Aran-Eilannen
De Aran-Eilannen (irisch: Oileáin Árann [/ˌilɑːn ˈɑːrən̪/]) sünd en lütte Grupp vun Eilannen vör de Westküst vun Irland in de atlantische Galway Bay. De dree Eilannen höört to’n County Galway un heet Inishmore (Árainn [/ˈɑːrənʲ/] oder Inis Mór [/ˌiniʃ ˈmoːr/]), Inishmaan (Inis Meáin [/ˌiniʃ ˈmʲɑːn/]) un Inisheer (Inis Oírr [/ˌiniʃ ˈiːr/] oder Inis Oirtheach [/ˌiniʃ ˈirhəx/]).
Geografie
[ännern | Bornkood ännern]
De Samtflach vun all dree Eilannen belöpt sik op ruchweg 51 km². Inishmore is mit en Läng vun 13 km un en Breed vun 3 km de gröttste vun de Eilannen. Dor gifft dat de Öört Kilronan (Cill Rónáin) un Kilmurvy (Cill Mhuirbhigh). In’t Johr 2006 geev dat 1.225 Inwahners.
Tyypsch för de Aran-Eilannen sünd de Steenmuern, de meist dat hele Land överteht un lütte Goorns afdeelt, de fröher mit veel Möh op dat kahle Eiland anleggt worrn sünd. Dorto is answemmten Seetang un Sand op’n Bodden verdeelt worrn. De Muern hinnert, dat de Bodden vun’n nächsten Regen oder Storm wedder afdragen oder wegspöölt warrt.
Geoloogsch löpt mit dat schrate Kalksteeneiland de Formatschoon vun’n Burren op dat irische Hööfteiland wieter.
Historie
[ännern | Bornkood ännern]
In’t 18. Johrhunnert hebbt op de Eilannen ruchweg 5.000 Minschen leevt. 2006 weern dat noch ruchweg en Veerdel dorvun, de op de Eilannen jemehrn fasten Wahnsitt hebbt. Annere arbeit op’t Hööfteiland un kamt blots in de Sommermaanden op de Eilannen.
Lange Johren harr de Fischeree den gröttsten Andeel vun’t Inkamen. Man, Mitt vun de 1990er Johren is de Fischfang meist opgeven worrn. Dorför geev dat vun de EU düchtige finanzielle Ünnerstütten. Tallrieke Lüüd, de vörher as Fischers arbeit hebbt, sünd in dat Tourismusgewarf wesselt un hebbt Ladens apenmaakt, sünd Busfohrer worrn oder hebbt Gaststeden bedreven. Annere sünd vun de Eilannen wegtogen.
Vundaag gifft dat en groten Affall bi’t Öller. Op de Eilannen gifft dat ruchweg 80 Schölers. Vele junge Lüüd verlaat de Eilannen, wenn se 18 sünd. Vele von jem kamt ok nich wedder torüch, vunwegen dat op de Eilannen keen Arbeitsteden sünd. Dordör geiht de Inwahnertall jümmer mehr torüch. De gröttste Deel vun de Inwahners is över föfftig Johr oolt.
Kultur
[ännern | Bornkood ännern]Op Inishmaan un Inisheer snackt de Lüüd vör allen Irisch.
Bekannt sünd de Aran-Eilannen vör allen för Knüttworen, de vun de Inheemschen maakt warrt. De tyypsche Dracht vun de Fronslüüd besteiht ut en ro’en Flanellrock un en Häkeldook. Mannslüüd drägt en Tweedjack ahn Arms un en bunten Wullgördel. Traditschonell hebbt sik de Minschen twüschen de Eilannen lange Tiet mit dat Curragh foortbewegt, en flach Boot ut teert Seildook. Vundaag warrt dat kuum mehr bruukt.
De Kultur vun de Aran-Eilannen, sünners de Bruuk vun de gääklschen Spraak, tütt bit vundaag vele Besökers an. De Schriever John Millington Synge hett vun 1899 bit 1902 op de Aran-Eilannen leevt un över jem schreven. De Dokumentar-Filmer Robert J. Flaherty hett dor in de 1930er Johren den Film Man of Aran dreiht.
Weertschop
[ännern | Bornkood ännern]De Hööfttwiegen vun de Weertschop sünd vundaag de Bueree un dat Knütten un Hanneln mit Wullkledaasch. Dorto kummt de Tourismus, de mit de Johren anwossen is. De Fischeree, vun de de Eilannen fröher vör allen leevt hebbt, speelt vundaag keen grote Rull mehr, vunwegen dat de Eilannen jemehr Fischereerechten Mitt vun de 1990er Johren gegen Subventschonen an de EU afgeven hebbt.
Op Inishmore warrt för de Touristen Busrundfohrten anboden. Jüst so kann een sik ok en Fohrrad lehen un sülvst rümfohren. Wannern kann een dor ok, man wegen de velen Muern is dat nich so eenfach.
En tyypsche Woor vun de Eilannen is de so nöömte Aran Sweater. Disse traditschonellen Pullovers weern inst blots op de Aran-Eilannen vun Hand knütt. In’t 20. Johrhunnert sünd de Pullovers bekannter worrn un weern nich mehr blots in Irland, man weltwiet verköfft. De meisten Sweater warrt dorüm hüüt mit Maschienen herstellt. Op de Eilannen warrt noch en lütten Andeel vun Hand knütt. Se warrt geern vun de Touristen verköfft un stellt för de Inwahners go’e Innahmen seker.
Wat sik antokieken lohnt
[ännern | Bornkood ännern]
De bedüdensten Steden to’n Ankieken sünd de tallrieken vörhistoorschen Teken un de Sporen Kloostertraditschoon, de op de Tiet vun’t Christianiseren dör den Hilligen Enda in’t 5. Johrhunnert torüchgeiht.
Intressante Steden sünd to’n Bispeel:
- Dun Aenghus (Dún Aonghasa), en Steenfort ut de Bronze- oder Iesentiet
- Dun Doocaher (Dún Dúchathair), en so nöömt Promontory Fort
- Dún Eochla, en Ringfort ut de Bronzetiet in de Neeg vun de hööchsten Steed vun Inischmore
- Na Seacht dTeampaell, en ehmolig Klooster
- Teampaell Chiaráin, en Karkenruin ut dat 12. Johrhunnert
Verkehr
[ännern | Bornkood ännern]De Aran-Eilannen warrt vun Fährscheep vun Galway un Rossaveal in Connemara anstüert, as ok vun Doolin in’n County Clare. Bito gifft dat regionalen Luftverkehr na de Aran-Eilannen, de vun de Aer Arann bedeent warrt
