Прејди на содржината

Кралски Пат

Од Википедија — слободната енциклопедија
Картата на Ахаменидската Империја и делот од Кралскиот Пат забележан од Херодот

Кралскиот Пат бил антички автопат реорганизиран и обновен од персискиот крал Дариј Велики (Дариј I) од првата (Ахаменидска) Персиска Империја во 5 век пр.н.е.[1] Дариј го изградил патот за да ја олесни брзата комуникација низ неговата многу голема империја од Суза до Сардис.[2] Курири со коњи од Ангариумот требале да поминат 2700 км од Суза до Сардис за девет дена; патувањето траело деведесет дена пеш.[3]

Тек на Кралскиот Пат

[уреди | уреди извор]

Текот на патот бил реконструиран од списите на Херодот,[4] археолошки истражувања и други историски записи. Започнувал во Сардис близу егејскиот брег на Лидија, патувал источно преку Анадолија (преминувајќи ја Халис според Херодот) и минувал низ Киликиските Порти до старата асирска престолнина Нинива во горната Месопотамија, а потоа вртел јужно кон Вавилон. Од близу Вавилон, се верува дека се делел на две рути, едната патувала североисточно, потоа источно преку Екбатана и по Патот на свилата (преку Големиот Хорасански Пат), другата продолжувала источно преку идната престолнина на Персија, Суза, а потоа југоисточно кон Персепол во планините Загрос. Се разбира, таквите долги рути за патниците и занаетчиите често траеле со месеци, а за време на владеењето на Дариј Велики биле изградени бројни кралски постојки (каравансараји).

Историја на Кралскиот Пат

[уреди | уреди извор]

Бидејќи патот не ја следел најкратката, ниту најлесната патека помеѓу важните градови на Персиската империја, археолозите веруваат дека најзападните делови од патот можеби првично ги граделе асирските кралеви, бидејќи патот се провлекува низ срцето на нивната стара империја. Повеќе источни делови од патот, препознатливи во денешен северен Иран, не ги забележал Херодот, чиј поглед кон Персија бил како еден јонски Грк на Запад;[5] потезите на Кралскиот Пат преку средишното плато на Иран се совпаѓаат со главниот трговски пат познат како Патот на свилата. Оваа рута ја користеле куририте за да доставуваат пораки до персиската престолнина.

Сепак, Дариј I ја подобрил постојната патна мрежа во Кралскиот Пат, како што е препознаено денес. Подоцнежно подобрување од страна на Римјаните на патно корито со тврдо спакувана издлабена површина од 6,25 ширина м држена во рамките на камен затегнување е пронајдена во еден дел во близина на Гордиум.[6] и ги поврзува деловите заедно во еднобразна целина што се протега на околу 2700 км, пред се како поштенски пат, со сто и единаесет поштенски станици одржувани преку снабдување со свежи коњи, брз начин на комуникација користејќи испратени групи на брзи јавачи-гласници, кралските пирадазии.

Изградбата на патот, подобрена од Дариј, била со таков квалитет што патот продолжи да се користи сè до римско време. Мост кај Дијарбакир, Турција, сè уште стои од овој период на употреба на патот. Патот и помогна на Персија да ја зголеми трговијата на долги релации, која го достигна својот врв за време на Александар Велики (Александар III Македонски).

Во 1961 година, под грант на Американското филозофско друштво, С. Ф. Стар го трагал патот од Гордиум до Сардис, идентификувајќи ги премините на реките преку античките носачи на мостовите.[7] Тој бил одржуван од лични чувари. Персијците исто така го правеле патот безбеден. Стражарските станици биле стационирани покрај патот, биле направени и патроли за обезбедување на трасата. Кралскиот Пат би бил споменик на Персиската Империја.

Наследство

[уреди | уреди извор]

Грчкиот историчар Херодот напишал: „Нема ништо на светот што патува побрзо од овие персиски курири“. Пофалбите на Херодот за овие гласници — „Ниту снег, ниту дожд, ниту топлина, ниту мрак на ноќта, не ги задржуваат овие курири од брзото завршување на нивните назначени кругови“. Ова било запишано на Поштенската зграда „Џејмс Фарли“ во Њујорк и понекогаш се смета дека е религија на Поштата на Соединетите Држави.

Метафоричен „Кралски Пат“ во познати цитати

[уреди | уреди извор]

За Евклид се вели дека одговорил на барањето на кралот Птоломеј за полесен начин за учење математика дека „не постои Кралски Пат до геометријата“, споредПрокл.[8]

Чарлс Сандерс Пирс, во своето дело „Како да ги расчистиме нашите идеи“ (1878), вели: „Не постои кралски пат кон логиката, а навистина вредни идеи може да се добијат само по цена на големо внимание“. Овој есеј го тврди Вилијам Џејмс како инструментален во основата на филозофската школа за прагматизам.

Зигмунд Фројд славно ги опишал соништата како „кралски пат кон несвесното“ ( „Via regia zur Kenntnis des Unbewußten“).

Кралскиот пат кон романсата (1925) е првата книга на Ричард Халибуртон, која ги опфаќа неговите патувања низ светот како млад човек од Андора до Ангор.

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ Graf, David F. (1994). „The Persian Royal Road System“. Continuity & Change: Proceedings of the Last Achaemenid History Workshop 1990. Achaemenid History. 8. стр. 167–189. ISBN 90-6258-408-X.
  2. ↑ Fox, Robin Lane (1973). Alexander the Great. London: Penguin. стр. 96. ISBN 0-86007-707-1.
  3. ↑ Kia, Mehrdad (2016). The Persian Empire: A Historical Encyclopedia. Santa Barbara: ABC-CLIO. стр. 127. ISBN 1610693914.
  4. ↑ Herodotus, Histories v.52-54, viii.98; Herodotus seems to have been in possession of an itinerary. Грешка во Lua: bad argument #1 to 'match' (string expected, got nil) suggested that Herodotus was partly in error in his tracing the route through Anatolia by making it cross the Halys and showed that though his overall his distances in parasangs are approximately correct, his distances over the sections he describes bear no relation to geographical facts.
  5. ↑ "Herodotus, a Greek from the Aegean coast of Asia Minor, appears to have reported only that part of the network which led directly to the parts of the Greek world that concerned him," notes Young, Rodney S. (1963). „Gordion on the Royal Road“. Proceedings of the American Philosophical Society. 107 (4): 348–364. JSTOR 985675.
  6. ↑ Near Gordium the track was identified as post-Phrygian, as it wound round Phrygian tumuli: Young, Rodney S. (1956). „The Campaign of 1955 at Gordion: Preliminary Report“. American Journal of Archaeology. 60 (3): 249–266 p. 266 "The Royal Road"; and 61 (1957:319 and illus.).
  7. ↑ Starr, S. F. (1963). „The Persian Royal Road in Turkey“. Yearbook of the American Philosophical Society 1962. Philadelphia. стр. 629–632.
  8. ↑ Proclus, p. 57

Библиографија

[уреди | уреди извор]
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Кралски_Пат&oldid=4652412“