Финско-шведска граница
Финско-шведската граница е границата меѓу земјите Финска и Шведска. Речиси целата граница минува низ вода: по реката Турне и нејзините притоки и во Ботнискиот Залив. Само неколку километри од границата се на суво. Поради Шенгенскиот договор и Нордиската пасошка унија, границата може да се премине главно слободно.
Тек на границата
[уреди | уреди извор]
На север, финско-шведската граница започнува од Трериксросет тромеѓе на границата на Норвешка, која се наоѓа во Колтајарви езеро во близина Килписјарви, што исто така е најсеверната точка на Шведска. Првите 230 метри на границата се во прави линии и означени со гранични знаци. Границата продолжува како речна граница: прво по мала река до Куохимајарви, потоа по Куокимајоки до Килписјарви, потоа по реките Конкамаено, Муонионјоки и Торнионјоки, вкупно 555,5 км до Торнио. Речната граница минува по најдлабоките делови на реките (Талвег) и не е означена со гранични знаци; наместо тоа, граничната локација е дефинирана со официјалните карти на граничниот протокол.[1] Има некои гранични ознаки во близина на Торнио каде што границата минува на копно.[2]
Во Торнио, границата тргнува од реката: центарот на Торнио се наоѓа западно од реката, но припаѓа на Финска. Границата се протега по права линија во должина од 4,03 километри меѓу градовите Торнио и Хапаранда, а оттаму во прави линии 25,31 км како поморска граница претежно преку море, но и преку острови вклучувајќи го и оној наречен Катаја. Во 1809 година, границата одела помеѓу островите Катаја и Инакари, но пост-глацијалното враќање предизвикало тие да се спојат на еден остров. Границата продолжува како поморска граница до точка во Ботнинскиот залив, каде што финските и шведските територијални води се одвојуваат една од друга.
Во Ботнскиот залив и Ботнинското Море, финските и шведските територијални води се одделени со меѓународни води.[3] Во Нора Кваркен, растојанието помеѓу копното е сведено на 22,4 км, давајќи помалку од вообичаените 22 км за секоја земја. Овде тесен канал на меѓународна вода оди по договорената патека.[4] Територијалните води повторно се среќаваат во Оландското Море, каде што земјите имаат поморска граница од 15 километри.[1] Границата го минува островот Маркет, кој има 470 метри долга, сложено обликувана граница означена со гранични знаци.
Меѓународните води меѓу земјите се поделени на економски зони. Границата меѓу економските зони главно минува праволиниски низ дефинирани координатни точки. За границите имало договори во 1972 година и во 1994 година.[5][6] Границата на зоната продолжува на југ во северното Балтичко Море до точка каде што се среќава со зонската граница на Естонија. Тромеѓето помеѓу економските зони е дефинирано со договор потпишан во 2001 година.[7]
Историја
[уреди | уреди извор]Финско-шведската граница била создадена во 1809 година со Договорот од Фредрикшам, кога Шведска ѝ ја отстапила Финска на Руската Империја. Текот на границата бил опишан во петтиот член од договорот, без големи детали. Границите биле договорени да бидат Аландското Море, Ботнискиот Залив и реките Торнионјоки и Муонионјоки. Островите во морето припаѓале на која било земја која била најблиска до нив. На устието на реката Торниојоки, островот Пиркио, пристаништето Ројта и градот Торнио биле договорени да и припаднат на Русија. По должината на реките, беше договорено границата да минува по најдлабокиот дел од реката (Талвег). Границата минувла по реката Муонионјоки и „минувала од Килписјарви до Норвешка“.[8]
Текот на границата бил изменет во 1810 година и подоцна биле направени мали промени.[9] Тоа предизвика „острови на суверенитет“, кои лежат во едната земја, но чии сопственици живеат во другата земја.[10]
Било решено островот Маркет да се подели на два дела во топографскиот опис направен во 1811 година.[11] Било одлучено границата да минува низ географскиот центар на островот (дефиниран со координати) во договорот од Аланд во 1921 година и во договорот за континентални плочи во 1972 година.[5][12] Светилникот Маркет, изграден во 1885 година од Финска и управуван од нив, бил оставен на шведската страна. Во 1981 година, границата на островот била изменета во кривина за да се добие светилникот на финската страна.[11][12]
Договорено е границата редовно да се проверува на секои 25 години. За време на независноста на Финска, инспекции се направени во 1926-1927, 1956-1957, 1981 и 2006 година. Овие инспекции вклучуваат проверка на текот на границата, поправка на граничните знаци доколку е потребно и дефинирање на локацијата на најдлабоките делови на реката преку воздушна и копнена фотографија. Особено во широките области на реките покриени со песок, најдлабоките делови се менуваат во нивната локација. Ако најдлабокиот дел е поместен, границата може соодветно да се помести. На пример, во инспекцијата во 2006 година, границата беше поместена на многу места, обично за 10 до 20 метри, но на некои места и до 100 метри. Слична вкупна површина беше преместена од една во друга земја во двете насоки.[13]
Во 1995 година и двете земји влегле во Европската унија и како резултат на тоа повеќето царински станици се затвориле. Во 2020 година, за време на пандемијата КОВИД-19, границата била затворена за сите премини освен неопходните, како на пример патување дома или важен товар. По должината на границата е подигната привремена ограда преку урбаната област Хапаранда-Торнио.[14]
Сообраќај
[уреди | уреди извор]Бидејќи и Финска и Шведска се дел од Шенген зоната, границата може да се премине каде било. Ако патникот носи стока што треба да се декларира преку царина, границата сепак може да се помине каде било, но патникот мора да ја контактира царината за да ја пријави својата стока.[15]
Низ целата речна граница, во близина на источниот брег, финскиот национален пат 21/европска рута Е8 минува помеѓу Торнио и Килписјарви. Шведскиот национален пат 99 минува во близина на западниот брег долж поголемиот дел од границата. Мостови преку границата на реката може да се најде во Каресуванто/Каренсуандо (пат 959/E45), Муонио (пат 954/404), Колари (пат 943/403), Пело (пат 937/402), а во Авасакса/ Оверторнео (пат 98).[16] Има и два речни моста во Торнио (еден ја носи европската рута Е4, исто така финскиот национален пат 29),[16] но тие не ја минуваат границата. Границата ја минуваат три патишта во Хапарнда/Торнио. Јужно од центарот, железничкиот мост на реката Торне ја поминува реката и границата.[1]
Во Хапаранда / Торнио, има автобуска станица заедничка за двата града, која била отворена во 2014 година и се наоѓа на шведската страна во близина на границата (65°50′36″N 24°8′18″E / 65.84333° СГШ; 24.13833° ИГД ).[17]
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Kansalaisen Karttapaikka. Accessed on 10 November 2012.
- ↑ For example two visible on Google Streetview at 65°51′32.7″N 24°07′35.9″E / 65.859083° СГШ; 24.126639° ИГД
- ↑ Översiktskartan, online map. International waters marked in a different colour. Lantmäteriet. Accessed on 13 November 2012.
- ↑ Eniro kartor
- ↑ 5,0 5,1 SOPIMUS Suomen ja Ruotsin välillä mannermaajalustan rajan määräämisestä Perämerellä, Selkämerellä, Ahvenanmerellä ja Itämeren pohjoisimmassa osassa Архивирано на 15 декември 2022 г., 1972. Accessed on 13 November 2012.
- ↑ SOPIMUS Suomen tasavallan ja Ruotsin kuningaskunnan välillä Suomen mannermaajalustan ja kalastusvyöhykkeen sekä Ruotsin talousvyöhykkeen välisen rajan määräämisestä Ahvenanmerellä ja pohjoisella Itämerellä Архивирано на 15 декември 2022 г., 1994. Accessed on 13 November 2012.
- ↑ SOPIMUS Suomen tasavallan hallituksen, Viron tasavallan hallituksen ja Ruotsin kuningaskunnan hallituksen välillä merivyöhykerajojen kohtauspisteestä Itämerellä Архивирано на 3 септември 2014 г.. Accessed on 13 November 2012.
- ↑ The text of the Treaty of Fredrikshamn in Swedish and in Finnish. Accessed on 10 November 2012.
- ↑ Tätilä, Pekka: Suomen ja Ruotsin valtakunnanraja - vuoden 2006 rajankäynti. Maanmittaus, 2011, 86th year, issue 2, pp. 42-52. Online version Архивирано на 3 септември 2014 г. accessed on 19 October 2012.
- ↑ riksdagen.se - Betänkande med anledning av motion om suveränitetsholmarna i Torne, Muonio och Könkämä älvar
- ↑ 11,0 11,1 Kruhse, Pauli: Märket. Suomen historian dokumentteja. Accessed on 17 November 2012.
- ↑ 12,0 12,1 Ahvenanmaan demilitarisoinnin rajoja koskeva selvitys. Rajatyöryhmän mietintö Архивирано на 25 мај 2012 г. 2006, p. 4. Accessed on 10 November 2012.
- ↑ Hallituksen esitys Eduskunnalle eräiden Suomen ja Ruotsin välisen valtakunnanrajan vuonna 2006 suoritetussa rajankäynnissä todettujen rajalinjan muutosten hyväksymisestä Архивирано на 5 септември 2014 г., 2007. Accessed on 10 November 2012.
- ↑ „Här umgås vännerna över kravallstaketet i delade staden“ (шведски). Sveriges Television. 2020-05-06. Посетено на 2020-09-13.
- ↑ Rajanylitys Архивирано на 23 јули 2013 г.. The Finnish Border Guard. Accessed on 19 October 2012.
- ↑ 16,0 16,1 Grönroos, Matti: Valtatie 21 Tornio-Kilpisjärvi, 459 km Архивирано на 16 јануари 2007 г.. Accessed on 11 November 2012.
- ↑ HaparandaTornio Travel Center, haparandatornio.com. Accessed in August 2015.