Rawd il-Qirtas
.jpg)
Rawd il-Qirtas (bl-Għarbi: روض القرطاس, Rawḍ al-Qirṭās, li tfisser Ġnien il-Paġna) huwa t-titlu qasir għaIl-Ktieb tal-Kumpann Divertenti bi Ġnien il-Paġna f'Aħbarijiet ta' Rejiet il-Magreb u storja tal-Belt ta' Fes (الأنيس المطرب بروض القرطاس في أخبار ملوك المغرب وتاريخ مدينة فاس, al-ānīs al-muṭrib bi-rawḍ al-qirṭās fī ākhbār mulūk al-magħrab wa tārīħ madīnaẗ Fās)[2][3] u huwa ktieb li jiddeskrivi l-ħakkiema tal-Magreb, u l-istorja lokali tal-belt ta' Fes.[2]
Ix-xogħol huwa ġeneralment magħruf bit-titlu qasir tiegħu Rawd il-Qirtas li jfisser Ġnien il-Qartas (Paġna). Jingħad li dan għandu tifsira doppja peress li f'Fes kien hemm ġnien pubbliku msejjaħ Rawd il-Qirtas, u dan l-isem huwa laqam ta' Żiri bin Atija.[4]
Fil-jiem qabel l-istampar, din il-popolarità wasslet għal numru kbir ta' manuskritti varjanti. Konsegwenza ta' dan hija xi inċertezza dwar l-awtur, li huwa mogħti f'xi verżjonijiet bħala Iben Abi Żargħ il-Fesi, u minn xi wħud bħala Saliħ bin Għabd il-Ħalim il-Għarnati (ta' Granada). Il-kunsens tal-opinjoni moderna[5] huwa li l-awtur oriġinali huwa Iben Abi Żargħ kif iddikjarat minn Iben Ħaldun, u li Għabd il-Ħalim huwa sempliċement sommarju. It-tifsira doppja tat-titlu, l-istorja dettaljata ta' Fes u d-diversi żbalji fil-ġeografija tal-Iberja, huma kkwotati bħala evidenza li l-awtur kien nattiv ta' Fes.[4]
L-ambitu tal-istorja huwa mill-miġja ta' Idris I fis-788 sad-dinastija Marinida fl-1326. Ix-xogħol huwa maqsum f'erba' taqsimiet, u kull waħda tintemm f'lista fil-qosor tal-avvenimenti f'kull perjodu:
- Ir-rejiet Idrisija u Magħrawa;
- L-Almoravidi;
- L-Almohadin;
- Is-slaten Marinidi.
Riċerkaturi moderni jqisu li l-ewwel u l-aħħar sezzjonijiet fihom rekord siewi tal-perjodi rispettivi tagħhom, anke jekk mhux kompletament ħieles mill-iżbalji. Min-naħa l-oħra, it-taqsimiet dwar l-Almoravidi u l-Almohadin huma meqjusa li huma mimlijin bi żbalji u omissjonijiet kronoloġiċi u fattwali u jagħmlu dan ix-xogħol wieħed mill-inqas sorsi affidabbli għal dawk il-perjodi.[4] Fid-dawl ta' dawn il-kwistjonijiet hija ħasra li Iben Ħaldun għażel ix-xogħol bħala wieħed mis-sorsi primarji ta' referenza tiegħu.
Verżjoni kritika tat-test Għarbi, bl-użu tal-verżjonijiet ta' manuskritti kollha li kienu disponibbli, ġiet ippubblikata minn Tornberg fl-1843, u din ġeneralment tintuża bħala bażi għall-verżjonijiet bl-Għarbi modern. Tornberg ta wkoll traduzzjoni bil-Latin. Traduzzjoni bil-Franċiż ġiet ippubblikata fl-1860 minn Beaumier iżda hija bbażata fuq inqas manuskritti u hija meqjusa bħala difettuża mill-istandards moderni.[4][6] It-tieni edizzjoni (1964) tat-traduzzjoni bl-Ispanjol ta' Huici Miranda hija annotata ħafna u titqies bħala awtorevoli.
Noti
[immodifika | immodifika s-sors]- ^ http://hdl.handle.net/1887.1/item:3324568
- ^ a b Rodríguez-Gómez, María Dolores (24 Mar 2010). "Al-anīs al-muṭrib bi-rawḍ al-qirṭās fī akhbār mulūk al-Maghrib wa-taʾrīkh madīnat Fās". Brill. Miġbur 1 Nov 2022.
- ^ Ronald A. Messier, James A. Miller (2015). The Last Civilized Place Sijilmasa and Its Saharan Destiny. University of Texas Press. p. 251. ISBN 978-0-292-76665-5.
- ^ a b ċ d See introduction by Huici Miranda to the Spanish translation
- ^ See e.g. notes by Tayeb Habi to the Editions La Porte 1999 edition of Beaumier's translation.
- ^ e.g. Biyuna is translated as Bayonne but is actually Iruña i.e. Pamplona, as pointed out by Huici Miranda
Referenzi
[immodifika | immodifika s-sors]- Traduzzjoni bil-Franċiż: A. Beaumier, Rawd al Kirtas. Histoire des Souverains du Maghreb et Annales de la Ville de Fes . Edizzjonijiet La Porte, Rabat, 1999.
- Traduzzjoni bl-Ispanjol: A. Huici Miranda, Rawd el-Qirtas. It-2 edizzjoni, Anubar Ediciones, Valencia, 1964. Vol. 1ISBN 84-7013-007-2, vol. 2ISBN 84-7013-013-7 .
- Traduzzjoni bl-Ingliż tas-sezzjonijiet dwar l- Almoravidin: N. Levtzion & JFP Hopkins, Corpus of early Arabic sources for West African history, Cambridge University Press, 1981,ISBN 0-521-22422-5 (stampa mill-ġdid: Markus Wiener, Princeton, 2000,ISBN 1-55876-241-8).