Малта

Република Малта Repubblika ta' Malta  (малтешки)
Знаме Грб
Химна: L-Innu Malti Малтешка химна
Местоположбата на  Малта  (темнозелена) – на Европскиот континент  (зелена и темносива) – во Европската Унија  (зелена)  —  [Легенда] Местоположбата на  Малта  (темнозелена) – на Европскиот континент  (зелена и темносива) – во Европската Унија  (зелена)  —  [Легенда]
Главен град		Валета (де факто) 35°53′N 14°30′E
Службен јазик		малтешки, англиски
Демоним		Малтежани
Уредување		парламентарна република
•	Претседател	Џорџ Вела
•	Премиер	Роберт Абела
Независност
•	од Обединетото Кралство	21 септември 1964
•	Прогласена република	13 декември 1974
пристапила во ЕУ		1 мај 2004
Површина
•	Вкупна	316 км2 (200-та)
•	Вода (%)	0,001
Население
•	проценка за 2018 г.	475,700 (171-ва)
•	Попис 2011	416,055
•	Густина	1,457 жит/км2 (7-ма)
БДП (ПКМ)		проценка за 2010 г.
•	Вкупен	$9,931 милјарди
•	По жител	$23.662
БДП (номинален)		проценка за 2010 г.
•	Вкупно	$7,972 милјарди
•	По жител	$18.994
ИЧР (2021)		▲ 0.918 многу висок · 23та
Валута		Евро (€)2 (EUR)
Часовен појас		CET (UTC 1)
•	(ЛСВ)	CEST (UTC 2)
Се вози на		лево
НДД		.mt 3
Повик. бр.		356

Малта (малтешки: Malta) е мала и густо населена островска држава која ја сочинува архипелаг во средината на Средоземното Море. Трите најголеми и населени острови се: Малта, Гоцо и Комино, додека помалите како Филфа, Коминото и др. се ненаселени. Иако Малта геофизички е дел на Северна Африка (лежи на африканската континентална плоча, на југ од Сицилија, источно од Тунис и северно од Либија) ова земја геополитички се наоѓа во Јужна Европа. Малтешкиот е единствениот семитски јазик од афроазиската група на јазици кој се говори во една европска држава. Малта е членка на Комонвелтот, а од 1 мај 2004 г. членува и во Европската Унија. Како таква најмала по површина и број на население во таа организација.

Историја

Малта е населена од околу 5200 п.н.е., по доаѓањето на доселениците од островот Сицилија. [36] Значајна праисториска неолитска култура обележана со мегалитички структури, кои датираат од в. 3600 п.н.е., постоеле на островите, како што се гледа од храмовите на Мнајдра, Гантија и други. Феникијците колонизирале Малта помеѓу 800-700 п.н.е., со својот семитски јазик и култура. [37] Тие ги користеле островите како извор од каде што ги проширија морските истражувања и трговијата со Медитеранот, додека нивните наследници, Картагинците, биле соборени од Римјаните во 216 п.н.е., со помош на жителите на Малтес, под кои Малта станала муниципија [38]. ]

По периодот на византиското владеење (4 до 9 век) и веројатно вреќа од страна на вандалите [39], островите биле нападнати од Агхалаби во 870 г. н.е. Судбината на населението по арапската инвазија е нејасна, но се чини дека островите можеби биле целосно депопулирани и најверојатно биле повторно населени на почетокот на вториот милениум од страна на доселеници од арапска власт, Сицилија, која зборувала на сикуло-арапски. [40] Муслиманското владеење било прекинато од страна на нормандите кои го освоиле островот во 1091 година. Островите биле целосно рекривизирани до 1249 година. [41] Островите биле дел од Кралството Сицилија до 1530 година, и на кратко биле контролирани од страна на Капетанската куќа Анжу. Во 1530 година Чарлс I од Шпанија ги дал малтеските острови на Орден на витези од болницата на Свети Јован Ерусалим во вечен закуп.

• околу 5200 п.н.е. - прво населување на островите.
• околу 3600 п.н.е. - почеток на храмскиот период.
• околу 2500 п.н.е. - крај на храмскиот период.
• 400 п.н.е. - земјата е под власта на Картагина.
• 218 п.н.е. - земјата е во состав на Римското Царство.
• 870 - со Малта завладејуваат Маврите
• 1091 - грофот Рожер I воведува норманска власт.
• 1127 - христијанството се враќа во Малта.
• 1530 - за да го сочува Рим од муслманска инвазија, Карло V ја препушта Малта на витешкиот ред Болничари.
• 1531 - заземена од страна на Османлиското Царство
• 1798 - Редот на болничарите му го препушта островот на Наполеон Бонапарт.
• 1799 - рускиот цар Павле I станува наследник на редот
• 1800 - Велика Британија го зазима островот.
• 1814 - Малта официјално станала дел од Британската Империја.
• 1919 - нереди поради преголемата цена на лебот.
• 1934 - англискиот и малтешкиот јазик прогласени за службени јазици.
• 1939-1945 - Втора светска војна.
• 1940 - први воздушни напади над Малта.
• 1956 - референдум за иднината на Малта.
• 1958 - Велика Британија воспоставува полна контрола врз Малта по пропаднатите преговори.

British Empire and the Second World War

Главни статии: Malta Protectorate, Crown Colony of Malta, и Siege of Malta (World War II)

The heavily bomb-damaged Kingsway (now Republic Street) in Valletta during the siege of Malta, 1942

In 1814, as part of the Treaty of Paris, Malta officially became a part of the British Empire and was used as a shipping way-station and fleet headquarters. After the Suez Canal opened in 1869, Malta's position halfway between the Strait of Gibraltar and Egypt proved to be its main asset, and it was considered an important stop on the way to India, a central trade route for the British.

A Turkish Military Cemetery was commissioned by Sultan Abdul Aziz and built between 1873 and 1874 for the fallen Ottoman soldiers of the Great Siege of Malta.

Between 1915 and 1918, during the First World War, Malta became known as the Nurse of the Mediterranean due to the large number of wounded soldiers who were accommodated there. In 1919, British troops fired into a crowd protesting against new taxes, killing four. The event, known as Sette Giugno ("7 June"), is commemorated every year and is one of five National Days. Until the Second World War, Maltese politics was dominated by the Language Question fought out by Italophone and Anglophone parties.

Before the Second World War, Valletta was the location of the Royal Navy's Mediterranean fleet headquarters; however, despite Winston Churchill's objections, the command was moved to Alexandria, Egypt, in 1937 out of fear that it was too susceptible to air attacks from Europe. During the war Malta played an important role for the Allies; being a British colony, situated close to Sicily and the Axis shipping lanes, Malta was bombarded by the Italian and German air forces. Malta was used by the British to launch attacks on the Italian Navy and had a submarine base. It was also used as a listening post, intercepting German radio messages including Enigma traffic. The bravery of the Maltese people during the second siege of Malta moved King George VI to award the George Cross to Malta on a collective basis on 15 April 1942. Some historians argue that the award caused Britain to incur disproportionate losses in defending Malta, as British credibility would have suffered if Malta had surrendered, as British forces in Singapore had done. A depiction of the George Cross now appears on the Flag of Malta and the country's arms.

Независност и Република

Споменик на независноста на Малта во Флориана

Малта се здобила со независност како Држава Малта на 21 септември 1964 (Ден на независноста). Според Уставот од 1964, Малта првично ја задржала кралицата Елизабета II како Кралица на Малта, а со тоа и шеф на државата, при што генерал-губернатор ја извршувал власта во нејзино име. Во 1971, Лабуристичката партија предводена од Дом Минтоф победила на изборите, што резултирало со прогласување на република на 13 декември 1974 (Денот на републиката) во рамките на Комонвелтот. Договорот за одбрана кој бил потпишан набргу по независноста, и бил репреговаран во 1972, истекол на 31 март 1979 (Ден на слободата). По истекот, британската база била затворена и земјиштето претходно контролирано од Британците и било доделено на малтешката влада.

По заминувањето на преостанатите британски трупи во 1979, земјата го интензивирала своето учество во Движењето на неврзаните. Малта прогласила политика на неутралност во 1980. Истата година, три локалитети, вклучивајќи го и главниот град Валета, биле впишани во листата на Светско наследство на УНЕСКО. Во 1989, во Малта се одржал самит помеѓу американскиот претседател Џорџ Х. В. Буш и советскиот лидер Михаил Горбачов, нивна прва средба лице в лице, што го сигнализирал крајот на Студената војна. Меѓународниот аеродром Малта бил отворен и станал целосно оперативен на 25 март 1992, што ја поттикнало авионската и туристичката индустрија. Референдум за придружување на Европската Унија бил одржан на 8 март 2003, при што 53.65% од гласовите биле за. Малта се придужила на Европската Унија на 1 мај 2004 и на Еврозоната на 1 јануари 2008.

Географија и клима

Главна статија: Географија на Малта

Топографска карта на Малта

Малта е мала и густо населена островска држава која ја сочинува архипелаг во средината на Средоземното Море. Климата во Малта е средоземномна. Малта е расположена на трите најголеми и населени острови се: Малта, Гоцо и Комино, додека помалите како Филфа, Коминото и др. се ненаселени. Островот се наоѓа на околу 90 километри јужно од Сицилија и на 250 километри од Северна Африка. Најголемиот остров Малта има 245,7 км², долг е 27 км а широк 14,5 км. Должината на неговата крајбрежна линија изнесува 137 километри. Брегот на островот е скалест. Малта нема езера ниту реки, но сепак 50% од нејзината почва е обработлива. Слатка вода на островот се добива со преработка на солената морска вода.

Административна поделба

Главна статија: Административна поделба на Малта

Карта на општините во Малта

Малта е поделена на 68 општини, наречени „месни совети“ (kunsilli lokali). Општините се единствената административна единица во земјата. Шесте окрузи и трите региони служат само за статистички цели.

Стопанство

Главна статија: Економија на Малта

Малта е класифицирана како напредна економија заедно со 32 други земји од страна на Меѓународниот Монетарен Фонд (ММФ). До 1800 Малта зависела од производството на памук, тутун и изградба на бродови.

Сообраќај

Во оваа држава сообраќајот се одвива на лева страна, како и во Велика Британија. Земајќи ја предвид големината на државата, бројот на автомобили е прилично голем; четврта држава во Европската Унија. Во 1990 година, во државата биле регистрирани 182.254 автомобили, што претставува 582 автомобили на километар квадратен. На Малта има 2.254 километри пат, од кои 1.972 км (87,5%) е асфалтиран, а 282 км е неасфалтиран.

Главно превозно средство во државата е автобусот, кое е прилично евтино превозно средство. Најголем број од автобусите тргнуваат од централниот терминал во Валета. Автобусите возат на островот уште од 1905 година, па денес таму претставуваат туристичка атракција. Но сепак денес традиционалните автобуси се заменуваат со модерни. Во минатото автобусите биле обоени според рутата која ја возеле, после што биле обоени сите во зелена боја. Денес сите автобуси се обоени во жолта боја, со портокалова или пак со црвена црта.

Ербас А320 на Air Malta

Денес низ Малта се возат околу 500 автобуси, од кои поголемиот дел се во сопственост на самите возачи. Автобусите возат спрема единствен распоред кој е одреден од државните институции. Статистички гледано, со малтешките автобуси се превезуваат 31 милион патници годишно. Половина од автобусите возат за јавниот превоз, додека другата половина служат за приватен и училиштен превоз.

Население, јазик и религија

Религија

Катедралата Св. Јован во Валета

Христијанство

Верници во Малта
Католици			97,00 %
Евреи			0,2 %
Муслимани			0,8 %
Други			2 %

Црквата во Малта е опишана во книгата на Апостолските дела, според која таа била основана од страна на Свети Апостол Павле и Свети Публиј, како нејзин прв епископ. Се верува дека Свети Павле престојувал на островот во 60 г., по што оттаму заминал за Рим. Денеска постојат неколку катакомби кои го потврдуваат ранохристијанскиот карактер на Малта. Според преданијата, римскиот управник на Малта, Публиј, во времето на Свети Павле, станал првиот епископ на Малта по неговото преобратување во христијанство.

Додека малтешките острови биле под власта на витешкиот ред Болничари (XV - крај на XVIII век), Големиот мајстор имал статус на управител на католичката црква, и уживал посебни односи со папата. Со текот на годините, моќта и власта на витешкиот ред се намалила, за на крај да заврши со доаѓањето на Наполеон Бонапарт на островот (1798), на патот кон неговиот поход на Египет.

Во 1814 година, Малта станала дел од Британската Империја во согласност со Парискиот договор. Британското владеење траело вкупно 150 години, до 1964 г. кога Малта стекнала независност. Британска власт на островот ги донела првите протестантски односно англикански мисионери, но римокатолицизмот и понатаму останал доминантен како традиционална вероисповед во историјата на земјата.

Други религии

Еврејското население на Малта била една од најголемите верски организации во средниот век во времето на Норманите. Во 1479 г, Малта и Сицилија потпаднале под власта на Арагон и, според указот издаден од страна на шпанските власти (1492), сите Евреи биле принудени да ја напуштат земјата. Неколку малтешки Евреи биле христијанизирани со цел да можат да останат.

Во земјата опстојуваат и други верски организации, како протестанти, Јеховини сведоци, баптисти, муслимани итн.

Поврзано

• Малтежани

Надворешни врски

• Службен портал на владата на Малта (англиски)

Одредници од Малта
	Средоземно Море (Италија)
Средоземно Море	С З И Ј	Средоземно Море
	Средоземно Море ( Тунис)