Hoogelaandsters
| Hoogelaandsters | |
|---|---|
| Noam | Hoogelaandsters |
| Andere noamen | Noordgrunnegs |
| Nederlaandse noam | Hogelandsters |
| Proat in | Nederlaand |
| Toalgebied | t Ommelaand Hunzego; Fivelgo te noorden van t Damsterdaip |
| Aantel sprekers | 55.000 |
| Dialekten |
gain |
| Toalklassifikoatie |
|
| Schrift | Latainse alfabet |
| Toalstoates | t Hoogelaandsters wordt zain as n dialekt van t Grunnegs |
| Toalkode ISO 639-1 | n.v.t. |
| Toalkode ISO 639-2 | n.v.t. |
| Toalkode ISO 639-3/DIS | n.v.t. |
t Hoogelaandsters (ook: Noordgrunnegs) is n Nedersaksisch dialekt dat proat wordt opt Hoogelaand, t noordelke dail van t provìnzie Grunnen. t Toalgebied van t Hoogelaandsters wordt begrènzt deur stad Grunnen ien t zuden, t Rietdaip ien t zuudwesten, t Lauwersmeer ien t noordwesten, t Wad ien t noorden, de Ems ien t noordoosten en t Damsterdaip ien t zuudoosten. De steden Delfziel en t Daam, dij t aan t noordelke zied van t Damsterdaip liggen (opt Hoogelaand dus), heuren toalkundeg bie t Oldambtster dialektgebied.
t Hoogelaandsters wordt tegenswoordeg proat deur om en bie 55.000 minsken en is ain van dialekten die bie een bult minsken leeft van Grunnen. Doch minsen die het proaten wordt stoaregaan minder, omreden dat maisten oet oldern bestait.
t "Beste" Grunnegs
[bewark | bronkode bewarken]t Hoogelaandsters wordt over t algemain zain as t maist karakteristieke dialekt van Grunnen, dat der ien zien beste vörm proat wordt. Dat komt middelkerwies deurdat ien t Hoogelaands de typisch Grunnegse twaiklanken "ai" en "ou" hail veul veurkommen, bieveurbeeld ien "kouk" en "stain". Woorden dij ien t Veenkelonioals nait zo bruukt worden, worden dit ien t Hoogelaandsters voak wel. Bieveurbeeld Veenkelonioalse woorden "eeuw", "vieren" en "moe" binnen ien t Hoogelaandsters "aiw", "vaaiern" of "vijern" en "mou(der)". Bie n enquête oet 1991 wuir deur maisten van ondervroagden t Hoogelaandsters aanwezen as t "beste" Grunnegs.
Toalaigenschoppen vant Hogelaandsters
[bewark | bronkode bewarken]t Hogelaandsters het n aantel aigenschoppen dij aander dialekten nait hebben, zo as:
- t vertoalgedrag van t Hoogelaandsters groter as bieveurbeeld t Veenkelonioals. Ien de Veenkelonies zègt man 'eeuw' en 'beest', op t Hoogelaand zègt man 'aiw' en 'baist'.
- De oe wordt meer bruukt. Zo zègt man 'hoes", woar t Veenkelonioals, Noordvèlds, Stadjeders en Westerkertijers 'huus" bruken.
- De t wordt voaker n d as ien aander dialekten. Zo zègt man bieveurbeeld 'loader' en 'bodder'/'budder' woar aander dialekten 'loater' en 'botter' hebben,
- Aal -in wordt -ien. Nait allend t woord "in", môr ook n hail ìnde konstruksies mit -in, zoas 'kinder' (HGL: kiender) en 'binden' (HGL: bienden)
- De ì-klaank dij veuraal ien Oost Grunnen broekt wordt, is ien t Hoogelaandsters è. Dus nait 'mìnsk' en 'wìnsk', môr 'mènsk' en 'wènsk'.
- Deurdat veul Hoogelaandster boeren zok rieker vuilden as de rest van de bevôlken, wollen zai bepoalde klanken "verzachten". t Gaait hier veuraal om de ai en oe klaank. Summege Hoogelaandsters zèggen doardeur bieveurbeeld "ik heb gijn huus", ien tieds dat de maiste Hoogelaandsters "ik heb gain hoes" zèggen zollen.
