, wenn dat nödig warrt. Se künnt endogen, d. h. dör den Kontakt vun’t Blood mit anionische Laden vun’t subendothelial (ünner de Fattbinnenbavenflach liggend) Kollagen oder exogen aktiveert warrn, d. h. dör Kontakt mit Geweevsthrombokinase, de bi gröttere Wunnen ut dat Geweev in den Bloodkreisloop kummt. Teel vun’t sekundäre Bloddstollen is dat Billen vun Fibrinpolymeren, de sik nich in Water löst un dat Blood to Klutens stollen lett.

Fibrinolys warrt de Vörgang nöömt, dör den de Fibrinklutens wedder oplöst warrt. Dat passeert över dat Enzym Plasmin.

Bi ünnerscheedlich medizinsche Indikatschonen as t. B. Hartrhythmusstören warrt de Anlaag to’n Stollen vun’t Blood künstlich rünnersett. Dorto warrt Antikoagulantien (Stolltörners) insett. De wirkt dordör, dat se dat för’t Stollen nödige Calcium binnen doot (man blots in’t Reagenzglas, t. B. Citrat oder EDTA), dordör dat se dat Tosamenspeel twüschen de Stollfakters vermasselt (t. B. Heparin) oder dordör, dat se dat Billn vun Stollfakters sülvst ünnerdrücken doot (t. B. Cumarinen).

Medizinsch Bedüden

Krankheiten

Vele Krankheiten künnt dör sünnere Verännern vun de Bestanddelen vun’t Blood in en Bloodbild künnig maakt un vun de Swor her inordent warrn. Blood is dorüm de an’n fakensten ünnersochte Fletigkeit vun’n Lief in de Labormedizin. Noch en bedüdende Ünnersöken is de Bloodafsackreakschoon (BSR) bi de an de Tiet, welke de fasten Bestanddelen bruukt, üm sik ut mit Stolltörners behannelt Blood aftosetten, torüchslaten warrn kann op villicht vörliggen Sweren.

Neven de Krankheiten, de sik dör en verännert Bloodbild nawiesen laat, gifft dat aver ok welke, de dat Blood sülvst btw. Bestanddelen dorvun angriepen doot. Dat medizinsche Fachrebeet, wat sik mit solke Krankheiten befaten deit is de Hämatologie. De wichtigsten dorünner sünd de Anämie (Bloodarmot), de Hämophilie (Blöderkrankheit) un de Leukämie (Bloodkrebs). Bi en Anämie warrt de Lief ut ünnerscheedlich Grünnen mit to wenig Suerstoff versorgt (Hypoxie). Bi Hämophilien löpt dat Bloodstollen nich so af, as dat wesen schall. Dat föhrt dorto, dat Wunnen blots slecht oder gor nich helen doot un so ok ganz lütte Wunnen al düchtig gefährlich warrn künnt. Bi de Leukämie warrt veel to veel witte Bloodkörpers billt un al veel to fröh in’t Blood utstött, wenn se noch gor nich so wiet sünd. Dordör warrt annere Zellbestanddelen vun’t Blood in’t Knakenmark un in’t Blood sülvst verdrängt.

En övermatig Produkschoon vun Bloodzellen warrt ok Zytoos oder Philie nömmt, de na Zelloort in Erythrozytoos, Leukozytoos (mit de ganzen Ünneroorden Granulozytoos, wieter ünnerscheedt in: Eosinophilie, Basophilie un Neutrophilie; Monozytoos un Lymphozytoos) un Thrombozytoos ünnerdeelt warrt. Wenn to wenig rode Bloodkörpers dor sünd, snackt man vun Erythropenie (Anämie), bi witte Bloodkörpers vun Leukopenie (je na Zelloort Eosinopenie, Basopenie, Neutropenie, Monopenie, Lymphopenie) un vun Thrombozytopenie bi de Bloodplattkens. Solke Ännern vun de Proportschonen vun de Zelloorden warrt över dat Differentialbloodbild ünnersocht un geevt to’n Deel Henwiesen op de Oort un dat Stadium vun en Krankheit.

Vun wegen de Rull, de dat Blood bi’t Versorgen vun de Zellen hett, besteiht bi en Ünnerversorgen mit Blood jümmer ok de Gefahr, dat Zellen Schaden nehmt oder afstarvt. Bi en Ünnerversorgen vun’n ganzen Lief, t. B, dör Verlust vun veel Blood dör grote Wunnen, snackt man vun’n Schock, wat sik to en gefährlichen Tostand utwieten kann. Dör Bloodklutens, man ok dör annere Grünnen, kann in’n Lief en Thromboos, Embolie oder en Infarkt – t. B. Hart- oder Bregeninfarkt (Slaganfall) – kamen. Üm dat to vermasseln, künnt Medikamenten geven warrn as Aspirin®, Heparin oder Marcumar®, welke dat Stollen minnern doot.

Wenn Blood in gröttere Mengden in den Magen-Darm-Trakt kummt, föhrt dat dorto, dat man mehr ut de Büchs mutt.

Bloodgruppen

Hööftartikel: Bloodgrupp

In de Zellmembran vun de roden Bloodkörpers sünd Glykolipiden binnen, de as Antigenen wirken doot. De warrt faken ok as Bloodgruppen betekent. Warrt Blood vun verschedene Bloodgruppen mitenanner mischt, denn billt sik tomeist Klutens. Vör en Bloodtransfuschoon mööt dorüm de Bloodgruppen vun den Spenner und vun den, de dat Blood kriegen schall, bestimmt warrn. Anners kann dat Komplikatschonen geven, de in’n sworsten Fall döödlich wesen künnt. In de Medizin sünd sünners dat AB0-System un de Rhesusfakter vun Bedüden, de beid vun Karl Landsteiner un sien Mitarbeiders beschreven worrn sünd. Bi den Minschen gifft dat aver noch ruchweg twintig wietere Bloodgruppensystemen, de woll nich ganz so wichtig sünd, aver liekers ok Komplikatschonen maken künnt.

Dat AB0-System kennt de Bloodgruppen A, B, AB un 0. De Beteken vertellt, welk Antigenen op de roden Bloodkörpers anleggt sünd. A hett blots A-Antigenen, B blots B-Antigenen, AB hett beide un 0 hett gor keen. To glieken Tiet seggt dat ut, welke Antikörpers (vun’n Tyyp IgM) in’t Serum vörkamt: Bi de Grupp A sünd dat B-Antikörpers, bi B A-Antikörpers, Ab hett keen Antikörpers un 0 hett beide.

Rhesusfakters künnt in de Ünnergrupen C, D un E vörkamen. De D-Fakter is in de Medizin sünners vun Bedüden. Wenn dat D-Antigen vörhannen is, snackt man vun „Rhesus-positiv“, wenn nich, denn heet dat „Rhesus negativ“. Bi dat Rhesussystem sünd de Antikörpers (vun’n Tyyp IgG) nicht foorts anleegt, se kamt eerst tostannen wenn de Lief dat eerste mol op Blood mit Antigenen dröpt. Wieldat IgG-Antikörpers in de Laag sünd, dör de Plazenta dörtogahn, kann dat to Komplikatschonen kamen, wenn en Fro dat tweete Kind kriggt. Dat kann passeeren, wenn de Moder Rhesus-negativ is, dat Kind aver Rhesus-positiv. Dorbi kummt dat to en Oplösen (Hämolys) vun de Erythrozyten vun’t Kind verbunnen mit en nafolgend krankhaften Neebillen, de as fetal Erythroblastoos betekent warrt.

De Bloodgruppen hebbt nich blots en Bedüden bi Transfuschonen oder Organtransplantaschonen un in de Swangerschap, se sünd ok wichtig för de Rechtsmedizin, woneem se to’n Ünnersöken vun Identitäten oder vun Verwandtschoppen bruukt warrt. De Nawies is nich so bewiesstark as en DNA-Analys un is op’t Utsluten vun Personen begrenzt.

Bloodtransfuschoon

Hööftartikel: Bloodtransfuschoon

In de Medizin warrt tomeist bi grote Bloodverlusten, bi verscheeden Krankheiten as dat myelodysplastische Syndrom un faken ok üm gegen de Nevenwirken vun all Chemotherapien Bloodtransfuschonen geven, üm dat Bloodvolumen optofüllen oder sünnere Bestanddelen vun’t Blood, wenn dorvun to wenig dor sünd. Dorbi mutt dorop acht warrn, dat bestimmte Bedingen inhollen warrn mööt, wat de Bloodgruppen un de Rhesus-Fakters vun den Spenner un den Patienten angeiht. Wenn dat nich tohopenpasst, kann dat swore Twüschenfäll kamen. Dat een överhööft Transfuschonen maken kann, sünd vörher Bloodspennen nödig.

Bi’t Spennen warrt ünnerscheedt twüschen Vullbloodspennen, Egenbloodspennen un de Spenn vun sünnere Bestanddelen (t. B. Bloodplasma oder Thrombozythen). Bi en Vullbloodspenn warrt den Spenner ruchweg 500 ml venöös Blood afnahmen, konserveert, ünnersocht un, wenn dat egent is, in verscheden Produkten opsplitt. De warrt denn in en Bloodbank inlagert. Egenbloodspennen warrt normalerwies as vör Operatschonen maakt, üm egen Blood praat to hebben, dat bi mööglichen Verlust vun veel Blood ahn Komplikatschonen wedder torüchgeven warrn kann.

Een Bloodspenn köst för den Patienten btw. för sien Krankenkass in Düütschland 109,90 €^[1]. De gröttste Deel vun den Bedrag warrt bi de Spenn sülvst verbruukt vun wegen dat ganze Material. Wietere Kosten entstaht bi de Laborünnersöken, dat Konserveeren, dat Verdelen un dör de Verwalten.

An de Steed vun de Bloodspennen is dat ok möglich, künstlich Blood, dat ut lang holltbore freerdröögte rode Bloodkörpers in en isotonisch Lösen besteiht, oder Bloodersatz to bruken, dat groten Bloodverlust utglieken schall, wenn keen Bloodkonserven to kriegen sünd. Disse Uttuuschmiddel künnt entweder dat Blood verdünnen, wat noch dor is, üm so dat notwennig Volumen to sekern, dat för en funkschoneerenden Kreisloop bruukt warrt (so nöömte Volumenexpander) oder dat Blood dör aktiven Suerstofftransport ünnerstütten.

Ok bi de annern Söögdeerten gifft dat ünnerscheedlich Bloodgruppensystemen (bi Huusdeerten söven bi Footeihn) elk mit en Tall vun Bloodgruppenfakters. Man, in’n Ünnerscheed to den Minschen gifft dat bi de Deerten bi de eersten Bloodtransfuschoon kuum Reakschonen op verscheden Bloodgruppen. Aver Unverdräglichkeitsreakschonen kann dat ni nafolgende Transfuschonen geven dör de Antikörpers, de sik na dat eerste mol billt.

Bloodgiften

Hööftartikel: Bloodgift

Bloodgiften warrt ok as Hämotoxinen betekent. Dat sünd Stoffen, de dör jemehr cheemsch Egenschoppen dat Blood-, Bloodstollen- oder Bloodbillnsystem so düchtig verännert, dat de Funkschoon vun’t Blood minnert oder gor hinnert warrt. Dordör kann de Kreisloop schädigt warrn bit hen to’n Kreislooptosamenbrook. To de cheemsch Verbinnen, de as Bloodgift wirken doot, tellt ü.a. Kohlenstoffmonoxid (CO), Benzol, Nitroverbinnen, Arsen- un Blieverbinnen. Bispelen för hämotoxische Stoffen, de in Platen binnen sünd, sünd t. B. de Saponinen oder Chinin. Ok en Reeg vun Deertengiften wirkt op dat Blood, so t. B. de Hööftbestanddelen vun dat Gift vun vele Vipernoorden.

Kulturhistorie vun Blood

Blood is al fröh vun de Minschen as de Dräger vun de Levenskraft ansehn worrn. Man hett den Blood övernatürlich Kräft tospraken, wat wohrschienlich mit de biologischen Insicht vun de Menstruatschoon bi de Froonslüüd un de dormit verbunnen Anlaag, Kinner kriegen to künnen as en positiv, Leven tügend Wirken vun’t Blood to doon hett, wieldat gliektietig dat Verblöden en negative, Leven tonichten makende Wirken weer. De Beobachten, woans bi’t Verblöden vun en Minschen oder bi’t Utblöden vun en slacht Deer de Kräft langsom nalaat, leet de Minschen dorop sluten, dat Blood de Oorstoff vun’t Leven weer.

In de greeksch-antiken un in de germanschen Mythologie weer dorüm annahmen, dat de Minsch ut dat Blood vun de Gödder maakt worrn weer. Disse Vörstellen hett ok dat Ole Testament prägt, wona de Minsch ut „Fleesch un Blood besteiht“. Dit Verstahn vun Blood as dat Geheemnis vun’t Tostanenn Kamen vun Leven verklort ok de sünnere Bedüden vun Blood un de rode Klöör as Teken för Leven un Fruchtborkeit. In de Politik – so as op Flaggen – steiht de Klöör Root dorgegen faken för dat Blood vun de Fallen vun Kriegen oder allgemeen för den Dood.

In’t Antike Grekenland weer frisch Blood deelwies as Heelmiddel gegen Epilepsie ansehn. Dorachter stünn de Ansicht, dat bi’t Utströmen vun Blood ut’n Lief ok de Seel mit rutgeiht. De Bewusstlosigkeit vun Epileptikers hett to de Annahm föhrt, dat jemehr Seel flau worrn weer un se dör frisch Blood wedder to Kräften kamen künnen. Un so bestünn de Nohren vun de Schaddens in’n Hades – dat sünd de Selen vun de Doden – in de Odyssee (11) ut Widderblood, dat Odysseus in en Kuhl geven harr, üm de Schaddens antolocken.

Ok in de Bibel findt sik an vele Steden de Vörstellen wedder, dat Blood wat mit Leven oder Seel to doon hett, und warrt faken as Teken dorvör bruukt. So steiht in’t Ole Testament dat dat eten vun Blood vun slachte Deerten verboden is, gliektietig aver reinigt dör dat Blood vun Opperdeerten vun Sünnen un schuult Blood, wat an’n Döörrahmen streken warrt, vör böse Geister. Ok in dat Niege Testament is Blood en christlich Teken: Jesus gifft an’t Krüüz sien Blood för de Sünnen vun de Minschen. En Teken, wat bi dat Avendmahl opgrepen warrt. Dor steiht de Wien för dat Blood vun Jesus.

In’t 20. Johrhunnert is wiel de Tiet vun den Natschonalsozialismus de Blood un Bodden-Ideologie vun Hitler utnütt worrn, üm de Lüüd achter sik to sammeln. Dor weer Blood mit de Rasse in Tosamenhang brocht. Un eerst 2000 is in dat düütsche Staatsanhörensrecht neven dat Prinzip vun de Afstammen (Ius sanguis oder Bloodrecht) ok dat Geboortsoortprinzip (Ius Soli) opnahmen worrn.

Opletzt hett Blood as Teken ok Intog hollen in Mysterien un Sagen. So is de Sagenfigur vun’n Vampir, en Wesen, dat Blood vun annere Lüüd drinken mutt, üm sülvst an’t Leven to blieven. In’n Vördergrund steiht hier dat Blood as Levenssaft, den de Vampir bruukt as en Gestalt, de sülvst nich mehr richtig Deel vun’t Leven is.

Blood as Nohren

Hööftartikel: Blood (Levensmiddel)

Dat Blood vun de Deerten, wat bi’t Slachten anfallt, warrt vun de Minschen in ünnerscheedliche Wies bruukt.

Bloodwust is de öllste bekannte Wustsort. Vun ehr weer al in Homer sien Wark Ilias snackt, un vundaag höört se weltwiet to vele regionale Köken dorto, as t. B. in Grootbritannien as Black Pudding oder as Kölner Flönz. De Hööftbestanddelen sünd Blood, Fett oder Speck, faken ok smorte Zibbeln un Melk oder Rahm. Regional warrt de Wust denn ünnerscheedlich würzt. Jüst in noorddüütschen Ruum is ok dat Swartsuur teemlich begäng, wo ok Blood mit bi is.

Blood is aver ok de Hööftnohren vun eenige so nöömte hämatophage (bloodtehrend) Parasiten. De Bloodiel suggt sik an de Huut fast un bitt sik denn dordör. In en halfe Stünn künnt Ielen dat Fieffache vun jemehr egen Gewicht an Blood opnehmen. Dorbi sett se Stoffen free, de dat Bloodstollen hinnern doot, as t. B. Heparin un Hirudin, wat jem för de Medizin intressant maakt. Annere Bloodsugers sünd de Steekmüggen, Bauen, en poor Mieten (as de Rode Vagelmiet), Teken un eenige Wörm. Vun de Warveldeerten leevt blots wenige ganz oder deelwies vun Blood. Dat sünd neven de Vampirfleddermüüs blots noch de Populatschonen vun den to de Darwinfinken höörenden Spitzsnavel-Grundfink, de op Wolf un Darwin, de beiden nöördlichsten vun de Galápagos-Inseln leevt. Disse so nöömten „Vampirfinken“ drinkt dat Blood vun annere Seevagels, wiel dat op de Eilannen keen Water gifft. Se pickt de Ansätz vun de Fedderkielen an un hollt sik so de Fletigkeit, de se bruken doot. Bloodsugende Deerten sünd faken Överdrägers vun Krankheiten, wiel se as Vekters de krankmakenden Viren, Bakterien, Protozoen oder annere Organismen överdrägen künnt. Eenige vun disse Mikroleevwesen leevt sülvst direkt vun dat Blood vun disse Deerten, as t. B. de eenzelligen Krankmakers vun de Malaria (de Plasmodien).

Na den Dood vun en Organismus un dat Tohopenbreken vun de Immunafwehr fangt de Fuulbakterien, de sik in’n lebennigen Lief nich vermehren künnt, an’n düüdlichsten an, toeerst dat Blood ünner Freesetten vun biogen Aminen as Cadaverin un Putrescin ümtosetten. Disse Vörgang föhrt to dat dörslahn Venennett, wat en seker’t Teken för den Dood is. Dormit is dat Farven vun’t bövere Venensystem in en düsteret Gröön meent.

Annern Bruuk

Bloodagar is en Nehrbodden, de in de Mikrobiologie för Mikroleevwesen nütt warrt. Bloodagar bargt Blood vun Deerten oder Minschen. Dormit künnt verscheeden Krankmakers nawiest warrn, bispeelswies Streptokokken.

Bloodmehl, dat ut dröög Blood vun Slachtdeerten wunnen warrt, warrt deelwies noch as Proteintosatz in Fuddermiddel för Deerten insett. Mit dat Opkamen vun BSE dröff Bloodmehl blots noch vun Slachtereen maakt warrn, de keen Wedderkauers slachten doot (Verorden (EG) Nr. 1234/2003). Bloodmehl warrt vör allen bi’t Fischfodern verwennt, aver mitünner ok as Düngermiddel.

Ossenblood is en Binnmiddel för Farvanstrieken, womit fröher Fackwarkbalkens vör dat Weder schuult worrn sünd. Anners as faken annahmen, heet disse Farv nicht Ossenblood-Farv vun wegen de röödlich Klöör, man wieldat se tatsächlich Ossenblood bargt. För’t Herstellen vun disse Farv warrt dat Blood vun frisch slachte Ossen afstahn laten, bit sik dat Plasma un de roden Bloodkörpers afscheden doot. Ut dat Plasma un Calciumhydroxid (löschten Kalk) warrt ünner Togaav vun Pigmenten en goot wederfaste Farv wunnen.

Borns

↑ Blutspendedienst DRK: Keen Gewinn mit de Nächstenleef, 24. Juni 2006

Literatur

Robert F. Schmidt, Florian Lang, Gerhard Thews: Physiologie des Menschen. Springer, Berlin 2004, ISBN 3-540-21882-3
Friedhelm Schneidewind: Das Lexikon rund ums Blut – Der rote Lebenssaft in Mystik und Mythologie, Magie und Medizin, Religion und Volksglaube, Legende und Literatur. Lexikon-Imprint-Verl., Berlin 1999, ISBN 3-89602-224-5
Stefan Silbernagl, Agamemnon Despopoulos: Taschenatlas der Physiologie. Thieme, Stuttgart 2003, ISBN 3-13-567706-0

Weblenken

Blood. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

Dat Blood – gode graaphsch Dorstellen as PDF (hoochdüütsch)
Red Gold — The epic story of blood – bannig gode Siet rund üm’t Blood (engelsch)

[blutspende-1] Blutspendedienst DRK: Keen Gewinn mit de Nächstenleef, 24. Juni 2006

[1]