Ketuanan Melayu

Parti Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu, lebih dikenali sebagai UMNO, adalah satu-satunya parti politik yang memperjuangkan konsep Ketuanan Melayu sejak sebelum kemerdekaan Malaysia lagi.

Ketuanan Melayu (Jawi: ‏كتوانن ملايو‎code: ms is deprecated ‎) merupakan ideologi politik yang menekankan bahawa kon kontrak sosial yang mendakwa bahawa orang Melayu kononnya merupakan pemegang milik bertaraf "tuan" kepada keseluruhan Persekutuan Tanah Melayu (sekarang Malaysia) dan kaum-kaum Cina dan India yang dibawa masuk British ke dalam tanah rangkuman entiti sebelumnya dianggap sebagai "pendatang" yang "terhutang budi" dalam suatu "kontrak sosial" kepada orang Melayu yang dlilihat sanggup dan sedia menerima mereka sebagai warganegara Persekutuan Tanah Melayu (sekarang Malaysia) sebagai prasyarat British memberikan kemerdekaan kepada Persekutuan Tanah Melayu. Sebagai timbal balik kerana kesanggupan dan kesediaan apa yang disifatkan sebagai pengorbanan orang Melayu itu, perlembagaan memberi peruntukan khas kepada orang Melayu dalam bentuk hak istimewa dan ini dimaktubkan di dalam Perkara 153 Perlembagaan Persekutuan Tanah Melayu (kini Malaysia). Persetujuan quid pro quo atau saling beri-memberi ini biasanya dipanggil kontrak sosial. Konsep Ketuanan Melayu ini sering kali dijadikan retorik ahli politik Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu (UMNO) yang berpengaruh semenjak 50 tahun Persekutuan Tanah Melayu (sekarang Malaysia) mencapai kemerdekaannya dari British sebagai usaha meraih sokongan orang Melayu walaupun pada hakikatnya tidak ramai orang Melayu yang arif tentang konsep atau fahaman ini.

Walaupun retorik ini wujud sebelum Malaysia mencapai kemerdekaan, frasa ketuanan Melayu tidak menjadi satu perkara yang disebut ramai hingga ke awal tahun 2000-an.tetapi sebelum kemerdekaan juga menentang konsep ini. Konsep keulungan kaum Melayu mendapat perhatian dalam tahun 1940-an apabila orang Melayu bersatu untuk menentang penubuhan Malayan Union dan kemudian, berjuang untuk kemerdekaan. Semasa tahun 60-an, terdapat usaha yang cukup besar untuk mencabar ketuanan Melayu, diketuai oleh UMNO dari Singapura — yang merupakan negeri Malaysia dari 1963 hingga 1965 — selepas pemisahan Singapura. Walaupun begitu, sebahagian Perlembagaan berkaitan ketuanan Melayu berakar umbi selepas rusuhan kaum Mei 13, 1969 yang terjadi akibat kempen pilihan raya yang menjadikan hak-hak orang bukan Melayu dan ketuanan Melayu sebagai isu tumpuan. Tempoh ini juga menyaksikan kebangkitan ultra yang mahukan kerajaan parti tunggal diketuai UMNO.

Rusuhan kaum mengakibatkan perubahan besar dalam pendekatan kerajaan kepada isu perkauman, dan menyebabkan pengenalan Dasar Ekonomi Baru iaitu dasar tindakan afirmatif yang secara agresif menyebelahi kaum Melayu. Dasar Kebudayaan Kebangsaan yang juga diperkenalkan pada tahun 1970, memberikan penekanan kepada asimilasi orang bukan Melayu ke dalam kaum Melayu. Tetapi dalam tahun 1990-an, Perdana Menteri Malaysia menolak pendekatan ini, dengan dasar Bangsa Malaysia yang menekankan bangsa Malaysia dan bukan kaum Melayu sebagai identiti negara. Dalam tahun 2000-an, ahli-ahli politik mula menekankan ketuanan Melayu semula, dan membidas secara keras menteri kerajaan yang mempersoalkan kontrak sosial.

Melayu Malaysia

Laman utama: Etnik Melayu, Rumpun Bangsa Melayu, Melayu Malaysia, dan Perkara 160 Perlembagaan Malaysia

Definisi apa itu Melayu di Malaysia berbeza daripada Indonesia. Kaum Melayu merupakan majoriti populasi Malaysia di 55.4% (lihat Malaysia#Demografi) dan nenek moyang Melayu adalah berkait dengan tempat lain di Kepulauan Nusantara. Buku Contesting Malayness - Malay Identity Across Boundaries suntingan Timothy P. Barnard mencerminkan pandangan ahli antropologi bahawa konsep "ras Melayu" adalah lapuk kerana etnik Melayu hanyalah salah satu daripada etnik-etnik Austronesia.

Jika kita mengikuti migrasi asal orang Austronesia selatan Cina 6,000 tahun yang lalu, beberapa berpindah ke Taiwan (orang asli Taiwan hari ini merupakan keturunan mereka sekarang), kemudian ke Filipina, dan kemudian ke Borneo (kira-kira 4500 tahun yang lalu) (hari ini Dayak dan lain-lain kumpulan). Penghijrahan ke Semenanjung Tanah Melayu & Selatan Thailand adalah kira-kira 3,000 tahun yang lalu. Sekumpulan kecil dari Borneo bergerak ke Champa di Vietnam kira-kira 4500 tahun yang lalu. Terdapat juga kesan Song Dong dan Hoa Binh penghijrahan dari Vietnam dan Kemboja.Semua ini DNA kumpulan berkongsi asal-usul linguistik yang dikesan ke pulau yang adalah hari ini Taiwan, dan nenek moyang orang-orang purba ditemui di selatan China.

Dari zaman dulu hingga masa moden, banyak warga Indonesia dari etnik lain yang berpindah ke Malaysia dan berasimilasi dengan etnik Melayu. Penemuan artifak seperti tulang, batu dan sisa makanan penghuni di gua di rantau Asia Tenggara termasuk di Malaysia menunjukkan adanya sebaran kebudayaan pada zaman prasejarah.

Melayu terdiri daripada 3.4% peratus populasi Indonesia (rujuk Kelompok etnik di Indonesia).

Kumpulan etnik utama di Indonesia adalah Jawa (41.7%) dan Sunda (31.8%) manakala kumpulan lain termasuk:

• Cina (3.7%)
• Melayu (3.4%)
• Madura (3.3%)
• Batak (3.0%)
• Minangkabau (2.7%)
• Betawi (2.5%)
• Bugis (2.5%)
• Banten (2.1%)
• Banjar (1.7%)
• Bali (1.5%)
• Sasak (1.3%)
• Makassar (1.0%)
• Cirebon (0.9%)

Kebanyakan mereka tidak menggelar diri mereka sebagai Melayu di negara asal mereka di Indonesia, namun mereka akan diiktiraf sebagai Melayu jika mereka merupakan Muslim dan berasimilasi dengan Melayu. Pada zaman awal penjajahan, banci penduduk menyenaraikan kumpulan etnik yang berlain, seperti "Malays, Boyanese, Achinese, Javanese, Bugis, Manilamen and Siamese" (Melayu, Boyan, Aceh, Jawa, Bugis, Filipina dan Siam).

Bancian pada tahun 1891 telah menyatukan kumpulan etnik kepada 3 kumpulan kaum yang digunakan di Malaysia moden, iaitu - Chinese, Tamils and other natives of India (Cina, Tamil dan lain-lain suku pribumi India), dan Malays and other Natives of the Archipelago (Melayu dan lain-lain suku peribumi Nusantara). Ini berdasarkan pandangan Eropah pada masa itu bahawa kaum merupakan satu kategori saintifik berdasarkan biologi.

Untuk bancian pada tahun 1901 pula, kerajaan dinasihatkan bahawa perkataan kaum patut ditukarkan kepada kewarganegaraan.

Perkara 160 Perlembagaan Malaysia mendefinisikan seorang Melayu itu merupakan seorang warganegara Malaysia yang dilahirkan oleh warganegara Malaysia, yang menganuti agama Islam, mengunakan bahasa Melayu, mengikut adat resam Melayu, dan bermastautin di Malaysia atau Singapura. Perkara 160 menggabungkan orang Melayu dari kumpulan etnik yang berbeza sebagai bangsa dominant dan dengan itu memberi mereka dengan kekuatan politik untuk menguasai dan memerintah ke atas kaum-kaum lain: Cina, India, Kadazan, Iban, Orang Asli dan lain-lain ini juga jelas dari nama UMNO (Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu), yang memainkan peranan ini.

Pra-Merdeka

Pihak British mengiktiraf Raja-Raja Melayu sebagai pemerintah Tanah Melayu di zaman penjajahan.

Nasionalisme Melayu awal

Nasionalisme Melayu sebagai gerakan politik telah lama bermula sejak pencerobohan oleh kuasa-kuasa asing. Konsep ketuanan Melayu adalah sebahagian besarnya disalahfaham oleh orang lain, etnik Cina dan India pendatang, membentuk peratusan kecil daripada jumlah penduduk, tidak melihat diri mereka sebagai penduduk Tanah Melayu. Menurut laporan oleh Timbalan Setiausaha Negara Tetap untuk Jajahan-Jajahan British pada awal 1930-an mendapati bahawa "bilangan bukan Melayu yang bermastautin di Tanah Melayu hanya sebahagian kecil daripada seluruh penduduk."

Walaupun British berkesan memerintah Malaya, orang Melayu secara de jure dipaksa di bawah perjanjian palsu untuk menerima pentadbiran British melalui sistem resident. Pesuruhjaya Tinggi British Sir Hugh Clifford, menunjukkan ideologi British yang merasionalkan penjajahan di Tanah Melayu apabila beliau menggesa "semua orang di negara ini kena sedar akan hakikat bahawa ini adalah sebuah negara Melayu, dan kita British datang ke sini diatas jemputan Raja-Raja Melayu, dan ia menjadi tanggungjawab kita untuk membantu orang Melayu untuk memerintah negara sendiri. "

Lalu British mengambil terbuka "Pro-Melayu" dasar supaya orang Melayu boleh, dalam kata-kata Pesuruhjaya Tinggi Sir Laurence Guillemard, dilengkapi "untuk mengambil tempat mereka dalam kehidupan pentadbiran dan perdagangan Negeri-negeri ini." Dalam realiti, Melayu bukan-elite berasa dipinggirkan oleh dasar-dasar ekonomi dan politik kerajaan kolonial, sedangkan pada hakikatnya mereka adalah tulang belakang kepada pemerintahan British, dan kedua-dua dasar-dasar pendidikan dan pekerjaan telah diasingkan mengikut garis etnik.

Masyarakat bukan Melayu tempatan yang dilahirkan tidak lama lagi mula berjuang untuk pemerintahan sendiri. Pada tahun 1936, masyarakat India yang dilahirkan di Tanah Melayu meminta Pesuruhjaya Tinggi Sir Shenton Thomas untuk memberikan mereka bahagian perlantikan pentadbiran. Thomas menolak permintaan itu, merujuk kepada kaum India tempatan yang dilahirkan sebagai "orang asing". Walaupun pihak British untuk melihat orang Cina sebagai tenaga buruh, "dengan statistik menunjukkan kebanyakan pendatang China akhirnya pulang, pengkritik berhujah bahawa orang yang dilahirkan di Tanah Melayu terus meningkat. Walau bagaimanapun, British menegaskan, ia akan jadi berbahaya untuk mempertimbangkan orang Cina sebagai mempunyai "kecenderungan untuk penduduk kekal"; masyarakat tempatan yang dilahirkan di India - yang terdiri daripada 20% daripada penduduk India, selebihnya pekerja manual yang berhijrah atas sebab-sebab yang serupa dengan Cina pada sekitar masa yang sama - begitu juga sebahagian besarnya diabaikan.

British menurun taraf kaum Melayu kepada gaya hidup "tradisional" petani mereka seboleh-bolehnya, menyekat gerakan, perusahaan ekonomi dan pendidikan. Dasar ini adalah dikekalkan dalam kepercayaan bahawa pendidikan Benggali di India telah membawa kepada rasa tidak puas hati dan pemberontakan.

Mereka melibat hanya kelas pemerintah Melayu dalam isu-isu kerajaan dan pentadbiran. Walaupun kononnya pengecualian orang bukan Melayu dari kedudukan pihak berkuasa, banyak perkhidmatan awam terdiri daripada bukan Melayu, ramai di antara mereka kaum India yang dibawa masuk secara khusus untuk tujuan ini. Beberapa ahli sejarah telah menghuraikan dasar-dasar pro-Melayu seperti yang direka bentuk semata-mata untuk mengekalkan kedudukan yang British, dan bukannya untuk mengukuhkan orang Melayu, banyak ciri-ciri pendekatan British sebagai pecah dan perintah, "meletakkan bangsa bangsa berlain berasingan antara satu sama lain, untuk unsur-unsur kerja Malaya yang berlainan dalam suasana harmoni jauh".

Pada 1920-an, masyarakat Cina kelahiran tempatan yang memegang kuasa ekonomi yang besar mula meminta peranan yang lebih penting dalam pemerintahan Tanah Melayu. Sebahagian besar masyarakat Cina yang pada ketika ini membentuk 33% penduduk tanah Melayu masih terdiri daripada pendatang asing. Sungguhpun demikian, kaum Cina Peranakan yang membentuk majoriti Cina kelahiran tempatan menuntut jawatan kerajaan serta pengiktirafan sebagai rakyat Malaya. Kata seorng ketua Cina Peranakan, "Siapa kata ini negara Melayu? ... Sewaktu ketiban Kapitan [Francis] Light, adakah beliau terlihat orang Melayu atau kampung Melayu? Nenek moyang kami datang ke sini dan bekerja keras sebagai kuli — tidak malu menjadi kuli — dan tidak perlu menghantar duit kembali ke negara Cina. Di sinilah mereka berkahwin dan berbelanja, maka dengan itu Kerajaan dapat membuka negara dari hutan menjadi tamadun. Kami tidak boleh diasingkan lagi dari negara ini. Inilah negara kami..." Para ilmuwan Melayu membangkang hujah itu atas sebab bahawa hujah sedemikian tidak masuk akal sama sekali dan serta mengusulkan analogi bahawa Cina itu tukang batu dan Tanah Melayu umpama rumah. Hujah mereka, tukang batu tidak berhak untuk berkongsi hak milik rumah yang dibinanya. Oleh itu, mereka menentang sebarang cubaan untuk memberi kaum Cina kewarganegaraan atau hak-hak politik yang lain.

Sesetengah kelompok kaum Indonesia seperti Jawa dan Bugis telah berhijrah ke dalam lingkungan Kepulauan Melayu sepanjang abad ke-19 dan ke-20. Ramai daripada mereka cepat berasimilasi dengan jati diri budaya Melayu. Lama-kelamaan, desakan kaum Cina Malaya kelihatan membuahkan kesan pada pihak British. Pada tahun 1927, Gabenor Negeri-Negeri Selat memanggil masyarakat Cina sebagai "penduduk asal Malaya British".

Sejurus sebelum Perang Dunia Kedua, pergerakan nasionalisme Melayu mulai menekankan gagasan "ketuanan Melayu" yang sebelum ini diambil ringan kerana adalah dikhuatiri bahawa dasar-dasar British kini semakin menjurus ke arah pembentukan kewarganegaraan Malaya umum yang mencakupi kaum Cina dan India. Oleh itu, sesetengah orang Melayu ingin memelihara status quo dengan British sebagai perintang terhadap orang bukan Melayu, manakala yang lain pula menyeru agar terbentuknya sebuah negara Melayu yang bebas dan berdaulat seperti "Indonesia Raya".

Malayan Union

Selepas Perang Dunia Kedua, British mengumumkan penubuhan Malayan Union. Malayan Union bukan sahaja melonggarkan syarat kewarganegaraan imigran malah turut mencabar kedaulatan Raja-Raja Melayu dan tidak mengiktiraf ketuananan Melayu menjadikan Tahah Melayu sebagai negeri naungan British. Sebagai penduduk kelahiran tempatan, kebanyakan orang Cina dan India layak untuk menerima kewarganegaraan berlandaskan prinsip jus soli oleh Union. Jaminan akan hak sama-rata bagi semua penduduk hinggakan sektor perkhidmatan awam selaku kubu kuat orang Melayu akan turut dibuka kepada semua kaum, menimbulkan rasa tidak puas hati dalam kalangan kaum Melayu. Pada mulanya, kaum Melayu tidak menanggap dirinya tercakup dalam gelaran "Malayan".

Maka orang Melayu semakin celik politik lalu membantah pembentukan Union. Di sebuah perhimpunan, orang Melayu mengangkat-angkat pelekat yang bertulis, "Tanah Melayu hak Melayu. Hak-hak dan keistimewaan Melayu jangan diberikan kepada kaum lain." Sebuah pertubuhan Melayu berpesan kepada pihak British bahawa peruntukan kewarganegaraan Union akan menyebabkan "kepupusan kaum Melayu dengan tanah dan Raja-Raja mereka sekali". Sekelompok setiaraja dan kakitangan awam Melayu pimpinan Datuk Onn Ja'afar membentuk Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu (UMNO) untuk membantah pembentukan Malayan Union. Sungguhpun Union ditubuhkan seperti yang dirancang, namun kempen bantahan berterusan; pada tahun 1948, pihak British mengganti Malayan Union dengan Persekutuan Tanah Melayu. Pihak Persekutuan mengembalikan kedaulatan kepada Raja-Raja Melayu, mengetatkan sekatan imigresen dan kewarganegaraan, serta memberi orang Melayu hak-hak istimewa Sungguhpun demikian, matlamat British masih tidak berubah dari tahun 1946, iaitu memperkenalkan "sebentuk kewarganegaraan umum yang dibuka keada mereka yang menganggap Tanah Melayu sebagai tempat tinggal mereka dan tujuan kesetiaan mereka tanpa mengira keturunan."

Terdapat sedikit penentangan terhadap ketuanan Melayu dan UMNO ketika ini yang berpunca daripada gabungan Majlis Tindakan Bersama Tanah Melayu (AMCJA) dengan Pusat Tenaga Rakyat (PUTERA). Sungguhpun salah sebuah pertubuhan anggota PUTERA menegaskan ketuanan Melayu sebagai "hak kelahiran kebangsaan" Melayu, namun PUTERA menyertai AMCJA untuk memperjuangkan hak politik yang sama-rata bagi kaum bukan Melayu. Setelah tidak diendahkan oleh British, PUTERA-AMCJA menarik diri dari perundingan dengan British lalu mencetuskan sebuah kegiatan hartal (mogok awam) untuk membanth kelemahan-kelemahan yang disangka dalam dasar baru itu. Setelah Persekutuan dibentuk atas bantahan mereka, maka bubarnya gabungan PUTERA-AMCJA.

Sebelum tertubuhnya Persekutuan, kaum bukan Melayu umumnya tidak terlibat dalam politik dan nasionalisme Tanah Melayu yang bersifat Melayu secara azali; sebaliknya mereka lebih mengambil berat politik di negara asal masing-masing, maka mereka tidak terang-terangan menyokong Malayan Union secara terbuka, namun sikap berdiam diri mereka dianggap sebagai tanda sokongan. Biarpun kebanyakan ahlinya bukan Melayu, namun AMCJA tidak mewakili majoriti masyarakat bukan Melayu di Tanah Melayu. Sikap kurang prihatin atau kurang setia kepada Tanah Melayu di kalangan bukan Melayu kelihatan menjustifikasikan ketuanan Melayu iaitu pemerintahan sendiri oleh Melayu.

Sesetengah ahli sejarah berhujah bahawa kegagalan Union menyedarkan masyarakat Cina akan perlunya perwakilan dalam politik. Persatuan Cina Malaya (MCA), sebuah parti politik perkauman yang memperjuangkan hak politik Cina, terbentuk sejurus selepas pembentukan Persekutuan. Manakala yang lain pula mendakwa bahawa pendorong utama di sebalik pelibatan bukan Melayu dalam politik Tanah Melayu serta tuntutan mereka akan hak-hak tertentu adalah jumlah bukan Melayu kelahiran tempatan yang kian bertambah. Laporan yang sama daripada Timbalan Setiausaha Negara Tetap untuk Jajahan-Jajahan British yang dipetik tadi menyatakan bahawa orang bukan Melayu kelahiran Malaya "tidak pernah bertemu mata dengan negara asal mereka, maka mereka menuntut supaya anak cucu mereka dilayan dengan adil." Presiden sulung MCA ialah Tan Cheng Lock, seorang Cina kelahiran tempatan yang memimpin AMCJA hingga pembubarannya.

Ke arah kemerdekaan

Setelah mencapai matlamat asal, UMNO memantapkan dirinya sebagai parti politik yang memperjuangkan kemerdekaan. Pada masa yang sama, Parti Komunis Malaya (PKM) melancarkan pemberontakan bersenjata untuk membentuk sebuah kerajaan komunis di Tanah Melayu, maka bermulanya Darurat Tanah Melayu yang berlarutan hingga kemerdekaan. Pemberontakan ini bercirikn perpecahan kaum yang jelas, yang mana penentangan terhadap pemberontakan itu rata-rata daripada kaum Melayu, sedangkan pangkat-pangkat komunis dikuasai oleh kaum Cina. Pihak British mengesyorkan penubuhan Jawatankuasa Hubungan Antara Kaum (Communities Liaison Committee, CLC) yang terdiri daripada kalangan negarawan tertinggi dari pelbagai kaum untuk membahaskan isu-isu sensitif terutamanya yang berkenaan dengan perkauman, yang mana dipersetujuinya kompromi untuk beberapa isu termasuk kewarganegaraan, pendidikan, demokrasi dan ketuanan Melayu. Lama-kelamaan, terbentuknya suatu "tawar-menawar" antara Melayu dan bukan Melayu; sebagai balasan untuk melepaskan ketuanan Melayu, kaum Melayu akan dibantu dalam merapatkan jurang ekonomi di antara komuniti Melayu dan bukan Melayu. Seorang ahli CLC, E.E.C. Thuraisingham kemudiannya berkata, "Saya dengan lain-lain percaya bahawa kaum Melayu yang ketinggalan harus diberi tawaran yang lebih elok. Kaum Melayu wajar dibantu untuk mencapai kesamarataan dengan kaum bukan Melayu untuk membentuk sebuah Bangsa Malaya bersatu yang sama-rata."

Namun, masalah demi masalah tidak henti timbul. Ramai belia Cina Malaya yang dikerah ke dalam tentera untuk menentang ancaman komunis telah meninggalkan negara; kebanyakan belia itu berpendidikan Inggeris, bukan Cina. Oleh itu, kaum Melayu menganggap bahawa kaum Cina tidak begitu setia kepada Tanah Melayu, maka terjustifikasinya ketuanan Melayu, maka memuncaknya tanggapan-tanggapan seumpamanya yang disebabkan oleh pembahagian kaum yang kelihatan antara mereka yang kuat menentang komunis dengan mereka yang menyokong PKM.

Pada awal 1950-an, Datuk Onn Ja'afar bercadang supaya keahlian UMNO dibuka kepada semua warga Malaya dan nama pertubuhan ditukar pada Pertubuhan Kebangsaan Malaya Bersatu yang boleh mencemari jati dirinya selaku pejuang ketuanan Melayu. Setelah tewas dalam perebutan kuasa dalaman, beliau meletak jawatan pada tahun 1951 lalu menubuhkan Parti Kemerdekaan Malaya (IMP). Beliau diganti oleh Tunku Abdul Rahman, yang menggesa supaya Melayu didaulatkan dahulu. Dengan meluahkan kebimbangan atas kurangnya kesetiaan kepada Malaya dalam kalangan bukan Melayu, beliau menuntut supaya bukan Melayu memperjelas kesetiaan mereka sebelum diberi kewarganegaraan dengan hujah berikut: "Bagi mereka yang mencintai dan merasa setia tanpa berbelah bahagi kepada negara ini, kami sudi mengalu-alukan mereka sebagai rakyat Malaya. Mereka mesti benar-benar rakyat Malaya dan akan menikmati hak dan keistimewaan yang sama dengan orang Melayu." Bagaimanapun, tidak lama kemudian pada tahun 1952, beliau kelihatan membuat kenyataan bercanggah serta menggesa supaya kaum Melayu mempertahankan kedudukan istimewa mereka: "Malaya adalah hak orng Melayu dan tidak patut diperintah oleh campuran kaum-kaum."

Pada awal 1950-an, terdapat gerakan perpecahan Cina Peranakan di Pulau Pinang yang menentang ketuanan Melayu.

Pada ketika ini, sesentegah kaum Cina Peranakan mula mengambil berat politik tempatan, terutamanya di Pulau Pinang, di mana bergiatnya sebuah gerakan perpecahan Cina. Golongan yang lebih mesra dengan British daripada Melayu ini marah terutamanya apabila dipanggil "pendatang asing". Dengan menjauhi UMNO dan MCA, mereka percaya bahawa bukan sahaja UMNO dengan pelampau Melayu yang berniat memperluas keistimewaan Melayu sambil menyekat hak Cina, bahkan juga MCA terlalu "mementingkan diri" dan tidak boleh diharap. Atas rasa gusar akan penggabungan Negeri-Negeri Selat dengan Tanah Melayu, mereka terasa asing dalam sebuah "Malaya hak orang Melayu" di mana mereka tidak dianggap sebagai "bumiputera". Salah seorang pemimpin Peranakan berani mengujar, "Saya boleh mengaku lebih anak Pulau Pinang daripada 99 peratus Melayu yang tinggal di sini sekarang." Setelah kerajaan kuat menolak perpecahan, gerakan itu lama-kelamaan beransur pudar.

Ada yang mengatakan bahawa orang bukan Melayu tidak berasa setia kepada Tanah Melayu kerana mereka tidak menanggap diri sebagai rakyat Malaya, sebaliknya berpegang kuat pada latar belakang budaya masing-masing. Sebagai penyelesaian, pada tahun 1952, kewarganegaraan diberi kepada hampir semua bukan Melayu kelahiran tempatan, apalagi kewarganegaraan duaan dilarang, maka bukan Melayu terpaksa memilih sama ada negara asal mahupun Tanah Melayu. Melawan andaian Melayu, kebanyakan bukan Melayu menetap dan menaruh kesetiaan kepada Malaya. Merekalah leluhur kepada rakyat Malaysia bukan Melayu masa kini.

Tatkala Tanah Melayu menuju ke arah pemerintahan sendiri, pihak British melaksanakan Sistem Ahli yang bercontohkan sistem jemaah menteri; sama seperti CLC, ia dianggotai oleh ahli-ahli pelbagai kaum, dan kemudiannya dianggap sebagai mewujudkan dahuluan untuk jemaah menteri Tanah Melayu dan Malaysia pasca kemerdekaan yang terdiri daripada berbilang kaum yang berkongsi kuasa. Pada masa yang sama, pihak British juga mula menyediakan rangka sistem pendidikan negara yang akan membentuk "semangat kewarganegaraan bersama". Bagaimanapun, Laporan Barnes yang mereka suruhjayakan menerima tentangan hebat daripada kaum Cina atas sebab-sebab "jenuh dengan nasionalisme Melayu" serta memperkukuh ketuanan Melayu. Laporan Fenn-Wu yang digemari oleh kaum Cina pula tidak menerima restu kaum Melayu. Natijahnya, usul Laporan Barnes untuk "sekolah kebangsaan" yang berbahasa Inggeris sebagai bahasa pengantar dilaksanakan oleh Ordinan Pendidikan 1952 biarpun kuat menerima bantahan Cina yang marah dengan tiadanya peruntukan untuk sekolah jenis kebangsaan bukan Melayu. Pada tahun 1956, sebuah suruhanjaya pimpinan Tun Abdul Razak menilai semula sistem pendidikan. Maka "Laporan Razak" mencadangkan agar sekolah rendah jenis kebangsaan dibenarkan terus beroperasi asalkan berkongsi sukatan pelajran dengan sekolah kebangsaan. Sekolah menengah jenis kebangsaan pula tidak akan disokong, sebaliknya sekolah menengah kebangsaan sahaja yang akan dibiayai. Masyarakat Cina kuat membangkang Laporan Razak juga hingga mereka melancarkan kempen untuk tujuan itu; keingkaran MCA untuk menentang Laporan Razak menyebabkan ia hilang sokongan di sesetengah kawasan pengundian Cina. Sungguhpun demikian, usul-usul Laporan Razak cukup berjaya, hinggakan ada yang masih terlaksana hingga masa kini.

Kemungkinan asal usul ketuanan Melayu

Menurut ramai ahli sejarah, punca akar umbi sengketa sesama kum serta ketuanan Melayu adalah kurangnya pergaulan Melayu dengan bukan Melayu, kecuali Cina Peranakan yang berjaya berasimilasi dengan baik secara kahwin campur walaupun menelan masa 600 tahun. Menurut Ming Shi-lu, nenek moyang Cina Peranakan adalah "hantaran" yang dikurniakan kepada Sultan Melaka sebagai tanda pengiktirafan hubungan antara Wangsa Ming dengan Kesultanan Melaka serta kedaulatan Melayu. Pada zaman British, kebanyakan Peranakan ini merupakan saudagar kaya-raya yang lazim berbahasa Melayu, berpakaian ala Melayu dan menggemari masakan Melayu.

Dasar-dasar pendidikan British yang memecahbelahkan pelbagai kaum, iaitu membekalkan pendidikan awam yang terhad bagi kaum Melayu sambil membiarkan bukan Melayu membuat sesuka hati hanya mengeruhkan keadaan. Kaum Melayu yang kebanyakannya penduduk luar bandar tidak digalakkan untuk bergaul dengan bukan Melayu yang tertumpu di bandar. Pemiskinan Melayu dalam ekonomi berbanding dengan kekayaan Cina turut mengapi-apikan sentimen perkauman.

Satu lagi faktor yang menyumbang kepada ketuanan Melayu adalah zaman pendudukan Jepun ketika Perang Dunia Kedua. Perang ini telah "membangkitkan kesedaran politik yang mendalam dalam kalangan warga Malaya dengan memperkuat semangat perkauman dan kebencian antara kaum". Dasar-dasar Jepun "mempolitikkan kaum petani Melayu" dengan sengaja mengapi-apikan semangat nasionalisme Melayu. Dua orang ahli sejarah Melayu pernah mengarang bahawa "Kekejaman Jepun terhadap kaum Cina walhal melayan kaum Melayu dengan lebih baik sedikit sebanyak membuat kaum Cina menerima jati diri yang berasingan dengan lebih teramat..." Hujah ini dipersetujui oleh seorang pengulas asing yang mengujar, "Sewaktu zaman pendudukan [Jepun] ... sentimen nasional Melayu sudah pun menjadi kenyataan; ia sungguh anti-Cina, dan tempiknya adalah 'Malaya hak orang Melayu'..."

Perikatan

Biarpun menyokong ketuanan Melayu, namun UMNO membentuk sebuah "Perikatan" dengan MCAdan Kongres India Malaya (MIC) untuk bertanding dalam pilihan raya Dewan Perundangan Persekutuan 1955. Ini mengejutkan ramai pihak kerana MCA kuat memperjuangkan hak politik yang sama-rata sesama semua rakyat. Presiden MCA, Tan Cheng Lock adalah keturunan Peranakan, tetapi tidak semelampau dengan golongan pemisah. Sungguhpun pada mulanya diperlekeh sebagai 'kahwin kontrak', namun Perikatan telah memenangi 51 daripada 52 kerusi yang dipertandingkan. Satu lagi kerusi itu jatuh pada Parti Islam Se-Tanah Melayu (PAS), sebuah parti berasaskan Melayu yang turut kuat mendukung ketuanan Melayu. Kekalahan teruk yang dialami oleh parti-parti bukan perkauman membuat Perikatan menanggap bahawa suasana politik negara kurang menyenangkan bagi parti berbilang kaum. Sebuah kerajaan campuran yang terdiri daripada parti-parti satu kaum yang mana para pemimpin parti menaja keputusan kompromi secara senyap difikirkan lebih utuh dan lebih sesuai dengan politik Malaya. Sebelum pilihan raya, Datuk Onn Ja'afar mengubah pendekatannya dengan membentuk Parti Negara setelah IMP kalah teruk kepada Perikatan dalam pilihan raya setempat. Biarpun mendukung dasar-dasar pro-Melayu yang lebih kuat dan mengiktiraf dominasi politik Melayu, namun Parti Negara gagal menggugat pegangan kuasa Perikatan. Namun begitu, ada yang percaya bahawa usul-usul Parti Negara membantu dalam mendorong para ahli UMNO ke arah dasar-dasar pro-Melayu yang lebih radikal. Pihak British sendiri menuntut supaya kuasa diserahkan kepada kerajaan berbilang kaum sahaja, maka Perikatan dianggap memenuhi syarat tersebut.

Kemerdekaan dan pembentukan Malaysia

Kemerdekaan dan Perlembagaan

Laman utama: Perlembagaan Malaysia, Kontrak sosial (Malaysia), dan Perkara 153 Perlembagaan Malaysia

Persekutuan Tanah Melayu secara rasmi merdeka dari Empayar British pada 31 Ogos 1957. Perlembagaan negara baru ini mengandungi peruntukan-peruntukan seperti Perkara 153 yang menjamin keistimewaan-keistimewaan tertentu untuk kaum Melayu dalam bentuk tindakan afirmatif. Suruhanjaya Reid yang merangka Perlembagaan itu menyatakan bahawa Perkara 153 itu bersifat sementara dan harus dikaji semula oleh Parlimen selepas 15 tahun merdeka. Bagaimanapun, Perlembagaan sendiri tidak menyatakan yang demikian terang-terang mahupun memperjelaskan tujuan Perkara 153. Namun, ia ada mengatakan bahawa semua rakyat Malaya adalah sama-rata di bawah undang-undang tanpa menyebut "kedaulatan Melayu" atau sebarang gagasan lain yang bersangkut-paut dengan ketuanan Melayu. kewarganegaraan Jus soli iaitu pemberian kewarganegaraan kepada sesiapa yang lahir di dalam Persekutuan, turut diberikan namun tanpa kesan retrospektif; ia merupakan sebuah pampasan besar oleh kaum Melayu yang dahulu kuat menentang kewarganegaraan jus soli dalam Malayan Union.

Di sebalik itu, Bahasa Melayu dan Islam menjadi bahasa kebangsaan dan agama rasmi sementara Raja-Raja Melayu kekal bertakhta. Ini dikatakan bererti bahawa orang Melayu diberi hormat sebagai bangsa Tanah Melayu yang tersahih, iaitu menjadi warga Tanah Melayu disamakan dengan menjadi orang Melayu, maka Tanah Melayu berjatidirikan Melayu di depan mata dunia. Seorang ilmuwan berhujah bahawa "Orang Melayu menyimpan kepercayaan berakar umbi bahawa mereka sahaja kaum bumiputera, iaitu anak watan, dan oleh itu memegang hak-hak istimewa tertentu ke atas tanah." Sesungguhnya, Tunku Abdul Rahman berkata pada tahun 1964 bahawa "Sudah umum diketahui bahawa negara ini atas nama, tradisi dan ciri-cirinya sahaja adalah Melayu. ... Di mana-mana negara lain di mana pendatang asing cuba menguasai bidang ekonomi dan sebagainya, sudah tentu ada tentangan yang hebat daripada kaum peribumi. Tetapi lain pula kaum Melayu. Oleh itu, sebagai balasan, mereka mesti menghargai kedudukan Melayu..." Pernah dihujahkan bahawa jati diri kebangsaan Malaysia tidak menjadi kerana "kesemua lambang kebangsaan di Malaysia berasal dari tradisi Melayu".

Kekangan Perlembagaan ke atas besar kecil kawasan Parlimen luar bandar kemudiannya ditarik balik untuk menyediakan apa yang dikatakan sebagai suatu "penyangga tak langsung" kepada hak istimewa Melayu; oleh sebab orang Melayu tertumpu pada kawasan luar bandar, maka kuasa politik Melayu dipertingkat secara tidak langsung. Perlembagaan asalnya mengikut prinsip "satu orang satu undi" secara tersirat. Pindaan ini dikutuk sebagai "memberi satu orang satu undi, dan seorang lagi beberapa undi, bukan atas dasar keupayaan intelek atau kendalian geografi, sebaliknya untuk memastikan dominasi kumpulan tertentu."

Peruntukan-peruntukan Perlembagaan yang bergelar "Agenda Melayu" ini kurang membangkitkan sentimen dalam kalangan bukan Melayu walaupun kebanyakan mereka menerima kewarganegaraan dan oleh itu secara teorinya setaraf dengan rakyat Melayu di bawah Perlembagaan. Ini mungkin disebabkan oleh penerimaan kontrak sosial yang diulas oleh seorang ahli sejarah sebagai berikut: "Dalam golongan atasan, orang bukan Melayu menerima bahawa orang Melayu lebih tinggi dari segi politik atas dasar taraf peribumi mereka dan bahawa tatanegara Malaysia hendaklah bercirikan Melayu ... kaum Melayu hendaklah dijamini majoriti yang selesa di dewan undangan negeri dan parlimen persekutuan sekali gus ... orang Melayu hendaklah menguasai jawatan-jawatan tertinggi dalam kerajaan dan ... menguasai ahli-ahli jemaah menteri persekutuan." Seorang ahli sejarah Melayu, Milton J. Esman pernah bertulis, "Sebagai balasan, masyarakat Cina memperoleh lebih daripada yang pernah diidam-idamkan oleh masyarakat di Asia Tenggara, iaitu kewarganegaraan yang sama-rata, penyertaan dalam politik serta memegang jawatan, peluang dalam ekonomi yang tidak terbatas, dan toleransi untuk bahasa, agama dan institusi-institusi budaya mereka."

Sesetengah pihak meluahkan rasa khuatir terhadap Perkara 153; sejurus sebelum kemerdekaan, akhbar China Press menyarankan bahawa hak istimewa "boleh dimaafkan pada awal pembangunan negara," dan jika "tempoh 'hak istimewa' itu tidak terbatas, ataupun skop hak istimewa itu tidak ditakrifkan dengan jelas, maka perselisihan tanpa henti ... akan timbul lama-kelamaan." Hujahnya, hak istimewa ini lama-kelamaan akan memecahbelahkan, bukan menyatukan rakyat Malaya. Sungguhpun demikian, sesetengah ahli sejarah berhujah bahawa ketika kemerdekaan, "sememangnya terdapat semangat kewarganegaraan, aspirasi, dan takdir yang dikongsi bersama." Hal ini tidak berkekalan.

Pergabungan

Pada tahun 1961, apabila kerajaan Malaya mula membincangkan kemungkinan bergabung dengan jiran-jiran Singapura, Sabah, Sarawak dan Brunei, timbulnya semula masalah hubungan kuasa sesama etnik. Gagasan "Malaysia" tanpa Sabah dan Sarawak telah dibincangkan lebih sedekad sebelum ini, namun perundingan dahulu tidak membuahkan hasil. Rakyat Singapura sendiri tidak bimbang akan diperintah oleh apa yang mereka anggap sebagai kerajaan Melayu. Bagaimanapun, sekitar tahun 1961, Singapura semakin menyambut baik cadangan untuk menyertai Malaysia, terutama disebabkan pandangan umum ketika itu bahawa Singapura yang berasas industri tidak boleh bertahan tanpa dapat memasuki pasaran Tanah Melayu.

Kerajaan Malaya ketika itu tidak berapa senang dengan pertambahan penduduk Cina dari Singapura hingga melebihi jumlah penduduk Melayu dan menjadikan Melayu sebagai kaum minoriti di Malaysia yang baru. Ramai orang Melayu khuatir bahawa kedudukan mereka akan tergugat seandainya penguasaan Melayu dalam angkatan polis dan tentera turut tergugat. Juga didakwa bahawa kerendahan taraf ekonomi Melayu akan ditekankan oleh kemasukan lebih ramai Cina kaya hingga boleh menyebabkan ketidakpuasan hati beramai-ramai. Maka pihak Malaya mengambil keputusan untuk menyelesaikan hal ini dengan bergabung dengan Sabah dan Sarawak, iaitu dua buah tanah jajahan British yang diduduki ramai penduduk pribumi yang dianggap "Melayu" oleh kerajaan. Mengikut Perkara 160 Perlembagan Persekutuan, kebanyakan peribumi Sabah dan Sarawak itu bukan Melayu, sebaliknya menganut kepercayaan animis atau Kristian dan bukan Islam seperti yang termaktub. Untuk menyelesaikan isu ini, kerajaan memperluas takrifan tak rasmi "Melayu" untuk mencakupi kaum-kaum berkenaan.

Penduduk Sabah dan Sarawak tidak memahami apa faedah daripada pergabungan ini. Ramai yang menganggap Malaya sebagai hanya untuk orang Melayu, dan mereka tidak mengaku diri sebagai Melayu. Bayang-bayang "Malaysia", iaitu rasa takut akan dikira sebagai "Melayu", dengan Islam sebagai agama rasmi dan bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi langsung tidak meredakan kerunsingan mereka akan "dominasi Melayu". Untuk menerima pergabungan itu, mereka menuntut supaya peribumi Sabah dan Sarawak diberi keistimewaan yang sama dengan Melayu. Kemudian, dipersetujuinya perjanjian 20 perkara antara kerajaan Sabah dengan Malaya, dan juga perjanjian 18 perkara yang seumpamanya oleh Sarawak. Setelah lama berunding serta sokongan British terhadap pergabungan itu, maka pecahnya kebuntuan. Biarpun peribumi Borneo tidak diberi keistimewaan Melayu, namun pergabungan terlaksana pada 16 September 1963.

"Malaysian Malaysia!"

Rencana utama: Malaysian Malaysia

Dalam pilihan raya negeri Singapura 1963, Perikatan mencabar parti pemerintah Parti Tindakan Rakyat (PETIR atau PAP) menerusi Parti Perikatan Singapura. Ahli-ahli UMNO giat berkempen di Singapura untuk Perikatan Singapura dengan hujah-hujah bahawa Melayu Singapura dilayan seperti warga kelas kedua di bawah kerajaan PAP yang dikuasai Cina tetapi kelihatan berbilang kaum. Bagaimanapun, kesemua calon Melayu yang disokong UMNO kalah kepada PAP. Ahli-ahli PETIR yang menganggap hal ini sebagai pencabulan terhadap perjanjian dengan Perikatan terdahulu agar masing-masing tidak bertanding di pilihan raya Malaya and Singapura, maka mereka mengambil keputusan untuk bertanding di tanah besar pada pilihan raya umum 1964. Sungguhpun PETIR telah menarik ramai penyokong di perhimpunan-perhimpunannya, namun ia hanya memenangi satu kerusi, iaitu Bangsar menerusi Devan Nair. Sesentegah ahli sejarah menyangka bahawa rayuan Presiden MCA ketika itu, Tan Siew Sin kepada kaum Cina supaya tidak mencabar hak istimewa Melayu hingga membolehkan negara bergabung dengan Indonesia, membantu MCA untuk merampas kembali tarafnya sebagai "pemimpin Cina yang tidak tercabar di semenanjung Malaya". Sungguhpun begitu, para pemimpin UMNO berang sekali dengan tindakan PAP.

Lee Kuan Yew selaku ketua kerajaan Singapura terang-terangan menentang ketuanan Melayu dan menganjurkan gagasan "Malaysian Malaysia".

Tidak lama kemudian, timbulnya masalah-masalah baru. Lee Kuan Yew selaku ketua kerajaan Singapura dan PETIR terang-terangan menentang ketuanan Melayu, dan menyeru supaya dipeluknya gagasan "Malaysian Malaysia" sebagai ganti untuk Malaysia Melayu. Beliau berhujah bahawa "Orang Melayu mula berhijrah ke Malaysia secara beramai-ramai sekitar 700 tahun dahulu sahaja. Dalam kalangan orang Melayu di Malaysia sekarang, kira-kira satu pertiganya merupakan pendatang yang agak baru seperti Syed Jaafar Albar yang datang ke Tanah Melayu dari Indonesia sejurus sebelum zaman pertang pada usia 30 tahun lebih. Oleh itu, adalah salah dan tidak masuk akal untuk sesebuah kelompok kaum tertentu menyangka dirinya lebih wajar bergelar rakyat Malaysia sedangkan kaum lain boleh menjadi rakyat Malaysia atas restu mereka [Melayu] sahaja."

Lee kemudiannya merintih: "Malaysia — milik siapa? Milik rakyat Malaysia. Tetapi siapakah rakyat Malaysia? Harap saya begitu, Tuan Yang Dipertua. Namun dalam duduk di dewan ini, kadang-kadang saya ragu-ragu sama ada diri saya boleh digelar rakyat Malaysia. Demikianlah keraguan yang menyelubungi fikiran ramai, dan ... [sebaik sahaja] perasaan hati digerakkan, dan timbulnya perbalahan antara kaum atas kata-kata yang tidak terucap itu, maka akan timbulnya peperangan yang akan memecahbelahkan seluruh bangsa dan meleraikan Malaysia." Bagaimanapun, Lee juga memburukkan keadaan dengan membuat kenyataan perkauman sendiri. Kebanyakan ucapan beliau menyentuh perkadaran kaum di Malaysia dengan mengingatkan pendengar bahawa bukan Melayu sudah menjadi majoriti dengan 61% penduduk berbanding Melayu pada 39% sambil bertanya seketika, "Mengapakah harus kita kembali ke Singapura yang lama dan sekali lagi mengurangkan bilangan bukan Melayu di Malaya kepada minoriti?" Lee memburukkan lagi kekeruhan hubungan PETIR-UMNO dengan acap kali mendesak supaya kerajaan persekutuan menghukum 'ultras' mereka yang termasuk pemimpin tertinggi UMNO seperti Syed Jaafar Albar dan Syed Nasir Ismail.

Kenyataan Lee itu memarahkan ramai pihak, terutamanya ahli politik Perikatan. Tan Siew Sin menggelarnya "kuasa pengacau yang terhebat dalam seluruh sejarah Malaysia dan Malaya." Tunku menganggap pandangan Lee terlalu melampau, sementara lain-lain ahli UMNO berpendapat bahawa Lee sekadar memuaskan hati masyarakat Cina Malaysia dengan retoriknya. Kenyataan Lee tentang penghijrahan Melayu yang agak lewat dibidas dengan pedas; ujar Syed Jaafar: "Adalah satu penghinaan untuk mengatakan bahawa Melayu sekelompok dengan kaum-kaum lain..." Pesan akhbar UMNO Malaya Merdeka, jika Melayu tertekan dan kepentingan mereka tidak dibela, Malaysia akan digabungkan dengan Indonesia. Demikianlah yang paling dikhuatiri oleh Tunku Abdul Rahman yang berhemat bahawa pelampau sebenar bukanlah puak ultra, sebaliknya mereka yang mengidami gagasan "Melayu Raya" untuk "menyelesaikan" kaum Cina selaku ancaman sebenar.

Ketegangan hubungan sesama kaum menyebabkan rusuhan pada tahun 1964 yang kemudiannya diangin-anginkan oleh ahli PETIR Melayu, Othman Wok sebagai dirancang terlebih dahulu oleh puak ultra. Pada tahun selepas rusuhan, ketegangan masih memuncak. Syed Jaafar Albar mengujar bahawa "Di mana saya berada, saya tetap Melayu", lantas dibalas dengan bidasan pedas oleh Lee yang berucap di Parlimen dengan demikian, "Jika saya ke sana sini mengulangi kata-katanya — di mana saya berada, saya tetap Cina — ke mana hala tuju kita? Tapi saya sentiasa mengingatkan rakyat bahawa saya orang Malaysia. Saya sedang belajar bahasa kebangsaan dan saya menerima Perkara 153 Perlembagaan."

Lee bertegas bahawa beliau tidak menentang hak istimewa Melayu atau Perkara 153 dengan berkata: "Jika kaum-kaum imigran ... tidak nampak masalahnya, jika mereka tidak memahami perasaan Melayu yang miskin, dan oleh itu tidak kasihan padanya, maka boleh saya katakan, tidak lama lagi dia akan meluahkan perasaan tidak puas hatinya dalam cara yang amat tegas hingga seluruh negara menjadi huru-hara." Tidak ramai dalam kalangan Perikatan yang mengambil berat dakwaannya itu. Para ahli UMNO bertegas bahawa "Malaysian Malaysia" membayangkan ketidaksamarataan sama sekali ekorn gugurnya keistimewaan Melayu. Senu Abdul Rahman, seorang Menteri persekutuan berpendapat bahawa laungan kesamarataan Lee akan menutup peluang kepada Melayu untuk menceburi ekonomi: "Kami meminta peluang, iaitu pelang untuk beroleh kekayaan ekonomi untuk orang-orang kami." Dengan mengecam Lee atas kenyataan bahawa beliau rakyat Malaysia atas usahanya sendiri, Senu bertanya: "Hak yang dinikmati oleh Lee hari ini tidak jatuh dari langit atau dari entah mana, sebaliknya dikurniakan padanya. Adakah beliau tidak sedikit pun berasa terima kasih kepada kaum peribumi negara ini?" Balas Lee: "Tidak, saya tidak menikmati layanan baik oleh sesiapa. Saya di sini mengikut hak. Dan 61 peratus rakyat Malaysia harus menerimanya, jika tidak ia hilang. Tanpanya, mereka tentu tiada masa depan." Sesetengah pihak seperti Syed Jaafar Albar melanjutkan pendirian Senu dan menggelar orang Melayu, sebagai Bumiputra dan "tuan rumah" yang layanan baiknya disalah oleh "bangsa asing" atau "orang tumpangan" seperti Lee. Ini mencetuskan balasan dari ahli Jemaah Menteri, Lim Swee Aun yang bertegas bahawa "kami tuan bersama, bukan orang tumpangan, bukan tamu."

Ada juga yang tidak sehaluan dengan pandangan umum dalam UMNO. Ismail Abdul Rahman berucap di Parlimen bahawa "...kedua-dua pihak Perikatan dan PETIR berpegang pada gagasan Malaysian Malaysia," cuma berlainan caranya. Ismail menyifatkan pendirian PETIR sebagai "leraikan perkauman serta-merta," sementara Perikatan menuntut "dua langkah. Pertama, keharmonian sesama kaum; kedua, keadaan tanpa perkauman yang mutlak." Kenyataan demikian dibidas oleh Lee sebagai omong-omong kosong yang tidak dapat dipandang berat melainkan puak ultra dikawal.

Pemisahan

Lee meneruskan kempennya dengan membentuk Majlis Solidariti Malaysia (MSC) yang terdiri daripada parti-parti berbilang kaum seperti PETIR, Parti Progresif Rakyat (PPP) dan Parti Demokratik Bersatu (UDP) pada tahun 1965. Di satu-satunya sidanfg am MSC, beberapa orang pemimpin parti-parti berkenaan tampil untuk melafazkan sokongan kepada gagasan Malaysian Malaysia. D.R. Seenivasagam dari PPP menuduh Perikatan menyalahgunakan Perkara 153 untuk "menindas bukan Melayu", sementara Ong Kee Hui dari Parti Rakyat Bersatu Sarawak (SUPP) berkata, "Kita melihat sikap tidak bertolak ansur dan tanda-tanda penidakan kesamarataan politik yang menjadi-jadi terhadap rakyat bukan Melayu. Demi kebaikan negara dan diri kita, hal ini mesti dibanteras dan dikawalnya kecenderungan ke arah perkauman sempit. Kesamrataan politik harus dikurniakan kepada mereka semua yang menetap di sini dan menganggap negara ini sebagai tempat tinggal mereka tanpa mengira asal-usul kaum mereka."

Tidak lama kemudian, ahli parlimen UMNO Mahathir bin Mohamad menyelar Lee di Parlimen: "[Cina di Singapura] tidak pernah mengenal pemerintahan Melayu dan tidak tahan dengan gagasan bahawa golongan yang dikuasai oleh mereka kini harus dapat memerintah mereka." Lee membalas dengan ucapan spontan dalam bahasa Melayu sepenuhnya untuk menentang dasar kerajaan yang pro-Melayu:

"Memang ada jutawan Cina dengan kereta dan rumah besar. Apakah dengan mewujudkan segelintir jutawan Melayu dengan kereta besar dan rumah besar merupakan jawapannya? ... Jika kita mengelirukan rakyat untuk mempercayai bahawa mereka miskin kerana tiada terdapat hak-hak istimewa orang Melayu atau kerana anggota pembangkang menentang hak-hak orang Melayu, apakah yang akan berlaku kepada kita akhirnya? Anda membuat orang-orang kampung percayabahawa mereka miskin kerana tidak bertutur dalam bahasa Melayu, kerana kerajaan tidak menulis dalam bahasa Melayu, jadi mereka mengharapkan satu keajaiban akan berlaku pada tahun 1967 [apabila bahasa Melayu menjadi bahasa Kebangsaan dan bahasa rasmi yang tunggal]. Sebaik-baik sahaja kita semua mula bertutur bahasa Melayu, mereka akan menikmati taraf hidup lebih tinggi, dan jika tidak berlaku apakah jadinya nanti?.....Sementara itu, apabila sahaja terdapat kegagalan dalam dasar-dasar ekonomi, sosial dan pendidikan, anda menoleh dan berkata, oh orang-orang Cina yang jahat ini, orang India dan orang-orang lain telah menentang hak-hak orang Melayu. Mereka tidak menentang hak-hak orang Melayu. Mereka, orang-orang Melayu, mempunyai hak sebagai rakyat Malaysia untuk mendaki ke paras yang lebih tinggi dalam latihan serta pendidikan yang telah melahirkan masyarakat bukan Melayu yang lebih berdaya saing. Bukankah ini yang sepatutnya di lakukan? Bukan dengan menyogok mereka dengan doktrin-doktrin kabur bahawa apa yang mereka perlu lakukan ialah dengan mendapatkan hak-hak bagi segelintir orang Melayu istimewa dan dengan itu segala masalah mereka akan terhurai."

Lama-kelamaan, Tunku Abdul Rahman serik dengan segala perbalahan ini dan berasa yakin bahawa sebarang percanggahan retorik yang selanjutnya hanya akan berkesudahan dengan keganasan, lalu meminta Singapura supaya berpecah. Singapura menjadi negara merdeka pada tahun 1965 dengan Lee sebagai Perdana Menteri pertama. Biarpun Perkara 152 Perlembagaan Singapura menyebut orang Melayu sebagai "peribumi" Singapura serta memandatkan perlindungan istimewa buat hak dan keistimewaan mereka, namun ia tidak menetapkan sebarang dasar untuk tujuan itu.

Sesetengah pihak mendakwa bahawa pembentukan Malaysia menguatkan ketuanan Melayu: "Pemerkasaan hak Melayu yang beransur layu dalam lima atau enam tahun [sebelum pembentukan Malaysia] seperti yang dikhuatiri oleh Suruhanjaya Reid, berlaku di sebalik layanan tidak sama rata yang umum" selepas terbentuknya Malaysia.

Peristiwa 13 Mei dan Dasar Ekonomi Baru

Isu bahasa

Dalam Perlembagaan Persekutuan termaktub penangguhan 10 tahun selepas kemerdekaan untuk mengubah bahasa rasmi dari Inggeris ke Melayu. Dalam meniti tahun 1967, segelintir orang Cina mula mendesak agar diwujudkan sebuah dasar bahasa lebih liberal yang membenarkan sedikit penggunaan bahasa Mandarin dalam hal-ehwal awam. Ini dibidas kuat oleh golongan pelampau UMNO dan PAS, tetapi Perikatan mengusulkan suatu kompromi dalam Rang Undang-Undang Bahasa Kebangsaan yang memaktubkan bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi tetapi membenarkan bahasa Inggeris untuk keadaan-keadaan tertentu serta bahasa bukan Melayu untuk tujuan-tujuan bukan rasmi. Tunku Abdul Rahman menyifatkannya sebagai "jalan yang menjamin kedamaian", tetapi Rang itu ditentang oleh sejumlah besar kaum Melayu yang membentuk Barisan Bertindak Bahasa Kebangsaan dengan harapan untuk memansuhkan atau meminda Rang berkenaan. Kepimpinan Tunku Abdul Rahman juga dipertikai secara meluas dan terbuka.

13 Mei

Rencana utama: Peristiwa 13 Mei

Pada tahun 1969, berlangsungnya sebuah pilihan raya umum yang julung kalinya dipertandngkan oleh parti-parti pembangkang bukan berasaskan Melayu secara besar-besaran, selain pilihan raya 1964 apabila PETIR mencabar Perikatan di Semenanjung Malaysia. Dua buah parti pembangkang utama yang berentap pada tahun 1969 adalah Parti Tindakan Demokratik (DAP) selaku pewaris PETIR di Malaysia yang ditanggap umum sebagai berasaskan Cina, dan Parti Gerakan Rakyat Malaysia (Gerakan), sebuah parti yang tampak berbilang kaum pimpinan bekas jaguh MCA, Lim Chong Eu, serta golongan cendekiawan golongan menengah seperti Tan Chee Khoon dan Syed Hussein Alatas. Kedua-dua parti itu mengusulkan dasar-dasar tentang bahasa, pendidikan dan hak Melayu yang berlawanan sama sekali dengan dasar kerajaan, lebih-lebih lagi DAP menyambung perjuangan "Malaysian Malaysia" yang ditinggalkan oleh Lee Kuan Yew. Setengah pihak, khususnya dari DAP, menggesa agar dinaikkan tarafnya bahasa-bahasa Inggeris, Mandarin dan Tamil kepada status bahasa rasmi di samping bahasa Melayu. Juga dituntut adalah sokongan yang lebih padu untuk aliran pendidikan Cina.

Gerakan pimpinan Lim Chong Eu dan Syed Hussein Alatas telah meraih beberapa kerusi Parlimen dalam pilihan raya umum 1969.

Pada masa yang sama, PAS cuba meraih undi dengan menuduh UMNO menjual hak peribumi Melayu kepada kaum "pendatang asing". Setelah keputusan diumumkan, PAS mencatat kejayan kecil sementara DAP dan Gerakan berjaya menumbangkan Perikatan di tiga buah negeri serta nyaris memecahkan majoriti dua pertiga yang lama dipegang oleh Perikatan di Parlimen. Sebahagian besar kemenangan ini mengalahkan MCA yang sejurus selepas itu mengumumkan hasratnya untuk tidak menyertai kerajaan baru selepas pilihan raya kerana MCA tiada lagi memegang mandat untuk mewakili kepentingan Cina dalam kerajaan. DAP dan Gerakan dengan gembiranya menganjurkan perarakan kemenangan di Kuala Lumpur pada 11 dan 12 Mei, di mana para peserta mencaci hamun kaum Melayu sambil membawa sepanduk bercogan kata seperti "Semua Melayu kasi habis." Ekoran perarakan itu, satu kenyataan meminta maaf dikeluarkan. Namun demikian, kaum Melayu yang terperanjat menyalahkan pengundi Cina kerana membeloti "formula Perikatan dengan mengundi pembangkan yang telah membangkitkan semula persoalan asasi tentang bahasa dan hak istimewa Melayu".

Para pelampau Melayu menyambut baik tindakan MCA kerana berpendapat bahawa kerajaan yang didominasi oleh UMNO dan Melayu akan lebih membela kepentingan mereka. Pada 13 Mei, UMNO telah mengadakan perhimpunan sendiri yang kemudiannya bertukar menjadi rusuhan yang kini dikenali dalam sejarah sebagai "Peristiwa 13 Mei". Perhimpunan itu dikhabarkan dianjurkan oleh Menteri Besar Selangor, Harun bin Idris yang ditanggap sebagai cauvinis Melayu. Pada hari itu, para penyokong UMNO berkumpul di rumah Harun di mana perhimpunan dijadualkan bermula; ramai antara mereka yang melela-lelakan parang dan lain-lain senjata. Sesetengah pemimpin mengecam "perlekehan" oleh para "kafir" di perarakan kemenangan yang lepas, sambil menggelar perhimpunan balas ini sebagai cara untuk "mengajar kaum Cina" kerana mencabar kekuasaan Melayu. Tidak lama kemudian, gerombolan itu mula menyerang pemandu kereta Cina yang berlalu-lalang serta membakar rumah-rumah dan kedai-kedai Cina. Maka merebaknya rusuhan yang berlarutan selama dua hari walaupun setelah dikerahnya tentera.

Kesan daripada rusuhan itu, Parlimen digantung sementar darurat diisytiharkan. Majlis Gerakan Negara (MAGERAN) dibentuk untuk menyelia pentadbiran negara dalam darurat. Biarpun rusuhan sudah reda, namun ketegangan masih berbahang. Boikot bukan Melayu terhadap barangan dan perkhidmatan Melayu menerima sambutan yang hangat, sementara ramai orang Melayu seperti Mahathir Mohamad dan Raja Muktaruddin Daim mulai menyeri agar dibentuknya kerajaan autokrasi yang diketuai oleh UMNO sahaja serta pelucutan Tunku Abdul Rahman. Menurut sesetengah sumber, segolongan "ultra" yang terdiri daripada Syed Nasir Ismail, Musa Hitam, dan Tengku Razaleigh berpendapat bahawa Perlembagaan yang berkongsi kuasa telah gagal, serta bersepakat bahawa negara wajar "dipulangkan" kepada Melayu. Mereka dikatakan bersetuju untuk memanggil Mahathir ke Kuala Lumpur di mana beliau mengetuai kempen anti-Tunku.

Mahathir mengarang sepucuk surat terbuka kepada Tunku Abdul Rahman yang menuduhnya "memberi kepada orang-orang Cina apa yang mereka tuntut... terlangsung bagi muka." Lama-kelamaan, para mahasiswa di institut-institut pengajian tinggi di seluruh negara mula mengadakan tunjuk perasan besar-besaran yang menyeru supaya Tunku Abdul Rahman meletak jawatan untuk membuka laluan kepada seorang pemimpin yang akan memulihkan "kedaulatan Melayu". Maka berlakunya rusuhan sekali-sekala yang dipercayai dicetuskan oleh lawan-lawan Tunku.

Daripada akur kepada tindakan mereka, Tunku Abdul Rahman melucutkan keahlian Mahathir dan Musa Hitam dari UMNO. Menteri Dalam Negeri, Ismail Abdul Rahman mendakwa bahawa puak 'ultra' ini menganuti fahaman yang 'gila' berkenaan penaklukan mutlak oleh sesebuah kaum terhadap kaum-kaum lain tanpa mengambil kira ketetapan perlembagaan; tambahnya pula, polarisasi telah wujud dalam politik negara tatkala golongan rasialis pelampau dalam kalangan parti pemerintah sedang terdesak dalam cuba menjatuhkan kepimpinan ketika ini.

Dilema Melayu dan Dasar Ekonomi Baru

Rencana utama: Dasar Ekonomi Baru

Dalam tersingkirnya dari politik, Mahathir mengarang buku The Malay Dilemma yang mana beliau menyentuh kontrak sosial berhujah "bahawa orang Melayulah penduduk asal atau penduduk bumiputera Tanah Melayu dan orang Melayulah sahaja yang dapat mendakwa Tanah Melayu sebagai satu-satunya negara mereka. Mengikut amalan di seluruh dunia, maka is bermakna orang Melayu mempunyai hak-hak yang tidak dapat dipisahkan mengenai bentuk dan tanggungjawab kewarganegaraan yang boleh dikenakan ke atas warganegara yang bukan berketurunan bumiputera."

Mahathir meluahkan rasa bimbang dengan "terlalu ramai warganegara bukan Melayu yang boleh menguasai orang-orang Melayu" apabila "...secara tiba-tiba sedarlah orang Melayu bahawa dia tidak boleh menganggap Tanah Melayu sebagai tanah airnya. Tidak ada lagi Tanah Melayu — tanah air bagi orang Melayu. Dia sekarang sudah jadi orang lain, orang Malaysia, tetapi orang Melayu Malaysia dengan kuasanya di Tanah Melayu — tanah airnya — sekarang bukan sahaja diperkongsikan dengan orang lain, malahan diperkongsikan secara tidak sama rata. Tambahan pula dia sekarang diminta supaya melepaskan lebih banyak lagi pengaruh yang ada padanya." Mahathir membela hak Melayu berteraskan jalan fikiran "orang tetap" serta hujah-hujah yang menyokong dasar afirmatif yang terpilih oleh Suruhanjaya Reid: "Tujuan di sebalik layanan istimewa ini bukanlah untuk meletakkan orang-orang Melayu ke suatu kedudukan yang superior, tetapi adalah untuk menyamakan kedudukan mereka dengan orang-orang bukan Melayu. ... Orang-orang Melayu tidaklah megah dengan layanan ini." Sebaik sahaja menjadi Perdana Menteri, Mahathir menafikan sebarang perubahan dalam pendiriannya semenjak buku itu dikarang. Kemudian, Mahathir dan Musa Hitam menyertai semula UMNO dan kerajaan pimpinan Tun Abdul Razak iaitu Perdana Menteri Kedua dengan Dasar Ekonomi Baru (DEB) yang berasaskan sesetengah pembaharuan yang disokong oleh buku Mahathir itu. Matlamat DEB tertulis sebagai menghapuskan "pengenalan kaum mengikut fungsi ekonomi". Untuk mencapainya, DEB menyasarkan supaya golongan "Bumiputra" meraih 30% hasil ekonomi negara menjelang 1990, mencakupi pelbagai perkara seperti penyertaan dalam bursa saham awam serta skim perubahan persendirian. Sesetengah pengulas mendakwa bahawa ini memupuk sikap seakan-akan zero-sum antara Melayu dengan Cina. Bagaimanapun, tujuan DEB tidak tertulis sebagai mengagihkan semula kekayaan secara langsung, sebalikny untuk membesarkan kongsian ekonomi dan kongsian pendapatan buat orang Melayu, maka mempertingkat penyertaan semua kaum dalam ekonomi.

Rasional utama DEB seperti yang termaktub dalam Rancangan Malaysia Kedua adalah menyelesaikan "jurang ekonomi" antara Cina dengan Melayu. Pada tahun 1969, kongsian ekuiti Melayu dilaporkan berada pada 1.5% sementara kaum Cina pula pada 22.8%; yang selebihnya rata-rata dalam tangan bangsa asing. Sesetengah pembangkang berhujah bahawa sedangkan kongsian Cina dalam ekonomi mengakis kongsian Melayu, namun jurang kekayaan antara Melayu terkaya dan termiskin kian besar — dalam tahun 1957 hingga 1970, kongsian 20% Melayu terkaya dalam keseluruhan kongsian Melayu dalam ekonomi dilaporkan meningkat dari 42.5% ke 52.5% sementara 40% Melayu termiskin mengalami kemerosotan dari 19.5% ke 12.7%.

MAGERAN mengeluarkan laporan yang mengupas punca keganasan 13 Mei dengan berhujah bahawa pekerjaan penjawat awam yang lazimnya mengambil kerja Melayu pun dikuasai oleh bukan Melayu dalam kebanyakan bidang kecuali Polis dan Tentera yang masih mengekalkan majoriti besar Melayu. Kesimpulan laporan itu: "Allegations that the non-Malays are excluded are regarded by the Malays as deliberate distortion. The Malays who already felt excluded in the country's economic life, now began to feel a threat to their place in the public services. No mention was ever made by non-Malay politicians of the almost closed-door attitude to the Malays by non-Malays in large sections of the private sector in this country."

Menurut Rancangan Malaysia Kedua, DEB bertujuan "Membentuk sebuah masyarakat perdagangan dan per industrian di kalangan orang Melayu" menerusi "perusahaan milik penuh dan usaha sama". Sebelum ini, menurut seorang ahli ekonomi tempatan, kerajaan memainkan peranan-peranan mentadbir, menyokong dan mengatur dalam cubaan menyelesaikan ketidaksamarataan ekonomi, tetapi mengelak daripada mewakili usaha langsung dan giat dalam memupuk kepentingan Melayu. Pada ketika ini, kerajaan bukan sahaja mengehadkan kemasukan Cina dan India ke dalam universiti, jawatan awam serta dana awam, bahkan juga giat mencampur tangan dalam ekonomi demi meluaskan ruang berniaga bagi orang Melayu. Salah satu bidasan terhadap meningkatnya campur tangan ini adalah bahawa UMNO sendiri kononnya mendapat untung besar daripada meluasnya peranan kerajaan.

Sebelum ini pernah terdapat rancangan tindakan afirmatif yang terhad, tetapi semua ini rata-rata tertumpu pada perkhidmatan awam seperti mana Perkara 153 dalam Perlembagaan. Kemasukan ke institusi pengajian tinggi pula amat berasaskan merit. Kerajaan Tunku lebih menggemari dasar laissez-faire yang mengurangkan campur tangan dalam ekonomi. Biarpun wujudnya beberapa agensi seperti Lembaga Pembangunan Industri Desa (RIDA) yang cuba membantu golongan usahawan Melayu, namun rancangan-rancangan mereka dikritik kerana berasaskan wang serahan dan memberati mereka yang berhubungan politik. RIDA ditukar namanya kepada Majlis Amanah Rakyat atau MARA pada 1965 lalu menjadi lambang pembangunan keusahawanan Melayu.

Biarpun bertujuan menyelesaikan ketidaksamarataan ekonomi, lama-kelamaan DEB ini dikaitkan dengan ketuanan Melayu. Kedua-dua konsep ini jarang disamakan secara langsung, tetapi sering diungkit sekali dengan implikasi bahawa DEB berpuncakan ketuanan Melayu. Campur tangan DEB yang hebat dalam ekonomi menyebabkan wajah keteguhan UMNO selaku pejuang ketuanan Melayu yang tiada tandingan dengan kebolehan parti itu untuk menopang peluang-peluang niaga yang lumayan.

Pindaan perlembagaan dan perubahan dasar yang lain

Parliamen meluluskan beberapa pindaan pada Perlembagaan sebaik sahaja selepas Peristiwa 13 Mei untuk mengehadkan kebebasan bersuara serta mengukuhkan perkara-perkara tertentu yang berkenaan dengan hak istimewa Bumiputera.

Parlimen akhirnya bersidang semula pada tahun 1971. Biarpun DEB diluluskan tanpa kelulusannya, namun restu Parlimen diperlukan untuk meminda Perlembagaan. Akta Perlembagaan (Pindaan) 1971 yang digubah oleh kerajaan bersempena beberapa pindaan pada Akta Hasutan mengehadkan kebebasan untuk bersuara mengenai "isu-isu sensitif" seperti bahasa kebangsaan, hak istimewa Melayu, Raja-Raja Melayu, dan peruntukan untuk kewarganegaraan. Sekatan-sekatan ini juga mencakupi Ahli-Ahli Parlimen, maka membatalkan imuniti Parlimen sebelum ini. Pindaan-pindaan ini memperjelas erti Perkara 152 serta merangkumkan "anak negeri mana-mana antara Negeri Sabah dan Sarawak" di bawah Perkara 153 yang mana hak-hak yang hanya dipegang oleh Melayu sahaja kini diberikan kepada semua Bumiputra. Selain itu, Yang di-Pertuan Agong kini boleh mengarahkan sebarang universiti atau maktab untuk melaksanakan sistem kuota berkadar yang memberati Bumiputra. Semua institusi pengajian tinggi segera melaksanakan sistem kuota atas arahan Kementerian Pendidikan; maka ekoran itu, sesetengah pihak mempersoal kepatuhan tindakan itu dengan perlembagaan atas sebab bahawa Yang di-Pertuan Agong sendiri tidak mengeluarkan sebarang perintah.

Yang penting sekali, pindaan terhadap perkara-perkara yang menyentuh "isu-isu sensitif" yang disebut di samping ayat yang berkenaan dengan undang-undang pindaan ini adalah dilarang tanpa perkenan Majlis Raja-Raja Melayu. Maka dengan itu kukuhlah Perkara-Perkara yang "sensitif" ini yang dikecam hebat oleh ahli-ahli pembangkang yang berhujah bahawa jika Parlimen boleh disekat daripada membincangkan isu-isu tertentu, maka tercabulnya kedaulatan Parlimen. Tidak pasti juga sama ada sekatan ke atas pembahasan "isu-isu sensitif" tersebut juga mencakupi larangan itu sendiri. Walau apa pun, peruntukan-peruntukan itu diluluskan. Akta Keselamatan Dalam Negeri (ISA) yang membolehkan kerajaan untuk memberkas sesiapa yang dianggapnya sebagai ugutan kepada keselamatan negara untuk suatu jangka masa yang tidak tentu tanpa semakan kehakiman, turut dipinda pada tahun 1971 untuk menekankan pemeliharaan keharmonian antara kaum.

Kebanyakan perubahan ini ditentang hebat di dalam Parlimen mahupun dari luar negara. Sewaktu mula-mula diumumkan, akhbar British mendakwa bahawa perubahan-perubahan berkenaan memelihara sistem feudal yang menguasai masyarakat Melayu dari sebarang perubahan dengan memberikan kuasa sekatan hebat kepada raja-raja perlembagaan yang 'kuno'. Penapisan terhadap isu-isu sensitif pula dilabelkan sebagai bercanggah dengan seruan Tun Abdul Razak demi "kesedaran sepenuhnya bahawa hal-hal penting tidak boleh didiamkan begitu sahaja lagi..." Pembidas-pembidas lain berhujah bahawa Perkara 153 sekadar "mangkuk nasi kertas" dan juga tidak sama sekali melanjutkan keistimewaan kepada golongan orang asli, maka rasionalnya agak meragukan.

Satu lagi perubahan dasar datang dalam bidang pendidikan. Pada tahun 1970, pihak kerajaan menggantikan bahasa Inggeris dengan bahasa Melayu sebagai bahasa perantaraan di institusi-institusi pengajian rendah, menengah dan tinggi. Wakaupun kerajaan masih menaja pendidikan Cina dan Tamil, namun kebanyakan bukan Melayu menganggap dasar ini sebagai "paling mendiskriminasi" setakat ini. Rasional kerajaan untuk ini adalah demi membuka peluang pendidikan yang lebih cerah buat orang Melayu, khususnya mereka yang terpaksa membuat peralihan dari sekolah berbahasa Melayu ke universiti berbahasa Inggeris. Juga dihujahkan bahawa penyatuan para pelajar dengan satu bahasa boleh memupuk lagi keharmonian kaum sambil secara tidak langsung menekankan "kemelayuan negara".

Pada tahun yang sama diumumkannya penukaran bahasa perantaraan itu, diumumkannya pula Dasar Kebudayaan Kebangsaan. Tun Syed Nasir Syed Ismail menyifatkan dasar-dasar kerajaan sebagai bertujuan membentuk sebuah "identiti Islam kebumiputeraan" buat rakyat Malaysia. Pada dasarnya, matlamat dasar ini adalah mengasimilasikan kaum bukan peribumi ke dalam jati diri peribadi Malaysia. Biarpun ditentang kuat oleh golongan pendesak Cina, namun kerajaan enggan menarik semula Dasar Kebudayaan Kebangsaan. Demi memupuk perpaduan negara, turut diperkenalkannya Rukunegara. Biarpun Rukunegara itu sendiri langsung tidak menyentuh ketuanan Melayu atau kontrak sosial, namun kerajaan pernah mengulas tentang "kedudukan Melayu dan Bumiputera lain, kepentingan sah kaum-kaum lain, serta pemberian kewarganegaraan" sebagai segi-segi utama dalam Perlembagaan sambil menegaskan bahawa "Rakyat tidak seharusnya mempertikai kesetiaan rakyat lain atas alasan bahawa dia tergolong dalam kaum tertentu." Seorang pengulas politik menyifatkan hal tersebut sebagai pengisytiharan rasmi buat kontrak sosial atau "Racial Bargain" (tawar-menawar perkauman).

Politik dan "dominasi Melayu"

Ragam lama Perikatan yang mana setiap kaum diwakili oleh sebuah parti, akhirnya diketepikan dengan pembentukan Barisan Nasional (BN) pada tahun 1974. Sesetengah bekas parti pembangkang, termasuk Gerakan, PPP dan PAS, menyertai BN pimpinan UMNO. Walaupun MCA dan MIC turut serta, namun pengaruh mereka dihakis oleh parti-parti bukan Melayu yang lain dalam parti campuran ini. Pada tahun 1977, PAS dibuang dari BN, maka tinggal UMNO sebagai wakil Melayu tunggal dalam BN, biarpun sesetengah parti yang tampak bercampur kaum turut serba sedikit berwakil Melayu. Setelah pengundurannya, PAS mengambil pendekatan yang berbeza terhadap keistimewaan Melayu dengan mengecam DEB sebagai diskriminasi kaum dan melanggar Islam.

Dalam kemuncak DEB 1970-an, "dominasi Melayu" merupakan lumrah kehidupan yang diterima umum oleh rakyat Malaysia. Sedangkan tempoh 1957 hingga 1969 dianggap sebagai ketika "dominasi Melayu" paling tidak dilembutkan oleh "tawar-menawar antara kaum" dalam lingkungan kerajaan Perikatan, namun sejak Peristiwa 13 Mei, para pengulas politik berhujah bahawa suasana politik ketika ini jelas berada dalam "penguasaan hegemoni" oleh kaum Melayu dan UMNO; pada tahun 1970, seorang ahli Jemaah Menteri mengatakan bahawa hak istimewa Melayu akan kekal buat "seratus tahun akan datang". Pada tahun 1977, Tunku Abdul Rahman mengamati bahawa golongan bukan Bumiputera terasa seolah-olah dijadikan rakyat kelas dua di negara. Dasar perkauman kerajaan terus berlandaskan dan berjustifikasikan dua alasan yang ditulis oleh Mahathir dalam Dilema Melayu, iaitu taraf "bersejarah" keutamaan Melayu di Tanah Melayu serta "keperluan istimewa" Melayu. Oleh sebab perbincangan atau pertikaian umum terhadap isu-isu tersebut telah dijadikan jenayah, maka tidak banyak terdapat karya terbitan tempatan yang membincangkan ketuanan Melayu secara kritis, sekali gus merumitkan cubaan untuk menilai ketuanan Melayu mahupun menambah alasan untuk dasar kerajaan selain dua alasan yang sedia dikemukakan.

Puak ultra yang didakwa merancang untuk mempergunakan huru-hara pasca 13 Mei pada ketika ini sudah pun mengawal kerajaan. Razaleigh selaku Menteri Kewangan disanjung sebagai "Bapa Ekonomi Bumiputera". Musa Hitam dan Mahathir yang semakin meningkat nama dalam arena politik pula mengekalkan imej "ultra" mereka walaupun tidak begitu pasti sama ada demikianlah niat mereka atau sebaliknya. Wartawan K. Das pernah menceritakan bahawa Musa pernah memberitahunya "bahawa seorang ahli politik muda Malaysia perlu menyentuh perkauman habis-habisan walaupun dalam jasadnya tidak sebatang pun tulang cauvinis." Setelah bersara, Musa berkata bahawa "para pemimpin negara sering kali menyalahkan orang lain apabila berdepan dengan kemelut yang getir" serta menggunakan taktik perkauman untuk mengisi "perut kosong" mereka.

Pemuda UMNO khususnya mengekalkan imej "ultra" sejak 1960-an. Salah seorang Naib Presidennya membalas perbincangan untuk menganjurkan pelbagai pasukan dalam UMNO berasaskan fahaman politik bahawa "Tujuan asal UMNO adalah memperjuangkan kepentingan kaum Melayu dan ini harus diteruskan. Jangan ada puak-puak dalam UMNO." Mahathir menyandang jawatan mulai tahun 1981 dengan Musa Hitam selaku timbalannya.

Pentadbiran Mahathir

Tindakan afirmatif dan bantahan Cina

Laman utama: Operasi Lalang dan Krisis perlembagaan Malaysia 1988

Dasar tindakan afirmatif DEB diteruskan di bawah pemerintahan Mahathir. Para pengulas politik menganggap pentadbiran ini di peringkat awalnya sebagai kesinambungan "penguasaan hegemoni" ke atas politik Malaysia oleh Melayu, terutama sekali UMNO. Pada ketika itu, Mahathir tertumpu kepada mengukuhkan kuasanya di dalam UMNO dan pemerintahan. Justeru, tidak banyak terdapat perbalahan antara Melayu dan bukan Melayu mengenai isu ketuanan Melayu ketika itu.

Pada tahun 1981, MCA mengkaji DEB dan lain-lain dasar kerajaan dari sudut pandangan Cina. Hasil dapatannya menyentuh beberapa masalah termasuk dakwaan bahwa kewarganegaraan Malaysia kaum Cina tidak dihormati serta penguasaan Melayu dalam perkhidmatan awam, dengan hujah bahawa matlamat DEB untuk menghapuskan pengenalan kaum dengan fungsi ekonomi telah terbatal. Selain itu, adalah didakwa bahawa bukan Melayu kekurangan perwakilan di Parlimen dan Jemaah Menteri disebabkan gerimander; kawasan Parlimen luar bandar yang rata-rata Melayu mengatasi kawasan Parlimen bandar yang bercampur kaum biarpun jumlah penduduk kawasan bandar jauh mengatasi jumlah luar bandar. Namun demikian, UMNO mengelak daripada bersemuka langsung dengan MCA tentang hal itu.

Ketegangan timbul selepas pilihan raya umum 1986 apabila UMNO kelihatan meraih majoriti Parlimen yang selesa dengan sendiri supaya dapat mentadbir tanpa sokongan parti-parti lain. Sesetengah pemimpin UMNO serius membincangkan kemungkinan mentadbir sendirian; salah seorang daripada mereka, Abdullah Ahmad lantang menyokong ketuanan Melayu berkekalan serta menurunkan bukan Melayu kepada kewarganegaraan kelas kedua. Seruan demi unilateralisme sebegini akhirnya tidak diendahkan, maka berterusanlah pemerintahan Barisan Nasional. Namun begitu, sesetengah orang atas UMNO mengingatkan parti-parti bukan Melayu supaya jangan "bermain api" dengan mempertikai hak-hak keistimewaan orang Melayu. Di Perhimpunan Agung UMNO pada tahun itu, Mahathir berucap: "Kita tidak berniat untuk merampas hak sesiapa. Tetapi jangan sesiapa cuba merampas hak kita." Apabila Parlimen bersidang semula, DAP mula mengemukakan bantahan terhadap apa yang mereka dakwa sebagai pemecahan rakyat Malaysia kepada "rakyat kelas satu dan dua". Ini dibalas oleh sesetengah Wakil Rakyat UMNO dengan memanggil bukan Melayu "pendatang asing" di Parlimen. Apabila DAP cuba menyoal pengagihan kongsian ekonomi sesama kaum untuk menilai prestasi DEB, Peraturan Majlis Mesyuarat Parlimen dipinda untuk melarang persoalan sedemikian. Maka DAP mendakwa bahawa matlamat DEB sudah pun dicapai dan boleh dibiarkan luput pada tahun 1990.

Sesetengah pihak seperti ahli majlis perbandaran Petaling Jaya, Richard Yeoh, percaya bahawa Abdullah Ahmad sebagai pengiring Mahathir adalah orang pertama yang menyebut istilah "ketuanan Melayu". Yeoh menerangkan konteks yang digunakan oleh Ahmad sebagai ucapan yang agak 'lembut' dan tidak menimbulkan masalah bagi kebanyakan, tetapi lama-kelamaan disamakan dengan ketinggian Melayu yang tidak semestinya dierti oleh barisan pemimpin Umno.

Ketegangan kaum terus memuncak sejurus selepas Mahathir menang tipis ke atas Tengku Razaleigh Hamzah untuk jawatan Presiden UMNO pada tahun 1987. Pada ketika ini, runtuhnya beberapa koperasi penerima deposit (KPD), termasuk sesetengah yang bertaut dengan MCA. Untuk menyelamatkan pelabur Cina, MCA meminta kerajan untuk menjamin KPD berasaskan jaminan terhadap institusi kewangan Bumiputera sebelum ini. UMNO enggan akur kepada tuntutan itu, maka Timbalan Presiden MCA, Lee Kim Sai mengingatkan bahawa MCA mungkin akan keluar dari kerajaan. Pada lewat tahun itu, kerajaan menghantar beberapa kakitangan bukan berpendidikan Cina kepada jawatan kanan di sekolah-sekolah berbahasa Cina. Anwar Ibrahim selaku Menteri Pelajaran ketika itu enggan akur kepada bantahan MCA dengan menyatakan bahawa keputusan itu muktamad biarpun pernah adanya persetujuan tak rasmi mengenai isu ini antara kaum Melayu dan Cina.

Gerakan, MCA dan DAP menganjurkan tunjuk perasaan serta memboikot pelajaran di sekolah-sekolah rendah Cina untuk mengecam tindakan itu; Pemuda UMNO pula menganjurkan perhimpunan sendiri untuk menegaskan ketuanan Melayu dengan mengangkat-angkat sepanduk berslogan seperti "lucutkan kewarganegaraan mereka yang menentang Raja-Raja Melayu", "13 Mei sudah pun bermula", dan "basahkan keris dengan darah Cina". Ketua Pemuda UMNO ketika itu, Najib Razak mengugut untuk mencemar keris dengan darah Cina, namun itu pun tidak boleh menjadi kerana Keris Panca Delima hanya digunakan sebagai lambang tampuk Ketua Pemuda UMNO setelah diambil alih oleh Hishamuddin.Diarkibkan Februari 18, 2006 di Wayback Machine</ref> Api perkauman disemarakkan lagi dengan satu kejadian tidak berkenaan apabila seorang askar Melayu mengamuk dalam sebuah kawasan majoriti Cina, menyebabkan seorang terbunuh dan dua lagi cedera.

Selepas itu, kerajaan melancarkan Operasi Lalang untuk menahan sekurang-kurangnya 55 orang di bawah ISA. More were arrested over the next few months. Sungguhpun rata-rata tahanan itu daripada parti pembangkang, termasuk Ketua Pembangkang Parlimen Lim Kit Siang, bahkan juga terdapat beberapa ahli BN. Semua ahli BN berkenaan dibebaskan selepas dua bulan, padahal ahli-ahli pembangkang terpaksa lebih lama meringkuk dalam tahanan. Kemudian, pihak kerajaan membela penahanan ini atas alasan keselamatan dengan mendakwa bahawa para tahanan mengapikan isu pendidikan Cina untuk mencetuskan sentimen perkauman. Sesetengah penyokong Mahathir menganggap tindakan ini sebagai buktik bahawa beliau menolak dasar "tolak ansur" Tunku Abdul Rahman dengan kaum bukan Melayu serta mengajar kaum bukan Melayu supaya tidak mengkritik kerajaan dan dasar-dasar pro-Melayunya.

Ramai pembidas tidak mengambil berat penjelasan ini. UMNO pada ketika itu diselubungi kemelut apabila puak Mahathir menang tipis ke atas puak Tengku Razaleigh dalam pemilihan parti. Para penyokong Razaleigh memfailkan tuntutan mahkamah yang mendakwa akan kepincangan dalam proses pilihan raya yang nampaknya berpeluang cerah untuk mengulangkan pemilihan parti. Dalam konteks ini, seorang ahli MCA mendakwa bahawa kerajaan telah mengejar "agenda tersembunyi" dengan mengalihkan perhatian umum daripada kemelut UMNO dengan "penyelewengan dalam pelaksanaan dasar pendidikan Cina." Tunku Abdul Rahman sendiri mendakwa bahawa Mahathir mempergunakan isu itu untuk mengerah seluruh kaum Melayu sebagai angkatan yang bersatu padu untuk menentang sebuah angkatan 'musuh', iaitu kaum Cina.

Ketua Hakim Negara, Tun Mohamed Salleh Abas dipecat oleh Mahathir sebaik sahaja beliau sudi mendengar rayuan lawan-lawan Mahathir dalam UMNO.

Kesudahannya, puak Mahathir "memenangi" kes makhamah setelah didapati bahawa oleh sebab parti berkenaan adalah sebuah pertubuhan haram mengikut Akta Persatuan disebabkan sesetengah cawangannya tidak didaftarkan secara rasmi, maka kes pihak menuntut tidak sah; sebuah persatuan haram tidak boleh mengadakan pemilihan baru untuk tampuk pimpinannya. Mahathir segera menubuhkan "UMNO (Baru)" dengan memindahkan semua aset UMNO lama kepada parti baru itu. Kebanyakan penyokongnya turut menyertai UMNO (Baru), dan kemudian gugurlah perkataan "(Baru)" dari nama parti, maka boleh dikatakan kekalnya UMNO yang lama. Apabila Mahkamah Agung sudi mendengar rayuan terhadap kes ini, kerajaan menggantung perkhidmatan lalu memecat Ketua Hakim Negara Salleh Abas dan lima orang lagi hakim Mahkamah Agung, maka tercetusnya krisis perlembagaan Malaysia 1988. Kes ini diketepikan oleh Mahkamah Agung lantikan baharu.

Maka Razaleigh menubuhkan parti Semangat 46 untuk mencabar kerajaan. Pada pilihan raya umum 1990, ketuanan Melayu dijadikan isu apabila UMNO menuduh Semangat 46, PAS, DAP dan lain-lain parti pembangkang berpakat untuk menamatkan ketuanan Melayu. Pihak kerajaan juga mengingatkan berkali-kali bahawa rusuhan 13 Mei bakal berulang jika ia tidak berjaya mengekalkan majoriti dua pertiga di Parlimen. Iklan-iklan semuka penuh yang menggambarkan pertumpahan darah dan keganasan disiarkan pada akhbar-akhbar nasional utama. Ketegangan kian meningkat apabila Tunku Abdul Rahman menyeru para pengundi supaya menyokong Semangat 46 daripada UMNO baru, dibalas pula dengan sesetengah ahli UMNO yang menuntut supaya gelaran "Bapa Kemerdekaan" ditarik balik dan patungnya dialih keluar dari Dewan Parlimen. Sungguhpun demikian, pemerintah mengekalkan majoriti dua pertiganya sementara Semangat 46 hanya memenangi lapan kerusi.

Mengkaji semula dan memperbaiki dasar ekonomi

Sebelum tamat tempoh DEB pada tahun 1990, ramai yang berbahas sama ada dasar tersebut harus diperbaharui, diganti atau dimansuhkan sama sekali. Pihak kerajaan menganjurkan kajian semula rasmi terhadap DEB pada tahun-tahun menjelang tamat tempohnya. DEB berdepan dengan beberapa kritikan sepanjang hayatnya, kebanyakannya berkenaan dengan rasuah dan lain-lain penyelewengan.

Salah satu titik pertikaian adalah pengiraan kongsian Melayu. Biarpun kaum Melayu secara rasminya beroleh 18% hasil ekonomi pada tahun 1992, namun sesetengah pihak menyangkal perangkaan itu sebagai tidak tepat. Adalah dihujahkan bahawa pada hakikatnya, kebanyakan jumlah ini terdiri daripada ekuiti pegangan agensi kerajaan, maka ia milik keseluruhan rakya Malaysia. Amalan mengutamakan Bumiputera dalam mengurniakan kontrak kerja raya dikatakan telah membantutkan kecekapan Melayu dengan tidak banyak mendorong peningkatan. Susulan daripada itu, kebanyakan kontraktor Bumiputera mensubkontrakkan kerja-kerja mereka kepada pihak lain, termasuk sesetengahnya Cina; maka berleluasalah amalan "Ali Baba" yang mana orang Melayu [Ali] menggunakan keistimewaannya untuk beroleh lesen dan permit yang tidak diperuntukkan kepada bukan Melayu, seterusnya menerima yuran untuk menjadi wakil sedangkan bukan Melayu [Baba] menjalankan perniagaan. Ada yang berpendapat bahawa DEB "tentu berkesan jika Melayu itu benar-benar ingin belajar selok beloknya, sedangkan pada selalnya, dia hanya mahu menjadi kaya."

Ada yang mengatakan bahawa pembayaran saham memberati golongan yang berkait rapat dengan politik dan rata-rata segera menjual saham itu pada harga pasaran untuk mengaut arbitraj daripada terus memegang dan meningkatkan kongsian ekuiti Melayu seperti mana tujuan asal DEB. Biarpun DEB berjaya mewujudkan kelas jutawan Melayu, namun adalah didakwa bahawa ini rata-rata disebabkan kronisme yang hanya memanfaatkan mereka yang bertautan politik. Ada yang bersetuju tetapi berpesan supaya jangan bertindak; menurut seorang ahli PAS: "Orang Melayu tidak mahu kepentingan mereka terjejas oleh keadilan." Pengulas-pengulas lain pula berpendapat bahawa sungguhpun kebanyakan manfaat DEB diuntukkan kepada golongan berkait politik, namun kerajaan mengharapkan agar golongan itu melelehkan kekayaan kepada Melayu jelata serta golongan Melayu kaya baru menjadi "contoh keusahawanan" buat orang Melayu lain.

Pada 1980-an, orang umum semakin risau akan diskriminasi dalam pendidikan tinggi. Pada ketika ini, Menteri Pendidikan berucap kepada Parlimen akan "ketidakpuasan hati" dan "kekecewaan" dalam kalangan bukan Melayu berkenaan "peluang yang semakin berkurangan" untuk pendidikan tinggi. Kemudian pada tahun 1997, Menteri Pendidikan ketika itu, Najib Tun Razak membela perlunya kuota-kuota tersebut atas alasan bahawa Melayu hanya akan mencakupi 5% mahasiswa tempatan jika kuota-kuota itu dimansuhkan.

Satu lagi kritikan terhadap DEB dan tindakan afirmatif seumpamanya adalah mengurangkan keyakinan diri Melayu biarpun Mahathir berhasrat untuk membentuk sebuah kelas niagawan Melayu untuk dijadikan contoh bagi Melayu yang miskin. Seorang wartawan Melayu berpendapat, "Di bawah Dasar Ekonomi Baru ini, tidak seorang pun Bumiputera akan pasti bahawa 'kejayaan' yang diraihnya adalah wajar sama sekali." DEB juga dikritik kerana hendak meningkatkan kongsian ekonomi Melayu biarpun hanya dipegang oleh sebilangan kecil Melayu. Sesetengah pihak menuduh DEB terlalu berkeras dalam pendekatannya ke arah tindakan afirmatif dengan menegaskan bahawa ia telah mematahkan peluang pendidikan tinggi dan kenaikan pangkat bagi bukan Melayu yang berkelayakan, maka memaksa ramai bukan Melayu untuk berhijrah. Ini di samping tanggapan bahawa DEB itu menyeleweng dan dikaitkan dengan ketuanan Melayu telah menimbulkan "rasa geram yang mendalam" terutamanya di kalangan Cina. Kesimpulannya, DEB dikritik kerana memberati sesebuah golongan rakyat Malaysia tertentu dengan layanan keutamaan daripada dasar itu sambil memecahbelahkan rakyat Malaysia kepada rakyat kelas satu dandua.

Pada tahun 1990, DEB diganti oleh Dasar Pembangunan Negara (DPN) yang meneruskan kebanyakan dasar zaman DEB. Biarpun nyata besar, namun kongsian Melayu dalam ekonomi masih tidak dekat dengan sasaran 30% menurut perangkaan kerajaan. Dalam kajiannya terhadap DEB, kerajaan mendapati bahawa sungguhpun jurang pendapatan dikurangkan, namun sesetengah sasaran penting berkenaan milikan korporat Melayu masih belum tercapai. Mahathir dan Tunku Abdul Rahman bersama-sama meluahkan kegusaran bahawa orang Melayu masih terlalu bergantung kepada orang Cina dari segi ekonomi.

Dakwaan-dakwaan bahawa DEB membantutkan pembangunan ekonomi turut dibidas; adalah dianjurkan bahawa DEB telah berjaya mengelakkan rusuhan kaum berlanjutan yang mungkin lebih menjejaskan pembangunan ekonomi daripada DEB. DEB turut dibela kerana telah mewujudkan sebuah golongan menengah Melayu serta meningkatkan taraf hidup tanpa mengusik kongsian bukan Bumiputera dalam ekonomi dari segi mutlak; statistik menunjukkan bahawa golongan menengah Cina dan India turut meningkat dengan DEB, tetapi tidak sebesar Melayu. Kadar kemiskinan keseluruhan negara susut dari 50% pada zaman kemerdekaan ke 7%. Juga dianjurkan bahawa stereotaip kaum telah banyak dikikis berkat daripada kejayaan DEB dalam membentuk sebuah kelas atasan Melayu. Biarpun kebanyakan matlamat DEB diserap ke dalam DPN, namun dasar baru itu kelihatan bertujuan ke arah pemeliharaan dan peningkatan kekayaan daripada pengagihan semula semata-mata. Namun demikian, kebanyakan dasar dari zaman DEB terpelihara dalam DPN yang bakal tamat tempoh pada tahun 2020.

Bangsa Malaysia dan liberalisasi politik

Dalam 1990-an, Mahathir dan UMNO berubah haluan sama sekali dalam dasar kebudayaan kerajaan dengan pelancaran Wawasan 2020 dan rancangan Bangsa Malaysia. Mahathir menyatakan salah satu halangan ke arah menjadikan Malaysia sebuah negar maju menjelang tahun 2020 sebagai: "cabaran mewujudkan masyrakat matang, liberal dan toleransi dengan rakyat Malaysia pelbagai kaum bebas mengamalkan adat, kebudayaan, dan kepercayaan agama mereka dan pada masa yang sama meletakkan kesetiaan mereka kepada satu negara." Mahathir menganjurkan penubuhan sebuah "Bangsa Malaysia" yang "menaruh kesetiaan politik dan berdedikasi kepada negara". Ekoran kemenangan pemerintah pada pilihan raya umum 1995, Mahathir menjelaskan bahawa Bangsa Malaysia memaksudkan bangsa yang boleh mengaitkan diri mereka dengan negara ini, bertutur dalam Bahasa Malaysia dan menerima Perlembagaan.

Tegas Mahathir lagi, pada mulanya adalah dianjurkan bahawa seseorang yang mengaku rakyat Malaysia haruslah berketurunan Melayu seratus peratus, tetapi kini diterimanya hakikat bahawa ini merupakan sebuah negara berbilang bangsa, maka harus dibinanya 'jambatan' daripada cuba menghapuskan halangan yang memisahkan sesama kaum. Perubahan yang begitu dramatik itu dilihat oleh kaum bukan Melayu sebagai "penarikan semula sama sekali" dasar-dasar terdahulu yang menekankan asimilasi bukan Melayu. Kerajaan mengambil langkah-langkah untuk menekankan perubahan ini dengan mengurangkan penekanan terhadap bahasa Melayu sebagai satu-satunya bahasa kebangsaan dengan membenarkan universiti-universiti tempatan untuk menggunakan bahasa Inggeris sebagai bahasa pengantar untuk mata-mata pelajaran tertentu. Kerajaan turut mengiktiraf diploma dari Kolej Tunku Abdul Rahman (KTAR) yang majoriti penuntutnya berbangsa Cina dan ditaja oleh MCA untuk pengambilan kerja di sektor awam. Buat julung kalinya, agama-agama selain Islam boleh disiarkan di radio dan televisyen, cuma tidak dibenarkan mencari penganut baru. Tarian singa, sejenis persembahan tradisional Cina yang diharamkan puluhan tahun lamanya, bukan sahaja dibenarkan semula, bahkan dihadiri oleh Mahathir dan lain-lain pegawai kerajaan atasan.

Walaupun awal 1990-an menyaksikan pertumbuhan ekonomi yang ketara, namun sesetengah pihak berpendapat bahawa dasar-dasar liberal Mahathir telah memainkan peranan penting dalam popularitinya serta kemenangan besar Barisan Nasional pada pilihan raya 1995. Seorang pengulas menulis bahawa "Ramai orang Malaysia tidak mengenang zaman kemakmuran yang lebih mekar ataupun kurangnya perselisihan antara kaum. ... Petunjuk ekonomi sahaja tidak dapat mengungkapkan kebanggaan yang dirasai oleh rakyat Malaysia, mungkin buat julung kaliny, dalam menjadi rakyat Malaysia."

Lim Kit Siang menganggap liberalisme Mahathir serta penerimaan pendirian DAP mengenai isu-isu seperti "bahasa, budaya dan pendidikan" sebagai punca kekalahan pembangkang. Namun begitu, ada yang meragui keikhlasan Mahathir. Seorang pegawai Pemuda UMNO berpendapat bahawa "Tindakan fleksibel kerajaan Barisan ... hanya menunjukkan bahawa kita sedang menikmati tahap toleransi tertinggi semata-mata berdasarkan tahap keyakinan dari segi kedudukan politik dan ekonomi Melayu. Kita berkongsi kuasa politik dengan kaum Cina. Apabila mereka perlu meningkatkan sokongan politik dari kaum mereka, maka adalah penting sekali untuk mereka membela kepentingan utama kaum Cina. Jadi apa salahnya begitu? Kita boleh mencapai penyelesaian sama menang. Ini adalah tindakan politik semata-mata. ... Begitu juga, kami selaku Pemuda UMNO perlu sentiasa dipandang sebagai kumpulan politik teramat rasialis yang memperjuangkan kepentingan Melayu. ... Bagaimanapun, agenda-agenda yang telah kami selesaikan seperti Islam, bahasa Melayu dan kedudukan istimewa Melayu, tidak wajar dipersoal dalam apa jua keadaan kerana ini adalah isu-isu yang teramat sensitif."

Menjelang penghujung 1990-an, dasar-dasar kerajaan dilonggarkan untuk memerangi krisis ekonomi Asia dengan menggalakkan pelaburan asing. Pada tahun 1999, sebuah parti pembangkang baru yang disokong oleh bekas timbalan Mahathir, Datuk Seri Anwar Ibrahim (yang telah dipenjarakan atas kesalahan liwat setelah dilucutkan jawatan tiba-tiba) telah menimbulkan kebangkitan semula amaran "13 Mei". Bagaimanapun, kerajaan mengekalkan majoritinya di Parlimen. Pada tahun 2003, Mahathir secara rasminya meletak jawatan sebagai Perdana Menteri lalu diganti oleh timbalannya, Tun Abdullah Ahmad Badawi.

Abdullah Ahmad Badawi, meritokrasi dan ketuanan Melayu

Perdana Menteri baru

Setelah Abdullah Ahmad Badawi menggantikan Mahathir selaku Perdana Menteri, Ketuanan Melayu diperkenalkan ke dalam sukatan pelajaran sekolah menengah.

Sebelum Abdullah mengambil alih pada tahun 2003, walaupun ketuanan Melayu pernah dilaung-laungkan oleh sesetengah pemimpin Melayu terkemuka, namun ia masih belum diberi nama khasnya. Pada ketika ini, istilah "ketuanan Melayu" semakin kerap dituturkan hinggakan disertakan dalam kurikulum sekolah menengah lulusan kerajaan. Menurut profesor sosiologi Universiti Kebangsaan Malaysia, Norani Othman, istilah itu membangkitkan "perasaan penghambaan" kerana "perkataan 'ketuanan' membawa maksud tuan ke atas hamba tawanan, yang menurutnya, satu konsep pra-feudal yang tidak sama waktunya dengan 1957, 1963 dan hari ini."

Buku teks sejarah sekolah menengah yang diterbitkan 2004 oleh Dewan Bahasa dan Pustaka mentakrifkan ketuanan Melayu sebagai:

Semangat cinta akan apa saja yang berkaitan dengan bangsa Melayu seperti hak politik, bahasa, kebudayaan, warisan, adat istiadat dan tanah air. Semenanjung Tanah Melayu dianggap sebagai tanah pusaka orang Melayu.

Pada tahun 2003, Ketua Penerangan Pemuda UMNO, Azimi Daim berkata: "Di Malaysia, semua orang tahu bahawa Melayu adalah tuan tanah air ini. Kami memerintah negara ini berlandaskan peruntukan Perlembagaan Persekutuan. Barang sesiapa yang menyentuh hal-ehwal Melayu ataupun mengkritik Melayu dianggap menyinggung sensitiviti kami."

Walaupun para pendukungnya berhujah bahawa ketuanan Melayu diterbitkan terus daripada Perkara 153 Perlembagaan, namun Suruhanjaya Reid yang merangka Perlembagaan itu ada menyatakan bahawa peruntukan untuk keistimewaan Melayu bersifat sementara dan lama-kelamaan harus dimansuhkan, dengan satu-satunya sebab kewujudannya adalah tradisi dan keperluan ekonomi sebagai sebentuk tindakan afirmatif untuk orang Melayu. Sungguhpun demikian, sesiapa yang mencabar ketuanan Melayu atau "hak Melayu" tetap dibidas terutama sekali oleh ahli UMNO. Ramai ahli UMNO masih memanggil bukan Melayu dengan gelaran "orang pendatang" atau "pendatang asing".

Meritokrasi

Sebelum meletak jawatan, Mahathir mengutuk orang Melayu kerana bergantung pada keistimewaan mereka. Ini ditegaskan lagi oleh Abdullah yang memberikan amaran kepada kaum Melayu supaya belajar hidup tanpa tongkat atau akhirnya naik kerusi roda. Pentadbiran Abdullah memulakan amalan meritokrasi yang pernah seketika diusulkan oleh Mahathir, maka terhapusnya kuota kemasukan universiti. Bagaimanapun, sesetengah pihak mendakwa bahawa ini tidak menghapuskan diskriminasi dalam pendidikan. Aliran pra-universiti terbahagi kepada dua; iaitu satu kursus yang disiapkan untuk pelajar untuk peperiksaan terselaras Sijil Tinggi Persekolahan Malaysia (STPM) selama dua tahun, dan satu lagi yang berbentuk pelbagai kursus matrikulasi yang dinilai oleh pensyarah seorang demi seorang selama lebih kurang setahun.

Para pengkritik membidas amalan meritokrasi ini sebagai kepura-puraan atas hujah bahawa adalah tidak adil untuk menyamatarafkan kedua-dua aliran itu untuk tujuan kemasukan ke institusi. Sungguhpun kononnya terbuka kepada bukan Bumiputra, namun para pengkritik itu mendakwa bahawa rata-rata penuntut matrikulasi berketurunan Melayu.

Dahulu sekali, keselarasan kursus matrikulasi untuk Melayu atau Bumiputera sahaja dengan perlembagaan sering dipertikai kerana pindaan terhadap Perkara 153 melarang penolakan kemasukan pelajar atas sebab perkauman semata-mata. Natijahnya, kursus matrikulasi terbuka kepada bukan Bumiputera. Bagaimanapun, sesetengah ahli UMNO menganggap meritokrasi itu terlalu keras terhadap pelajar Melayu luar bandar kerana merugikan mereka berbanding dengan pelajar bandar, di samping menggesa supaya kuota dipulihkan untuk mengelakkan "padang persaingan tak rata".

Di Perhimpunan Agung UMNO 2004, Timbalan Pengerusi Tetap Datuk Paduka Badruddin Amiruldin mengungkit semula Peristiwa 13 Mei dengan amaran bahawa pada tahun 1946, semua kaum pernah mencapai kata sepakat yang mana orang Melayu membenarkan kaum-kaum lain untuk 'menumpang' di Tanah Melayu. Tambahnya, kaum lain tidak boleh sesekali mempertikai hak Melayu di tanah ini, lebih-lebih lagi soal agama kerana demikianlah hak Melayu di tanah ini. Menteri Pelajaran Tinggi ketika itu, Shafie Salleh juga berikrar di perhimpunan tersebut bahawa bukan Bumiputera tidak akan sesekali dibenarkan memasuki Universiti Teknologi MARA (UiTM) yang terbuka kepada Bumiputera sahaja: "Saya tidak akan berkompromi tentang hal itu."

Kemudian di Perhimpunan Agung 2005, Menteri Pelajaran dan Ketua Pemuda UMNO Hishammuddin Hussein menjulang keris sambil menggesa supaya DEB dikembalikan untuk Dasar Pembangunan Negara (DPN) yang dilancarkan oleh Mahathir. Menurut Hishammuddin, keris berkenaan melambangkan peranan Pemuda UMNO dalam memperjuangkan bangsa Melayu. Sementara itu, timbalannya, Khairy Jamaluddin — menantu Abdullah — membincangkan pembangkitan DEB dalam bentuk berlainan yang bergelar Agenda Nasional Baru (ANB). Kemudian, Hishammuddin menyifatkan keris sebagai "lambang perpaduan" dengan kenyataan bahawa golongan muda zaman sekarang tidak lagi memandang keris sebagai lambang untuk mendukung ketuanan Melayu."

"Politik perkauman"

Para ahli politik Cina dalam pemerintah membangkitkan isu-isu berkenaan Perlembagaan pada lewat tahun 2005. Lim Keng Yaik dari Gerakan meminta supaya kontrak sosial dikaji semula untuk memnentukan sama ada Bangsa Malaysia dapat dicapai. Lim dikutuk hebat oleh ramai ahli politik Melyu terkemuka, termasuk Khairy Jamaluddin dan Ahmad Shabery Cheek. Akhbar bahasa Melayu yang rata-rata milik UMNO turut menyiarkan artikel-artikel yang mengecam pertikaian terhadap kontrak sosial. Lim membalas, "Bagaimana hendak mengharapkan bukan Melayu untuk mencurahkan jiwa dan raga mereka kepada negara dan berkorban demi negara suatu hari nanti jika kalian tidak habis-habis menyentuh isu itu? Mengibarkan bendera dan menyanyikan lagu 'Negaraku' sekadar upacara, sedangkan cinta sejati kepada negara terletak dalam hati."

Pada tahun sebelumnya, Abdullah menyebut bahawa "aspek paling penting" dalam kontrak sosial merupakan "akurnya kaum peribumi untuk memberikan kewarganegaraan kepada golongan pendatang Cina dan India". Biarpun Abdullah turut berkata bahawa corak berbangsa telah bertukar kepada "negara yang juga boleh diakui milik warganegara berketurunan Cina dan India," namun ucapan ini kurang diberi perhatian. Akhir sekali, Lim menyatakan bahawa akhbar Melayu telah mengherot-benyotkan dan menyalah petik kata-katanya. Isu ini berakhir apabila Hishammuddin berpesan kepada rakyat supaya "kontrak sosial itu jangan diungkit lagi kerana ia telah pun dipersetujui, dihayati dan difahami serta termaktub dalam perlembagaan negara."

Pada Januari 2006, kerajaan mengumumkan kempen kesedaran Rukunegara. Agensi berita kerajaan, BERNAMA pernah memetik kata-kata Tunku pada 1986 bahawa "Bangsa Melayu bukan sahaja pribumi malahan tuan kepada negara ini dan tiada siapa pun berhak mempertikaikan hakikatnya". Perkara-perkara dalam Perlembagaan yang menyentuh agama rasmi iaitu Islam, institusi beraja, kedudukan bahasa Melayu sebagai bahasa kebangsaan dan hak-hak istimewa Melayu diperikan sebagai "pengiktirafan terhadap kedudukan bangsa Melayu sebagai pribumi." Kemudian, adalah dinyatakan bahawa penekanan baru terhadap Rukunegara adalah bertujuan menghindarkan sebarang pertikaian terhadap kontrak sosial yang "menentukan pola politik dan kedudukan sosio-ekonomi rakyat di negara ini".

Kemudian, sebuah tinjauan ke atas rakyat Malaysia mendapati 55% penjawab bersetuju bahawa ahli politik harus "dipersalahkan kerana memecah-belahkan rakyat dengan bermain politik perkauman". Mukhriz Mahathir — anak kepada Mahathir dan juga seorang pemimpin Pemuda UMNO — membela tindakan UMNO disebabkan jurang ekonomi dengan bertegas bahawa "Selagi itu masih ada, selagi adalah mereka yang memperjuangkan setiap kaum demi kesamarataan." Shahrir Abdul Samad selaku pengerusi Kelab Ahli Penyokong BN berhujah bahawa ahli politik sekalian sekadar menyahut "sebuah negara yang berpecah kepada berbilang kaum," asking, "jika isu Melayu dibincangkan kepada kaum Melayu, adakah itu bermain politik perkauman?" M. Kayveas, Presiden PPP, tidak setuju: "12 bulan sekali, parti-parti berpaling balik kepada satu kaum untuk memperjuangkan perjuangan masing-masing, tetapi pada kesudahannya, apabila menjelang pilihan raya umum, kita melaungkan 'Bangsa Malaysia' pula."

Dengan mencerminkan suasana kesangsian dan dasar-dasar rasialis di Singapura dan Malaysia (di Singapura, dasar-dasarnya dituduh memberati kaum Cina), Lee Kuan Yew mencetuskan satu lagi perbalahan pada September mengenai peranan ketuanan Melayu dalam politik Malaysia dengan ujaran bahawa kaum Cina telah "dipinggirkan secara sistematik" di Malaysia dan Indonesia sekali. Perbalahan antara negara yang tercetus, disusuli pula dengan penafian oleh ahli kerajaan Malaysia, menyebabkan Lee mengeluarkan kenyataan minta maaf atas kata-katanya yang juga cuba membela kata-kata berkenaan. Abdullah berkata bahawa beliau tidak berpuas hati dengan apa yang disifatkannya sebagai "minta maaf bersyarat", namun walau apa pun kerajaan Malaysia tetap menerimanya.

Pada bulan berikutnya, timbulnya kontroversi setelah Institut Strategi dan Kepimpinan Asia (ASLI) mengeluarkan laporan bahawa ekuiti pegangan Bumiputera berada pada paras 45% — jauh berbeza dengan perangkaan rasmi pada 18.9% yang digunakan oleh para ahli politik untuk mempertahankan pemeliharaan atau pengembalian DEB. Seorang penganalisa tempatan berpendapat "Jika ekuiti Bumiputera berada pada 45 peratus, sudah tentu soalan yang menyusul adalah mengapa perlunya hak-hak Bumiputera? Ia mendatangkan implikasi untuk dasar kerajaan dan menarik semula hak pribumi adalah salah satu perkara yang tidak akan diterima oleh UMNO buat masa sekarang." Perkaedahan laporan itu dibidas kerana menggunakan nilai pasaran daripada nilai tara untuk menghitung ekuiti di samping mengehadkan skopnya kepada seribu buah syarikat tersenarai awam. Ia juga mencakupi syarikat berkaitan kerajaan (GLC) sebagai syarikat milik Bumiputera. Bagaimanapun, pihak kerajaan turut dibidas kerana nilai tara itu dikatakan tidak mencerminkan nilai perusahaan-perusahaan yang dikaji selidik dengan betul, lebih-lebih lagi yang seharusnya diambil kira adalah pegangan ekuiti GLC milik Bumiputera sahaja. Laporan itu kemudiannya ditarik balik, tetapi kontroversi berterusan apabila sebuah badan media bebas memetik satu kajian mengikut perkaedahan kerajaan yang menandakan bahawa ekuiti Bumiputera telah melepasi paras 30% pada tahun 1997.

Di persidangan UMNO Johor pada bulan yang sama, Menteri Besar Johor, Datuk Abdul Ghani Othman membidas dasar-dasar Bangsa Malaysia dan "meritokrasi". Ghani menyifatkan Bangsa Malaysia sebagai ancaman kepada bangsa Melayu dan kedudukan Perlembagaan mereka dengan pendapat bahawa ia juga mampu "menggugat kestabilan negara". Ghani mendesak supaya dasar itu "dianjurkan dalam konteks ... orang Melayu sebagai kaum utama", serta menyifatkan meritokrasi sebagai suatu "bentuk diskriminasi dan penindasan" kerana pelajar Melayu luar bandar tidak dapat bersaing dengan pelajar bandar. Dalam kontroversi yang menyusul ekoran kata-katanya, Ghani dibidas oleh sesetengah menteri persekutuan, antaranya berkata Bangsa Malaysia tiada kena-mengena dengan satu kaum diberi peranan lebih penting daripada yang lain, dan seorang lagi berhujah bahawa gagasan itu "tidak mencabuli hak Bumiputera mahupun kaum-kaum lain." Ghani membela ujaran beliau dengan menuduh penyokong Bangsa Malaysia itu turut menyokong gagasan "Malaysian Malaysia" yang pernah diusulkan oleh Lee Kuan Yew sungguhpun "ditolak oleh kerajaan dari mula lagi." Najib selaku Timbalan Perdana Menteri bercadang bahawa sebarang usaha untuk mentakrifkan Bangsa Malaysia dalam konteks politik tidak akan berhasil, dan oleh yang demikian tiada perlunya membahaskannya; beliau juga bertegas bahawa persoalan itu "tidak mempertikai hak istimewa Melayu, kuota kita atau seumpamanya." Perhimpunan Agung UMNO pada tahun itu adalah kali pertama ianya disiarkan di televisyen selengkap-lengkapnya; ia menjadi titik kontroversi apabila para wakil seperti Hashim Suboh membuat ucapan yang berat dengan retorik perkauman; Hishammuddin yang menghunus keris lagi ditanya oleh Hashim bila beliau hendak menggunakan senjata itu. Selepas Perhimpunan, Hishammuddin menegaskan bahaw keris bukanlah lambang ketuanan Melayu.

Pada Oktober 2007, Lee Kuan Yew mencetuskan pertikaian lagi setelah mengujar bahawa "Jika Malaysia dapat mendidik, memanfaatkan dan melayan kaum Cina dan India sebagai warganegara sendiri, maka mereka boleh menyamai kami (Singapura) dan juga mencapai lebih tinggi daripada kami hinggakan kami sudi menganggotai semula Malaysia." Ketua Penerangan UMNO, Tan Sri Muhammad Muhammad Taib menjawab dengan memberitahu pihak akhbar bahawa Malaysia melaksanakan dasar-dasar untuk membantu kaum Melayu yang terpinggir dari segi ekonomi daripada mengabaikan mereka seperti Singapura, lebih-lebih lagi pada suatu ketikad dahulu, kaum Melayu terpaksa bersaing di atas padang main yang rata dengan rakyat Malaysia yang lain.

Titik perubahan politik

Pada pilihan raya umum 2008, BN dikembalikan ke tampuk pemerintahan buat julung kali tanpa supermajoriti dua pertiga yang sentiasa dipegangnya di Dewan Rakyat, maka BN tidak dapat lagi meluluskan pindaan perlembagaan tanpa sokongan parti pembangkang. Keputusan pilihan raya itu dipandang umum sebagai mencerminkan ketidakpuasan hati rakyat tentang keadaan ekonomi negara serta ketegangan kaum yang semakin menjadi-jadi; ketiga-tiga parti pembangkang utama telah berkempen bersama-sama mengutuk DEB serta tindak balas kerajaan terhadap jurang ekonomi yang makin meluas. Pada bulan berikutnya, Tengku Mahkota Kelantan Tengku Faris Petra berucap di sebuah perhimpunan yang dianjurkan Barisan Bertindak Perpaduan Melayu yang baru ditubuhkan, bahawa semenjak orang Melayu akur kepada memberikan kewarganegaraan kepada bukan Melayu, maka bukan Melayu tidak wajar meminta kesaksamaan atau layanan istimewa. Beliau dalam ucapan ini turut menyeru agar Melayu bersatu agar kedaulatan dan keunggulan Melayu terpelihara.

, bekas Timbalan Presiden UMNO dan bekas Timbalan Perdana Menteri, selaku ketua umum Parti Keadilan Rakyat dan juga ketua umum parti campuran , mengambil pendirian untuk menolak ketuanan Melayu dan menggantikannya dengan "ketuanan rakyat". Dalam menyambut tamatnya larangan lima tahun dari politik pada 15 April 2008, beliau memberitahu wartawan: "Kami berada di sini untuk menentang kempen propaganda besar-besaran oleh pemimpin UMNO yang melaung-laungkan ketuanan Melayu. Sebagai jawapan yang jelas dan nyata kepada itu, kami menuntut sebuah Malaysia yang baru, ketuanan buat semua rakyat Malaysia." Seminggu kemudian, isterinya selaku Presiden PKR memberitahu akhbar bahawa "kita tidak seharusnya terus bercakap tentang ketuanan Melayu atau meminggirkan kaum tertentu, kerana rakyat tidak mahu melihat itu," sebaliknya menuntut penerimaan ketuanan rakyat.

Tidak lama kemudian, Hishammuddin sendiri meminta maaf "seandainya bukan Melayu tersinggung" kerana menghunus keris di tiga Perhimpunan Agung UMNO yang sebelumnya. Beliau enggan mengulas sama ada beliau akan mengulangi tindakan itu pada masa akan datang. Minta maafnya yang bersyarat itu dikutuk hebat dari dalam UMNO; sebuah badan media menyifatkan reaksi itu seperti berikut: "Sentimen di kalangan ramai dalam parti UMNO adalah bahawa orang Cina dan India menderhakai BN dengan mengundi Pakatan Rakyat. Wujudnya rasa sakit hati dan kemarahan. Jadi mengapakah Hishammuddin harus terlalu risau akan pendapat bukan Melayu tentang hal keris itu?" Ramai yang berpendapat bahawa minta maaf itu sahaja menggugat ketuanan Melayu. Abdullah menyambut baik minta maaf itu sebagai berani dan "jelas kepada bukan Melayu akan peranan penting keris dalam masyarakat Melayu". Untuk menjawab soalan tentang pudarnya ketuanan Melayu selepas pilihan raya, beliau berkata bahawa ianya sekadar soal kesamaan untuk masyarakat Bumiputera sambil menolak tanggapan dominasi politik:

Dalam soal ketuanan Melayu, maksud kami adalah kami mestilah berjaya dalam pelbagai bidang. Ini langsung tidak mengenai menguasai kaum lain atau memaksa mereka menerima kekuasaan kami... Kami bukanlah kaum yang menguasai kaum-kaum lain. Kami mahu menjadi parti yang mewakili orang Melayu dan sedia bekerjasama demi masa depan Melayu dan rakyat, kerana Melayu akan turut berjaya jika semua rakyat Malaysia cemerlang. ... Demikianlah ketuanan Melayu dan saya harap semua orang akan faham.

Sejurus selepas itu, Menteri Penerangn Datuk Ahmad Shabery Cheek bertegas bahawa ketuanan Melayu tidak membayangkan hubungan antara tuan dengan hamba dalam apa jua pengertian antara Melayu dan bukan Melayu. Sebaliknya, beliau berhujah bahawa ketuanan Melayu memaksudkan institusi raja-raja Melayu yang pernah menjadi "tuan" tetapi menyerahkan ketuanan mereka setelah Perlembagaan Persekutuan dikuatkuasakan sewaktu kemerdekaan. Shabery memetik Perkara 182 Perlembagaan yang mengurniakan kekebalan undang-undang kepada raja-raja sebagai contoh ketuanan Melayu. Bagaimanapun, sesetengah ahli kerabat diraja terkemuka seperti Raja Perlis dan bekas Yang di-Pertuan Agong, Tuanku Syed Sirajuddin Putra Syed Jamalullail sendiri pernah membidas ketuanan Melayu; pada awal 2009, baginda bertitah bahawa "Di Malaysia, setiap kaum adalah tuan... beta percaya bahawa jika semua orang memahami bahawa setiap individu dari kaum mana sekalipun tidak wajar dinafikan hak-hak mereka, barulah usaha pihak-pihak tertentu yang berpendapat bahawa ketuanan atau hak seharusnya hanya diberikan kepada sesebuah kaum sahaja boleh dihentikan."

Pada lewat 2009, Jemaah Menteri memutuskan untuk menukar kurikulum Biro Tatanegara (BTN) yang wajib untuk penjawat awam dan para pelajar yang menggunakan dana awam. BTN pernah dibidas ramai terutamanya ahli Pakatan Rakyat kerana berbentuk propaganda ketuanan Melayu; oleh sebab demikian, kerajaan negeri Selangor melarang penjawat awam dan para pelajar daripada menghadiri kursus BTN. Sesetengah menteri dan Mahathir sendiri membela BTN sebagai perlu untuk memupuk nilai disiplin dan kejujuran pada kalangan peserta sambil menafikan sebarang kaitan dengan ketuanan Melayu. Menteri dalam Jabatan Perdana Menteri Datuk Seri Nazri Aziz bertegas bahawa Jemaah Menteri bertindak benar dalam menuntut perubahan dalam BTN sambil menyelar Mahathir sebagai rasis dengan kenyataan berikut:

Mereka semua tahu apa segalanya tentang sukata pelajarannya jadi siapalah kami untuk menafikannya? Kamu hendak menipu? Buat orang tergelak sahaja. Maksud saya, terdapat mereka yang menghadiri kursus-kursus itu yang keluar dengan marah. Terdapat banyak kali penggunaan perkataan seperti "ketuanan Melayu". Mengarut betul...

Pentadbiran Najib

Perdana Menteri ke-6 Malaysia, Datuk Seri Najib Tun Razak.

Pentadbiran Dato' Seri Haji Mohd Najib bin Tun Haji Abdul Razak menyaksikan perubahan dasar yang lebih terbuka.Setelah beliau memegang tampuk pemerintahan, beliau telah memperkenalkan gagasan 1Malaysia yang memupuk perpaduan rakyat di antara kaum.Ketua Pemuda Umno, Saudara Khairy Jamaluddin telah mencadangkan supaya perkataan "ketuanan Melayu" digantikan dengan "kepimpinan Melayu". Beliau juga telah menafikan Biro Tatanegara sebagai agen mempromosi ketuanan Melayu.Pada tahun 2015, Himpunan Maruah Melayu telah diadakan pada Hari Malaysia untuk menyokong aspek ketuananan Melayu yang "diancam" oleh Perhimpunan Bersih 2015.

Lihat juga

• Status kebebasan agama di Malaysia

Rujukan

• James Chin. (2009) The Malaysian Chinese Dilemma: The Never Ending Policy (NEP), Chinese Southern Diaspora Studies, Vol 3, 2009
• Abdullah, Asma & Pedersen, Paul B. (2003). Understanding Multicultural Malaysia. Pearson Malaysia. ISBN 983-2639-21-2.
• Adam, Ramlah binti, Samuri, Abdul Hakim bin & Fadzil, Muslimin bin (2004). Sejarah Tingkatan 3. Dewan Bahasa dan Pustaka. ISBN 983-62-8285-8.
• Goh, Cheng Teik (1994). Malaysia: Beyond Communal Politics. Pelanduk Publications. ISBN 967-978-475-4.
• Hickling, R.H. (1991). Essays in Malaysian Law. Pelanduk Publications. ISBN 967-978-385-5.
• Hilley, John (2001). Malaysia: Mahathirism, Hegemony and the New Opposition. Zed Books. ISBN 1-85649-918-9.
• Hwang, In-Won (2003). Personalized Politics: The Malaysian State under Mahathir. Institute of Southeast Asian Studies. ISBN 981-230-185-2.
• Jawan, Jayum A. (2003). Malaysian Politics & Government. Karisma Publications. ISBN 983-195-037-2.
• Josey, Alex (1980). Lee Kuan Yew: The Crucial Years. Times Books International. ISBN 981-204-448-5.
• Keith, Patrick (2005). Ousted! Media Masters. ISBN 981-05-3865-0.
• Khoo, Boo Teik (1995). Paradoxes of Mahathirism. Oxford University Press. ISBN 967-65-3094-8.
• Lee, Kuan Yew (1998). The Singapore Story. Marshall Cavendish Editions. ISBN 981-204-983-5.
• Lim, Kit Siang (1978). Time Bombs in Malaysia (2nd ed.). Democratic Action Party. No ISBN available.
• b. Maaruf, Shaharuddin (1984). Concept of a Hero in Malay Society. Eastern Universities Press. ISBN 9971-71-204-0.
• Maidin, Zainuddin (1994). The Other Side of Mahathir. Utusan Publications & Distributors. ISBN 967-61-0486-8.
• Means, Gordon P. (1991). Malaysian Politics: The Second Generation. Oxford University Press. ISBN 0-19-588988-6.
• Milne, R.S. & Mauzy, Diane K. (1999). Malaysian Politics under Mahathir. Routledge. ISBN 0-415-17143-1.
• Mohamad, Mahathir bin (1970). The Malay Dilemma. Times Books International. ISBN 981-204-355-1.
• Musa, M. Bakri (1999). The Malay Dilemma Revisited. Merantau Publishers. ISBN 1-58348-367-5.
• Noor, Farish A. (2005). From Majapahit to Putrajaya: Searching for Another Malaysia. Silver Fish Books. ISBN 983-3221-05-X.
• Ongkili, James P. (1985). Nation-building in Malaysia 1946–1974. Oxford University Press. ISBN 0-19-582681-7.
• Putra, Tunku Abdul Rahman (1986). Political Awakening. Pelanduk Publications. ISBN 967-978-136-4.
• Rashid, Rehman (1993). A Malaysian Journey. Self-published. ISBN 983-99819-1-9.
• Roff, W.R. (1974). The Origins of Malay Nationalism. Penerbit Universiti Malaya. No ISBN available.
• Sopiee, Mohamed Noordin (1976). From Malayan Union to Singapore Separation: Political Unification in the Malaysia Region 1945 – 65. Penerbit Universiti Malaya. No ISBN available.
• Federal Territory MCA Liaison Committee (Ed.), Malaysian Chinese. Eastern Universities Press. No ISBN available.
• Trinidade, F.A. & Lee, H.P. (eds., 1986). The Constitution of Malaysia: Further Perspectives and Developments. Penerbit Fajar Bakti. ISBN 967-65-0030-5.
• Von Vorys, Karl (1975). Democracy without Consensus: Communalism and Political Stability in Malaysia. Princeton University Press. ISBN 0-691-07571-9.
• Ye, Lin-Sheng (2003). The Chinese Dilemma. East West Publishing. ISBN 0-9751646-1-9.