Група 9 на периодниот систем
Група 9 на периодниот систем | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
↓ Периода | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4 | Кобалт (Co) 27 Преоден метал | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
5 | Родиум (Rh) 45 Преоден метал | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
6 | Иридиум (Ir) 77 Преоден метал | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
7 | Мајтнериум (Mt) 109 unknown chemical properties | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Легенда
|
IX група на хемиски елементи — група хемиски елементи во периодниот систем според Меѓународниот сојуз за чиста и применета хемија (IUPAC). Во неа спаѓаат кобалтот (Co), родиумот (Rh), иридиумот (Ir) а можеби и мајтнериум (Mt), чии хемиски особини се неутврдени. Сите тие се преодни метали во d-блокот. Сите познати изотопи на мајтнериумот се радиоактивни со кратки полураспади, а самиот елемент не е познат во природата; елементот е добиен во лабораторија по вештачки пат, во крајно мали количини.
Како и кај другите групи, членовите на ова семејство имаат сличности во својата електронска конфигурација, особено кај најнадворешните обвивки, кои делат трендови на хемиско поведение; сепак, родиумот отстапува од шемата.
Хемија
[уреди | уреди извор]Z | Елемент | Електрони/обвивка |
---|---|---|
27 | кобалт | 2, 8, 15, 2 |
45 | родиум | 2, 8, 18, 16, 1 |
77 | иридиум | 2, 8, 18, 32, 15, 2 |
109 | мајтнериум | 2, 8, 18, 32, 32, 15, 2 (предвидено) |
Мајтнериумот досега не е изолиран во чист облик, и затоа неговите особини не се конечно утврдени; кобалтот, родиумот и иридиумот имаат опитно потврдени својства. Сите три елементи се преодни метали се одликуваат со сребреникавобела боја, тврдост и високи точки на топење и вриење.
Историја
[уреди | уреди извор]Кобалтот е откриен во египетски и персиски наоди постари од II милениум п.н.е. Родиумот е откриен во 1803 г. кога Вилијам Хајд Воластон нашол платинска руда во царска вода, а потоа ја неутрализиран киселината со натриум хидроксид. Воластон потоа ставил амонијак хлорид и ги растворил сите метали освен родиумот и паладиумот со азотната киселина во царската вода. Иридиумот е откриен во 1804 г. на мошне сличен начин од Смитсон Тенант. Мајтнериумот е откриен во 1982 г. со бомбардирање на бизмут-209 со железо-58.
Застапеност
[уреди | уреди извор]Сите елементи од IX група се релативно ретки во природата, при што најзастапен е кобалтот, со само 0,0029% од Земјината кора. Родиумот и иридиумот се најретките елементи во природата, и се среќаваат само во платински руди. Мајтнериумот се добива само во јадрени реактори и не е застапен во природата сам по себе.
Биолошка улога
[уреди | уреди извор]Траги од кобалт имаат сите животни, присутни во витаминот Б-12. Останатите елементи од групата немаат биолошка улога.
Примена
[уреди | уреди извор]- легури и други метали, претежно за отпорност од ’рѓосување и абење
- индустриски катализатори
- суперлегури
- електрични делови
Поврзано
[уреди | уреди извор]Периоден систем на елементите | |||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | ||||||||||||||||
I | H | He | |||||||||||||||||||||||||||||||
II | Li | Be | B | C | N | O | F | Ne | |||||||||||||||||||||||||
III | Na | Mg | Al | Si | P | S | Cl | Ar | |||||||||||||||||||||||||
IV | K | Ca | Sc | Ti | V | Cr | Mn | Fe | Co | Ni | Cu | Zn | Ga | Ge | As | Se | Br | Kr | |||||||||||||||
V | Rb | Sr | Y | Zr | Nb | Mo | Tc | Ru | Rh | Pd | Ag | Cd | In | Sn | Sb | Te | I | Xe | |||||||||||||||
VI | Cs | Ba | La | Ce | Pr | Nd | Pm | Sm | Eu | Gd | Tb | Dy | Ho | Er | Tm | Yb | Lu | Hf | Ta | W | Re | Os | Ir | Pt | Au | Hg | Tl | Pb | Bi | Po | At | Rn | |
VII | Fr | Ra | Ac | Th | Pa | U | Np | Pu | Am | Cm | Bk | Cf | Es | Fm | Md | No | Lr | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Cn | Nh | Fl | Mc | Lv | Ts | Og | |
|