Наемен труд
Наемен труд — социо-економски однос меѓу работникот и работодавачот, во кој работникот го продава својот труд според формален или неформален договор за работа.[1] Овие трансакции главно се случуваат на пазарот на трудот каде што надниците се пазарно определени.[2] Во замена за надницата, производот на трудот станува сопственост на работодавачот, освен во посебни случаи кога интелектуалната сопственост е патентирана во Соединетите Американски Држави, каде што правата на патентот остануваат кај работникот кој го патентирал. Наемен работник е лице чиј главен извор на приход е продажбата на трудот на овој начин.
Одлики
[уреди | уреди извор]Во модерна мешовита економија како што е економијата во земјите на ОЕЦД, ова е моментално најчестиот облик на работење. Иако поголемиот дел од работата е организирана на овој начин, платните уредби на директорите, професионалните работници и професионалните работници со договор понекогаш се комбинираат со класни задачи, така што работата со плата е применлива само за необразовани, полуобразовани или за физички работници. Разни истражување покажале дека работниците обично поминуваат 1,5 до 3 часа дневно ангажирани во активности кои не се поврзани со нивната професија.[3]
Видови
[уреди | уреди извор]Во моментов, најчестиот вид на платен труд е обичниот директен, или „со полно работно време“. Станува збор за работен однос каде што работникот го продава својот труд на неопределено време (од неколку години до цела кариера), во замена за парична надница или плата и континуиран однос со работодавачот кој главно не вклучува нестандардни вработени. Сепак, наемниот труд постои во неколку облици, експлицитните договори за разлика од имплицитните (т.е. условени од месното трудово и даночно право) договори не се толку невообичаени. Економската историја покажува широк спектар на начини на кои наемниот труд се тргувал и разменувал. Разликите се појавуваат во облик на:
- Статус на работниот однос - работникот може да биде вработен со полно работно време, со скратено работно време или на неформална основа. Тој или таа може да биде вработен, на пример, привремено само за одреден проект или на постојана основа. Вработувањето со скратено работно време може да се комбинира со самовработување. Работникот може да се вработи и како приправник.
- Граѓански (правен) статус - работникот, на пример, може да биде слободен граѓанин, договорен работник, предмет на принудна работа (вклучувајќи затворска или воена работа); работникот може да биде ангажиран од политички авторитет за одредена задача, може да биде полуроб или кмет врзан на земјата кој е вработен со скратено работно време. Така, може да се работи на повеќе или помалку доброволна основа, или на повеќе или помалку наметната основа, каде што има многу премини.
- Начини на плаќање (награда или компензација) - извршената работа може да се плати „во готово“ (парична плата) или во натура (преку примање стоки и/или услуги) или работа „по учинок“ каде што платата директно зависи од извршувањето на работникот. Во некои случаи, на работникот може да му се исплати во облик на заеми за купување стоки и услуги или во облик на опции за акции или акции во сопственост на претпријатието.
- Методи на вработување - работникот може да биде ангажиран преку договор за работа на негова или нејзина сопствена иницијатива, или тој или таа може да ја ангажира својата работа како дел од група. Но, тој или таа може да ја изнајми работата преку посредник на трето лице (како агенција за вработување). Во овој случај, тој или таа е платен од посредникот, но работи за трето лице кое му плаќа на посредникот. Во некои случаи, работата се доделува неколку пати со поддоговор, со неколку посредници. Друга можност е работникот да биде назначен или вработен од политички авторитет, или агенцијата да го изнајмува работникот на претпријатието заедно со средствата за производство.
Критика
[уреди | уреди извор]Социјалистите веќе долго време го споредуваат наемниот труд со ропството.[4][5][6] Како резултат на тоа, поимот „наемно ропство“ често се користи како пејоратив за наемниот труд.[7] Слично на тоа, приврзаниците на ропството заклучиле гледајќи ги „компаративните злосторства на ропското општество и слободното општество, на ропството на човечките господари и ропството на капиталот“[8] дека наемното ропство е всушност полошо од традиционалното ропство.[9] Апологетите на ропството, како Џорџ Фицхју, тврделе дека работниците ја прифаќаат само наемната работа со текот на времето, бидејќи станале „фамилијарни и невнимателни со заразената социјална атмосфера што постојано ја вдишувале“.
Робот, заедно со својата работна сила, му бил продаван на неговиот сопственик еднаш засекогаш... Наемниот работник, од друга страна, се продава самиот себе, и тоа на одломки... Тој припаѓа на капиталистичката класа; и до него е ... да најде купувач во оваа капиталистичка класа.[10]
Според Ноам Чомски, анализата на психолошките последици на наемното ропство се протега до просветителството. Во книгата Ограничувања на државната акција од 1791 година, класичниот либерален мислител Вилхелм фон Хумболт објаснил дека „она што не произлегува од слободниот избор на човекот или е само резултат на учење и водење, не влегува во самата негова природа; човекот не го прави тоа со човечка енергија, туку само со механичка точност“, така што кога работникот работи под надворешна контрола „можеме да му се восхитуваме на она што го прави, но да го презираме она што е“.[11] И опитите на Милграм и Стенфорд биле корисни во психолошкото проучување на односите на работното место засновани на плата.[12] Дополнително, според антропологот Дејвид Грабер, најраните договори за плаќање на работната сила за кои знаеме биле всушност договори за изнајмување традиционални робови (обично сопственикот добивал еден дел од парите, а робот друг, со кој ќе ги покрива своите животни трошоци). Ваквите договори, според Грабер, биле исто така доста вообичаени во ропството во Новиот Свет, без разлика дали во САД или Бразил.[13] Ц. Л. Р. Џејмс тврдел во Црните Јакобини дека повеќето од техниките на организација што се користеле кај работниците во фабриките за време на Индустриската револуција за првпат биле развиени на плантажите со робови.[14]
За марксистите, трудот како стока, на кој тие гледаат на наемниот труд,[15] обезбедува основна точка за напад на капитализмот.[16] „Може веродостојно да се тврди“, додал еден загрижен филозоф, „дека почетокот на работничкиот труд како производ ја потврдува осудата на Маркс на системот на плати на приватниот капитализам како „наемно ропство“ што е инструмент на капиталистите за намалување на состојбата. на работникот на оној на робот, ако не и понизок од тоа“.[17] Дека оваа забелешка е многу важна произлегува од заклучокот на Маркс дека наемниот труд е основата на капитализмот: „Без класа зависна од платата, штом поединците ќе се соочат себеси како слободни личности, не може да дојде до производство на дополнителна вредност; без производство на дополнителна вредност, не може да има капиталистичко производство и со самото тоа нема капитал и нема капиталисти!“.[18]
Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ Steinfeld 2009: "All labor contracts were/are designed legally to bind a worker in one way or another to fulfill the labor obligations the worker has undertaken. That is one of the principal purposes of labor contracts."
- ↑ Deakin & Wilkinson 2005. Marx 1990, defines wage labour succinctly as "the labour of the worker who sells his own labour-power."
- ↑ Paulsen, Roland (26 декември 2013). „Non-work at work: Resistance or what?“. Organization (англиски). 22 (3): 351–367. doi:10.1177/1350508413515541.
- ↑ Thompson 1966
- ↑ Ostergaard 1997
- ↑ Lazonick 1990
- ↑ Hallgrimsdottir & Benoit 2007; Roediger 2007a. The term is not without its critics, as Roediger 2007b, notes: "[T]he challenge to loose connections of wage (or white) slavery to chattel slavery was led by Frederick Douglass and other Black, often fugitive, abolitionists. Their challenge was mercilessly concrete. Douglass, who tried out speeches in work places before giving them in halls, was far from unable to speak to or hear white workers, but he and William Wells Brown did challenge metaphors regarding white slavery sharply. They noted, for example, that their escapes from slavery had left job openings and wondered if any white workers wanted to take the jobs."
- ↑ Fitzhugh 1857
- ↑ Carsel 1940
- ↑ Marx 1847, Chapter 2
- ↑ Chomsky 1993
- ↑ Thye & Lawler 2006
- ↑ Graeber 2004
- ↑ Graeber 2007
- ↑ Marx 1990: "[L]abour-power, a commodity sold by the worker himself."
- ↑ Another one, of course, being the capitalists' theft from workers via surplus-value.
- ↑ Nelson 1995. This Marxist objection is what motivated Nelson's essay, which argues that labour is not, in fact, a commodity.
- ↑ Marx 1990. Emphasis in the original. See also pp. 716: "[T]he capitalist produces [and reproduces] the worker as a wage-labourer. This incessant reproduction, this perpetuation of the worker, is the absolutely necessary condition for capitalist production."
Литература
[уреди | уреди извор]- Carsel, Wilfred (1940). „The Slaveholders' Indictment of Northern Wage Slavery“. Journal of Southern History. 6 (4): 504–520. JSTOR 2192167.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Hartmann, Heidi (1979). „The Unhappy Marriage of Marxism and Feminism: Towards a more Progressive Union“. Capital & Class. 3 (4): 1–33.
- Graeber, David (2004). Fragments of an Anarchist Anthropology. Prickly Paradigm Press. ISBN 978-0-9728196-4-0.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Graeber, David (2007). Possibilities: Essays on Hierarchy, Rebellion and Desire. AK Press. ISBN 978-1-904859-66-6.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Hallgrimsdottir, Helga Kristin; Benoit, Cecilia (2007). „From Wage Slaves to Wage Workers: Cultural Opportunity Structures and the Evolution of the Wage Demands of the Knights of Labor and the American Federation of Labor, 1880–1900“. Social Forces. 85 (3): 1393–1411. doi:10.1353/sof.2007.0037. JSTOR 4494978.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Nelson, John O. (1995). „That a Worker's Labour Cannot Be a Commodity“. Philosophy. 70 (272): 157–165. doi:10.1017/s0031819100065359. JSTOR 3751199.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Roediger, David (2007b). „An Outmoded Approach to Labour and Slavery“. Labour/Le Travail. 60: 245–250. JSTOR 25149808.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Steinfeld, Robert (2009). Coercion/Consent in Labor (PDF). COMPAS Working Paper No. 66. Oxford: University of Oxford. Архивирано од изворникот (PDF) на 1. 3. 2014. Посетено на 3. 3. 2013. Проверете ги датумските вредности во:
|accessdate=, |archivedate=(help)CS1-одржување: ref=harv (link) - Deakin, Simon; Wilkinson, Frank (2005). The Law of the Labour Market: Industrialization, Employment, and Legal Evolution. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-815281-1.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Elkins, Caroline (2005). Britain's Gulag: The Brutal End of Empire in Kenya. London: Jonathan Cape. ISBN 978-0-224-07363-9.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Fitzhugh, George (1857). Cannibals All! or, Slaves Without Masters. Richmond, VA: A. Morris.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Krahn, Harvey J.; Graham S. Lowe (1993). Work, Industry, and Canadian Society. Second ed. Scarborough, Ont.: Nelson Canada. xii, 430 p. ISBN 0-17-603540-0.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Marx, Karl (1847). Wage Labour and Capital.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Marx, Karl (1990) [1867]. Capital, Volume I * Olusoga, David; Erichsen, Casper W. (2010). The Kaiser's Holocaust: Germany's Forgotten Genocide. London: Faber and Faber. ISBN 978-0-571-23141-6.CS1-одржување: ref=harv (link). London: Penguin Classics. ISBN 978-0-140-44568-8.Olusoga, David; Erichsen, Casper W. (2010). The Kaiser's Holocaust: Germany's Forgotten Genocide. London: Faber and Faber. ISBN 978-0-571-23141-6.CS1-одржување: ref=harv (link)Category:CS1-одржување: ref=harv'"`UNIQ--templatestyles-00000022-QINU`"'&rft.place=London&rft.pub=Penguin Classics&rft.date=1990&rft.isbn=978-0-140-44568-8&rft.aulast=Marx&rft.aufirst=Karl&rfr_id=info:sid/mk.wikipedia.org:Наемен труд" class="Z3988"> Недостасува права црта во:
|title=(help); line feed character во|title=во положба 18 (help)CS1-одржување: ref=harv (link) - Roediger, David (2007a) [1991]. The Wages of Whiteness: Race and the Making of the American Working Class (revised and expanded. изд.). London & New York: Verso Books. ISBN 978-1-844-67145-8.CS1-одржување: ref=harv (link)
- Young, John (1997). Peasant Revolution in Ethiopia: The Tigray People's Liberation Front, 1975–1991. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-02606-2.CS1-одржување: ref=harv (link)
|