အယောပ်၊ တၞံ
| တၞံအယောပ် | |
|---|---|
| |
| မပါ်ဂကူ အတိုင်နဲသိပ္ပံ | |
| လောက: | Plantae |
| (unranked): | Angiosperms |
| (unranked): | Eudicots |
| (unranked): | Asterids |
| လၟေင်ဂကူ: | Lamiales |
| ဇာတ်ဂကူ: | Lamiaceae |
| ဗဳဇဂကူ: | 'Volkameria' |
| လစှ်ေဂကူ: | ''V. inermis'' |
| ယၟုရုက္ခဗေဒ | |
| Volkameria inermis Carl Linnaeus
| |
| ယၟုတၞဟ် | |
|
Clerodendrum inerme (L.) Gaertn. | |
တၞံအယောပ် (အၚ်္ဂလိက်: Volkameria inermis L.; Burmese: တောကြောင်ပန်းပင်; Thai: ชื่อสามัญ - สำมะงา) နကဵုယၟုဝိဒျာသိပ္ပံရုက္ခဗေဒ Clerodendrum inerme (L.) Gaertn ဝွံ ဒှ်တၞံဆုသၟတ် ပ္ဍဲဂြိုပ်အရးမွဲတုဲ ကၞာင်ဍေဟ်ဒှ်ဒၟံင် ဗီုဇုက်လာံၜန်ဒၟံင်ရ၊၊ မဂွံဆဵုကေတ် ပ္ဍဲဒေသဂမ္တဴ ပ္ဍဲအာရှရ၊၊ ရိုဟ်ဍေဟ် နွံရှ်ကတင်တုဲ ညးစကာကၠုင် ပ္ဍဲဂြန်ဂဥုဲရ၊၊
ဗမံက်ထ္ၜး - Description
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]တၞံဂဥုဲအယောပ်ဝွံ လုပ်လၟိဟ် ဆုသၟတ်ဂြိုပ်အရးမွဲတၞံ ဂ္လ ကၞာင်ဍေဟ် ဒှ်ဇုက်လာံၜန်ပူအာဒၟံင်ပြးဇးတုဲ မနွံသမၠုင် အကြာ ၁- ၃ ဂေက် ပ္တိတ်ကၞာင်လဗာင်ဗွဲမဂၠိုင်၊၊ အရံင်ကၞာင်ဍေဟ် သာ်ဗ္တေင် ကဵုဗုၜတ် နှဴကု သာ်ခဗိုင်ရ။ သၞော်ကလိတ်ဆဝ်ဒၟံင် သာ်ဗုၜတ်ဗ္တာင်၊ သၞော်ကၞာင်သွတ်ဗုကဵုဒမျိုင် အသော်ဂြောပ်ဒၟံင်ရေမ်မ်။ တဵုလွဳပရးဗဳဇ နကဵုမခဍတ် ကေုာံ ဆက်မတ်မာန်ရ။
လက်သန်တၞးဍေဟ်
ဒဟ်တၞးဧက(မွဲလ္ၚဝ်)တိတ်ရေင်တောဲ တၞးဒှ် ရုပ်ခၟာဲစာင်ပိတ္လင်၊ တၞုင်တၞးကေက် တမ်တၞး ခၟူခၠအ်ကေက်၊ ဇမၞော်တၞး 2-4 cm ဇမၠိင် 4-8 cm စးတၞး သာ်တ္ၚေက် ဒှ်ကၠေင်ကလိတ်၊ ကာလကတာတ်ဝေင်မ္ဂး သၟူပသ အဇြိုက် စးတၞး ကေုာံ ဗုင်တၞး ဆဝ်မဝ်ကြဳ ဍိုန်၊ ဖျုန်တၞး တဝ်တၞး သာ်ဍီုဗ္ကေတ် ဇမ်လိင် 1-2 .cm၊၊
ပကဴအယောပ်
ရာင်ကဴ အဘိုက်ပ္တိတ် ဂဒအ်ကဴ အကြာဂါပ်တဝ်တၞး ကေုာံ တၞုင်ကၞောတ်။ ပ္ဍဲတၞုင်ခၟောံဇဝ်ဍေဟ် မွဲအဘိုက်မ္ဂး ပ္တိတ်ကဴသၟတ် ဗွဲမဂလိုင် နွံအကြာ ၃- ၇ ဍောင်။ ကဴဍေဟ် သာ်ဗု သွတ်သောဲ၊ အထိုက်ဍေဟ် နွံ ၅ ကွပ်၊ တမ်အထိုက်ဍေဟ် ဇဝ်ဂလိင်တိတ် ဗၞတ် ၁ မှောံတဲ။ လပါက်တၞုင်အထိုက်ဂှ် ဇဝ်ကဴရာင် ဇမၞော်ဍေဟ် နွံ 8 .mm၊ ကသဝ်မတိတ်နူအထိုက်ဍေဟ် အရံင်သာ်တ္ၚေက်။ အသဝ်ဍေဟ် ညံင်လှိုင်ဗြံက် ဗီုလက်သန် ဇာတ်ကၟက်ဂၠိင်တိတ် ၅ တၞုင်ရ။ ဇဝ်ကဴပြဟ် ကဟ်ဒတုံစှေ်မ္ဂး ကၠေင်ဒှ်တၞံ မွဲဝါပၠန်ရောင်၊၊
သတ်ဍေဟ်
မခဍမ်ခဍမ် ဍုတ်ဂၠိင် သကေတ်ညဳ၊ အဇြေဟ်သတ်ဍေဟ် ပန်တလင်။ ဖျုန်ဍိုန် သၞော်ကလိတ်၊ အခိင်ဍုဟ်ယောပ် ဒှ်အရံင်သာ်သြန် ကေုာံ လမ္စံက်၊ ဍုဟ်ကြံင်ဗျုမ္ဂး ဒကးပါ်ပန်ထာင်။ ဗွဲအပ္ဍဲ သတ်မွဲကၟဝ်မွဲဇြေဟ်မ္ဂး ခဍန်မနွံမွဲမ။ အပ္ဍဲသတ်မွဲမ ခဍန် နွံပန်။
ဂမ္စာဲ ( Distribution)
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]တၞံအယောပ်ဝွံ ဒှ်တၞံသွတ် ဒုင်ဒဝ်ပရာန်တ္ၚဲမာန်တုဲ ဒးစိုတ် ဌာန်တိဍုက်ဍေက် ဂြိုပ်အရး ဇိုင်သြင်ပြင်ၜဳကြုင် ဂမၠိုင် ဂွံဆဵုညာတ်ကေတ်မာန်ရ။ ဗဳဇတမ်မူလဍေဟ် ကၠုင်နူ တိဍာ်ဒိုဟ်အဂၞဲအာရှတုဲ ဟဳဇွောဝ်စှ်ေကၠုင် နူဍာ်ၜဳအိန္ဒိယရ။ ဂလာအိန္ဒိယတအ် ကၠောန်ဂဥုဲဂတာပ်ခေတ်ရ၊၊ ပ္ဍဲကၟိန်ဍုင်သေံလေဝ် အဃောညးတအ် စမ်ၜတ် ပါ်ဓာတ်ဖိုဟ်ဂှ် ဂွံတီကေတ်ရ။ ဒၞာဲမကၠုတ်တိုန်ဂမၠိုင် အလုံဂြိုပ်အရးတိုက်အာရှမွဲ သ္ဂောအ် ညာတ်ကေတ်မာန်အိုတ်ရ။
လွပ် (Uses) ကေုာံ တဗျဂုဏ်
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]ရိုဟ်ဍေဟ် ရဟ်သာကတင် သုင်စောဲ ယဲဓရောတ်၊ ယဲဆာံဇွဟ် ကေတ်ရိုဟ်ဇမ္ကဟ် 30-60 ဂြာမ် ပဍုန်သုင်ဍာ်ဂမ္တဴဂွံ၊ ဒဟ်ဂဥုဲဂစာဲကျာ၊ ထိင်ကဵု ယဲဗုင်ဂိ။ တၞးဍေဟ် ကတင်ၜိုဟ်ညောမ် နွံကဵုဂျိသ္ကာတ် သုင်စောဲဇွဟ်ဇမၞော်ဂတုက်ဂတဝ်။ ဍေဟ်ဂစိုတ်ကဵု စၟမြုန်။ ဖျအ်ကဵုအကင်ဂုဟ်။ သရကဍဝ်ဆီတိတ်မ္ဂး ကေတ်တၞးသကဟ် ထၞက်တုဲ ကြဲစုတ် လတူသရ ဍေဟ်ဗစိန်ကဵုမာန်။ ဍေဟ်ဗကဟ်ကဵု သရဖျုန်ကၟတ် သရသမ္အုဲမ္ဂး ကေတ်တၞး ဇမ္ကဟ်ကီု ထၞေက်ကီု ဂွပ်ဗါန်မာန်၊၊ ပဍုန် ကြဴကြာတ်မာန်။ ဍေဟ်ဒှ် ဂဥုဲမာန်သရ။ ပၞေတ်သရ ဒးဝပ်ပြောပ်ကဍဝ်မ္ဂး ဗာန်ဓဝါန် နကဵု တၞးဍေဟ် ဖက်ကဵု အရက်မာန်။ ရိုဟ်ဍေဟ်ကီု သီုတၞးဂှ် ဇၞးအကင်သရကဍဝ်။
ဂြန်ဂဥုဲမန် တၞးဍေဟ် ဒှ်ဂဥုဲလံက် ဗွဲမ္ၚးဟေင် မပ္တံ ဂွပ်တောမ်ဟုမ်မာန် ကြဴကြာတ်ကာယမာန်၊ ခိုဟ်အိုတ်ဂှ် နဲတောမ်ဂဥုဲ ဒုင်သၟဟ်ဍာ်တုဲ ယဲမပ္တံ ခဍတ်၊ ဗြိုအ်၊ မာ၊ အသံက်၊ သၞော်၊ စော်သလာ၊ ခယေန်၊ ဂဗာဲတအ် ဍေဟ်ဗလးကဵုဟေင်။ လွဳကဵု ယဲဇက်ဂြဲဍုတ်အယဴသင်အိက်ဂုဟ်ဂေန် သုင်စောဲရိုဟ်ဇမ္ကဟ် 30-60 ကရာမ် ပဍုန်သုင်မာန် ပ္ဍဲအရာ ပဍုန်သ္ဒး သုင်စောဲပၟတ်ဍိုန်န်(ရိုဟ်)ဍေဟ်ဗလးကဵု။ ယဲကၠေင်အယိင်တင်ပ္ၚပ်ဂိ။ ဂၞိင်ဂြဲ ကေုာံ တင်ဇိုင်ဇုတ်သ္ကဲဂြဲ စးဍိုက်လတေင်ပသာဒ် (ရိုဟ်)
ဂလာန်ဗ္စန်
ပွမသုင်စောဲဗက် ဗွဲလ္တူ နဲမဂွံစကာ ဂဥုဲရိုဟ်အယောပ် မွဲအလန်မ္ဂး ဗၞတ်-15 ကရာမ်ဟေင် ရေင်တၠုင်နင်တုဲ တုင်ဂစိုတ်နကဵုဍာ်ဂမ္တဴမ္ဂး ဗလး အန္တရာဲဂျိဍေဟ် အိုတ်သီုမာန်ရောင်။
သာ်ဂှ်ဟွံသေင် နကဵုနဲဂွဳဟနတ် ပဍုန်ဂစိုတ်ထောအ် ရဟ်ဂဥုဲကၠာတုဲ စကာမာန်ရ။ တၞး ကေုာံ တဝ်ဇဝ် ဟဂပ်ဝ်ရပ်စပ် ပဍုန်သုင်ရ။ ထေက်ကဵုဒးကၠောန်သ္ပ အတိုင်ဗၞတ်ဗၜတ်ဓဝ်ယာတုဲ သ္ဒးသုင်စောဲ အယောပ် သ္ပဂဥုဲလွဳလွတ် ဗွဲမ္ၚးဟေင်ရ၊၊
သတိ
တၞံအယောပ် မၞုံကဵုဓာတ်ဂျိ ပ္ဍဲတၞး ဂၠိုင်နူ ရိုဟ်ဏီတုဲ သၟူလေဝ် ပသလောန်ရ။ တၞးလတ်တ် ဖတ်တ်ဂှ် လ္ပဍေက်ၜဟ်စညိ ဒှ်အန္တရာဲမာန်ရ။
တင်နင်ဘေသဇ္ဇဗေဒဝိဒျာသိပ္ပံ
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]အ္စာသုတေသန ပါ်တြးဓာတ်တအ်ဟီုဂးလဝ်ဂဟ် တၞးအယောပ် နွံကဵုဂကူဓာတ်အေယ်ကာလွယ် (Alkaloids) ဂၠိုင်ကဵုသာ် မပ္တံကဵုဓာတ် pectolinarigenin, 4-methylscutellarein, unsaponified matters, cholesterol, higher fatty alcohols, steroids ฯနာနာฯ น resin, gum (Sodium chloride) 24.01% Sterols သာ်ဝွံ ကလိဂွံသွဟ် နူ နဲကဲပါ်ဓာတ်စမ်ၜတ်ကၞိရ၊၊
နိဿဲ
[ပလေဝ်ဒါန် | ပလေဝ်ဒါန် တမ်ကၞက်]- မွန် -မြန်မာအဘိဓာန်
- တြာဲအဘိဓာန်မန်
- ပြကိုဟ်ဂြန်ဂဥုဲမန်တၞဟ်ဟ်သာ်
- မြန်မာအဘိဓာန်
- လိက်အရးဒေသဖာလိန်
- မွန်စာပေအထောက်အကူပြုဝေါဟာရများ
- အဘိဓာန်မည်-သေံ ၂
- พจนานุกรมมอญ-ไทย
- ภาพประกอบ : www.flickr.com (by Ria Tan, Russell Cumming, Rene van Raders, 潘立傑 LiChieh Pan, naturgucker.de / enjoynature.net, Kar Wah Tam)
- เรียบเรียงข้อมูลโดยเว็บไซต์เมดไทย (MedThai)0