Википедија

Сатурн (планета)

(Пренасочено од Сатурн)

Сатурн — шеста планета од Сонцето и втора по големина во Сончевиот Систем по Јупитер. Тоа е гасовит џин со просечен полупречник девет пати поголем од оној на Земјата.[9][10] Густината на Сатурн е една осмина од просечната густина на Земјата, но со својот поголем обем Сатурн е над 95 пати поголем.[11][12][13] Сатурн е именуван по Римскиот бог на земјоделството; неговиот астрономски симбол (♄) го претставува божјиот срп.

Сатурн ♄
Планетата Сатурн
Сатурн, гледан од Касини
Ознаки
Орбитални особености[2][3]
Епоха J2000
Афел1.513.325,783 км
10.11595804 ае
Перихел1,353,572,956 км
9.04807635 ае
1,433,449,370 km
9.58201720 ае
Занесеност0.055723219
10,832.327 дена
29.657296 yr
378.09 days[1]
9.69 км/s[1]
320.346750°
Наклон2.485240°
5.51° to Sun's equator
113.642811°
336.013862°
Познати сателити60 потврдени
(up to 63 seen)
Физички особености
Екваторски полупречник
60,268 ± 4 км[4][5]
9.4492 Earths
Поларен полупречник
54,364 ± 10 км[4][5]
8.5521 Earths
Сплеснатост0.09796 ± 0.00018
4.27×1010 км2[5][6]
83.703 Earths
Зафатнина8.2713×1014 км3[1][5]
763,59 Земји
Маса5.6846×1026 kg[1]
95,152 Земји
Средна густина
0.687 g/cm³[1][5]
(помалку од водата)
8.96 m/s²[1][5]
0.914 g
35.5 км/s[1][5]
0.439 – 0.449 day[7]
(10 ч. 32 – 47 мин.)
Екваторска вртежна брзина
9.87 км/s[5]
35,500 км/ч
26.73°[1]
Северенополна ректасцензија
2 h 42 min 21 s
40.589°[4]
Северенополна деклинација
83.537°[4]
Албедо0.342 (bond)
0.47 (geom.)[1]
Површинска темп. најм сред најг
1 bar level 134 K[1]
0.1 bar 84 K[1]
1.2 to -0.24[8]
14.5" — 20.1"[1]
(excludes rings)
Атмосфера[1]
59,5 km
Состав по зафатнина
~96%Водород (H2)
~3%Хелиум
~0.4%Метан
~0.01%Амонијак
~0.01%Водороден деутерид (HD)
0.0007%Етан
Мразови:
Амонијак
вода
Амониум хидросулфид(NH4SH)

Внатрешноста на Сатурн е составена од јадро железо–никел и каменитите (силициумови и кислородни) соединенија. Ова јадро е опкружено со длабок слој на метален водород, среден слој на течен водород и течен хелиум, и надворешен слој од гас. Сатурн има бледо жолта боја која се должи на присуствоито на кристали на амонијак. Електричната струја која се создава во рамките на слојот од метален водород овозможува да се создаде Сатурновото магнетно поле, кое е послабо од Земјиното, но има магнетен момент 580 пати поголем од оној на Земјата поради поголемата зафатнина на планетата. Сатурновото магнетно поле е со сила со јачина од една дваесеттина од онаа на Јупитер.[14] Надворешната атмосфера е обично еднобојна и со слаб контраст, но можно е да се забележат и некои подолговечни појави. Ветриштата на Сатурн може да достигнат брзина и од 1800 км/ч или 500 m/s, поголема отколку на Јупитер, но не толку голема како на Нептун.[15]

Планетарно најпозната одлика на Сатурн се неговите истакнати планетарни прстени кои се составени воглавно од мраз, со помала количество на карпести честички и прашина. Познати се околу 62 месечини[16] во орбитата околу Сатурн, од кои 53 се официјално именувани. Ова не ги вклучува стотици месечинки во прстените. Титан, е најголемата месечина на Сатурн, а втора по големина во Сончевиот Систем, поголема е од планетата Меркур, но помалку масивна, и е единствената месечината во Сончевиот Систем која поседува атмосфера.[17]

Физички одлики

уреди
 
Композитни слика спореајќи ги големините на Сатурн и на Земјата

Сатурн е гасовит џин, и е претежно составен од водород и хелиум. Тој нема одредена површина, но сепак можно е да има цврсто јадро.[18] Сатурновата ротација, предизвикува тој да има облик на сплеснат сфероид, кој е сплеснат на половите и испапкнат на екваторот. Неговиот екваторски и поларен полупречник се разликуваат речиси за 10%: 60,268 км наспроти 54,364 км.[1] Јупитер, Уран, Нептун и други џиновските планети во Сончевиот Систем, исто така, се сфероидни но во помала мера. Комбинацијата на испактноста и ротацијата укажува дека делотворната површина на гравитацијата во должина на екваторот (8,96) е 74%, додека на половите е пониска отколку на површината. Сепак, на екваторот, втората космичка брзина е скоро 36 пати повисока од онаа на Земјата.[19]

Сатурн не е единствената планета која има помала густина од водата - за 30% помала.[20] Иако Сатурновото јадро е многу погусто од водата, просечна специфична густина на планетата е 0,69 поради атмосферата. Јупитер им 318 пати поголема маса од онаа на Земјата[21] а Сатурн има 95 пати поголема маса од Земјината.[1] Заедно, Јупитер и Сатурн содржат 92% од вкупната планетарена маса на Сончевиот Систем.[22]

Внатрешна структура

уреди
 
Дијаграм на Сатурн, во размер

Иако во поголем дел планетата се состои од водород и хелиум, поголемиот дел од Сатурновата маса не е во гасна фаза, бидејќи водородот станува не-идеалена течност кога неговата густината е над 0,01 г/см3, која ја достигнува на полупречник должина од 99.9% од Сатурновата маса. Во внатрешноста на Сатурн температурата, притисокот и густината постепено се зголемуваат како што се оди кон јадрото, што предизвикува водородот да биде металичен во подлабоките слоеви.[22]

Стандардните планетарни модели укажуваат дека внатрешноста на Сатурн е слична со онаа на Јупитер, бидејќи има карпесто јадро кое е опкружено со водород и хелиум, со трага на различни volatiles.[23] Ова јадро е слично со составот на Земјата, но има поголема густина. Испитување на Сатурновотиот гравитациски момент, во комбинација на физички модели за неговата внатрешост , ни овозможува ограничувањата да бидат ставени на масата на Сатурновото јадро. Во 2004 година, научниците процениле дека јадрото мора да биде 9-22 пати поголемо од масата на Земјата,[24][25] кое одговара на пречник од околу 25.000 километри.[26] Пречникот е опкружен со подебел течен слој од метален водород, проследено со течен слој на хелиум-заситен молекуларен водород кој постепено преоѓа во гас со зголемување на височината. Најоддалечените слоеви се протегаат од 1.000 км и се состојат од гас.[27][28][29]

Сатурновата кора е топла, достигнувајќи 11,700 °C температура во неговото јадро, и тоа зрачи 2,5 пати повеќе енергија во вселената отколку што се добива од Сонцето. Јупитеровата топлинска енергија се генерирана од страна на Келвин-Хелмхолцовиот механизам на бавна гравитациска компресија, но како процес сам не е доволен за да се објасни топлина која ја производува Сатурн, поради тоа што е помалку масивна. Алтернатива или дополнителен механизам што може да ја објасни генерацијата на топлина преку таканаречено изврнување на капки на хелиум кои се наоѓаат длабоко во внатрешноста на Сатурн. Капките се спуштаат преку водоротот со пониска густина, процесот ослободува топлина од триење и остава надворешните слоеви на Сатурн да имаат недостаток на хелиум.[30][31] Овие опаѓачки капки може да се акумулираат во хелиум школки околу јадрото.[23] Врнежите

на дијаманти се претпоставува дека се случуваат во рамките на Сатурн, како и во Јупитер[32] и другите мраз гиганти како што се Уран и Нептун.[33]

Атмосфера

уреди
 
Метан бендови кружат околу Сатурн. Месечината Диона виси под прстените на десно.

Надворешната атмосфера на Сатурн содржи 96.3% молекуларен водород и 3.25% хелиум по волумен.[34] Процентот на хелиум е значително помал во однос на Сонцето.[23] Количината на елементи потешки од хелиум (металичност) не се познато точно, но се претпоставува дека се совпаѓаат со примордијално изобилство од формирањето на Сончевиот Систем. Вкупната маса на овие потешки елементи се очекува да биде 19-31 пати поголемо од масата на Земјата, со значителен дел сместен во јадрото на Сатурн.

Има траги на амонијак, ацетилен, етан, пропан, фосфин и метан, биле откриени во Сатурновата атмосферата.[35][36][37] На горниот дел од облаците се составени од амонијак кристали, додека понискиот дел на облаците се состојат од амониум хидросулфид (NH
4SH) или вода.[38] Ултравиолетовото зрачење од Сонцето предизвикувано од метан фотолиза во горниот дел од атмосферата довело до серија на јаглеводородни хемиски реакции со добиените производи од таа реакција се пренесуваат надолу од дифузија. Овој фотохемиски циклус е моделиран од Сатурновиот годишен сезонски циклус.[37]

 
Глобална бура појаси на планетата во 2011 година. Главата на бура (светла област) се преминува до опашката и кружи околу левата екстемитет.

Сатурновата атмосферата има слична шема со онаа на Јупитер, но Сатурновите бендови се многу побледи и пошироки, во близина на екваторот. Номенклатурата која се користи за да се опишаат овие бендови се исти со оние на Јупитер. Сатурновите пофини облак модели не биле забележани сè додека прелети на Војаџер (вселенски летало) ги снимиле во текот на 1980-тите години. Оттогаш, Земските засновани телескопи се подобрени до точка каде што редовно можат да се разгледуваат.[39]

Составот на облаци варира со длабочината и зголемувањето на притисокот. Во горните слоеви на облаците се со температура во опсег 100-160 К и притисоци се протегаат помеѓу 0.5–2 бар, облаците се состојат од амонијак и мраз. Вода-мраз облаците започнуваат на ниво каде што притисокот е околу 2,5 бар и продолжуваат надолу за да 9.5 бар, каде температурите се движат од 185-270 К. Измешан во овој слој е бенд на амониум хидросулфат мраз, кој лежи во спектарот на притисок во околу 3-6 бар со температури од 190-235 К. На крај во пониските слоеви, каде притисоци се помеѓу 10-20 бар и температури се 270-330 К, постои регионот на водни капки со амонијак во воден раствор.[40]

Сатурн има обично благи атмосфера повремено покажува долго-трајни овали и други заеднички одлики на Јупитер. Во 1990 година, Вселенскиот телескоп хубле снимил огромен бел облак во близина на Сатурн е екваторот што не бил присутен во време на Војаџер средбите Во 1994 друга помала бура била забележана. 1990 пример за една бура била Големата Бела Точка, која е единствена и претставува краткотраен феномен што се случува еднаш на секои Сатурнови години, што се случува приближно на секои 30 Земски години, приближно во времето на северната полутопка летниот сонцестој.[41] Претходните Големи Бели Дамки биле забележани во 1876 година, 1903 година, во 1933 и 1960 година, една од најпознатите бури се случиле во 1933 година .Ако периодот се одржува, уште една бура ќе се случи во 2020 година.[42]

Ветровите на Сатурн се втори по брзина меѓу планетите во Сончевиот Систем , по Нептун. Војаџер податоците ни укажуваат врв на источен правец на 500 metres per second ([convert: unknown unit]).[43] Во слики од Касини леталото во текот на 2007 година, Сатурновата северната полутопка се прикажала во светла сина боја, слична на онаа на Уран. Бојата е најверојатно предизвикано од Рејлеј расипување.[44] Термографијата покажала дека Сатурн на Јужниот Пол има топол поларен вител, што е единствениот познат пример за таква појава во Сончевиот Систем.[45] Додека температури на Сатурн се нормално -185 °C, температура на вител често постигнуваат висока теммпература како -122 °C, со претпостапка дека тоа најтополото место на Сатурн.[45]

Шестаголна облачна шема на Северниот Пол

уреди
Главна статија: Сатурнов Хексагон
 
Инфрацрвена анимација на Северниот Пол
 
Сатурновиот Јужен Пол

На постојаниот шестаголнаен бран околу поларнен вител во атмосферата е околу 78°N кое беше првпат забележано од Војаџер слики.[46][47][48] Страните на хексагонот се 13,800 kiloметарs (8,600 ми) и се подолги од пречникот на Земјата.[49] Целата структура се ротира со период од 10h 39m 24s (на истиот период како и онаа на планетата радио емисии) која се претпоставува да е еднаква на вртежниот период во внатрепшноста на Сатурн.[50] На шестаголна опција не се ротира во должина како и на други облаците во видливата атмосфера.[51] за овој моделот има многу шпекулации. Повеќето научници сметаат дека тоа е стоечки бран шема во атмосферата. полигобакни форми биле заменети во лабораторија низ диференцијална ротација на течности.[52][53]

Јужниот Пол вител

уреди

HST слики од јужна поларниот регион, укажува на присуство на џет поток, но не и силен поларнен вител ниту шестаголен стоечки бран.[54] НАСА објави во ноември 2006 година дека Касини го имав гледано "ураганот бура" до Јужниот Пол кое има јасно дефинирана во oko(eyewall).[55][56] Eyewall облаците не биле претходно видени на никоја друга планета освен на Земјата. На пример, слики од Галилео летало не покажувале никакви таканаречени очи во Големата Црвена Дамка на Јупитер.[57]

Бурата на Јужниот Пол можно е да постои милијарди години.[58] Овој вител може да се спореди со големината на Земјата, и тој има правец на 550 км/ч.[58]

Други особености

уреди

Касини забележа голема низа на облаковидни појави наречени „бисерни низи“ кои се среќаваат на северните должини. Овие појави се чистини од облаци кои се наоѓаат во подлабоките слоеви на атмосферата.[59]

Магнетосфера

уреди
Главна статија: Магнетосфера на Сатурн
 
Поларни светлини на Сатурн
 
Северни поларни светлини на Сатурн[60]

 

Радио емисии откриени од страна на Касини

Сатурн има внатрешно магнетно поле кое има едноставна, симетрична форма – магнетен дипол. Нејзината сила на екваторот е– 0.2 гаус (20 µT) – приближно една дваесеттиот на областа околу Јупитер и малку послаба од Земјиното магнетно поле.[14] Како резултат на тоа, Сатурновата магнетна сфера е многу помала од онаа на Јупитер.[61] Кога Војаџер 2 влегол во магнетно сферата , притисокот на сончевиот ветар бил толку висок што направило магнетно сферата да се продолжи само за 19 Сатурн полупречници, или 1.1 милиони километри (712,000 mi),[62] Таа се зголемила во рок од неколку часа, и останала така околу три дена.[63] Најверојатно, магнетното поле е слично со тоа на Јупитер – струите во течниот метален-водороден слој се нарекува металик-водороден динам.[61] Оваа магнетно сфера е ефикасна во отфрлање на честичките од сончевиот ветар кои доагаат од Сонцето. Месечината Титан орбитира во рамките на надворешниот дел на Сатурновата магнетно сфера и создава плазма од ијонизираки честички кои се наогаат во надворешниот атмосфера на Титан .[14] Сатурновата магентно сфера е слична како на Земјата, произведува поларни светлини (аурори).[64]

Орбита и ротација

уреди
 
Сатурн и прстени гледано од Касини летало (28 октомври 2016 година)

Просечната оддалеченост помеѓу Сатурн и Сонцето е над 1,4 милијарди километри (9 ае). Со просечна орбитална брзина на 9.68 км/s,[1] На Сатурн му треба 10,759 земјени денови (или околу 291⁄2 години)[65] за да се заврши една ротирање околу Сонцето.[1] Како последица на тоа, формира околу 5:2 средна- движечка резонанца со Јупитер.[66] На елипсовидната орбита на Сатурн е наклонето 2.48° во однос на орбиталната рамнина на Земјата.[1] На перихелијата и афелијата растојанија се 9.195 и 9.957 АУ, во просек.[1][67] Видливите одлики на Сатурн е тоа што се ротира во различни стапки во зависност од координатите на географската ширина и повеќекратни ротациски периоди кои биле доделени на различни региони (како со случајот на Јупитер).

Астрономите кориселе три различни системи за специфицирање ја стапката на ротација на Сатурн. Системот јас има период од 10 час 14 мин 00 дик (844.3°/d) и ги опфаќа Екваторската Зона, Јужна Екваторскиот Појас и Северна Екваторскиот Појас. Се смета дека Поларните региони имаат ротациски стапки слични на Системот јас. Сите други Сатурнови географски широчини, со исклучок на севернате и јужните поларните региони, се означени како Систем II и им е доделен на ротација на период од 10 hr 38 мин 25.4 дик (810.76°/d). Систем III се однесува на внатрешната вртежна стапка на Сатурн. Засновани на радио емисии од планетата откриена од страна на Војаџер 1 и Војаџер 2,[68] Систем III има ротација на период од 10 hr 39 мин 22.4 дик (810.8°/d). Систем III во голема мера го заменил Систем II.[69]

Точната вредноста за вртежниот период на внатрешноста останува непознато. Кога Касини се приближувал на Сатурн во 2004 година, било најдено дека периодот на радио ротација на Сатурн се зголемила значително, околу 10 hr 45 мин 45 сек (± 36 дик).[70][71] Најновата проценка за Сатурновата ротација (како означена стапка на ротација за Сатурн како целина) врз основа на збир од различни мерења од Касини , Војаџер и Пионер сонди беше објавено во септември 2007 година и изнесува 10 hr 32 мин 35 сек.[72]

Во Март 2007 година, беше откриено дека варијација на радио емисии од планетата не одговараат со Сатурновата стаока на ротација Оваа ппрепрека може да биде предизвикана од гејзер активности на Сатурновата месечината Енкелад. Водената пареа која се емитира во Сатурновата орбита со оваа активно создава влечете по Сатурновото магнетно поле и малку ја забавува нејзината ротација во однос на ротацијата на планетата.[73][74][75]

Очигледна чудост за Сатурн е дека нема ниакви познати тројански астероиди. Овие се мали планети кои орбитаат околу Сонцето во стабилна Лагранџиски бодови,означени L4 и L5, кој се наоѓаат на агол од 60° на планетата заедно својата орбита. Тројански астероиди биле откриени на Марс, Јупитер, Уран и Нептун. Механизмите на орбиталните резонанции , вклучувајќи ги и секуларна резонанца, се верува дека се причина за исчезнати Сатурнови тројанци.[76]

Природни сателити

уреди
 
Монтажа на Сатурн и неговите месечини (Диона, Тетида, Мимант, Енкелад, Реја и Титан; Јапет не се прикажани). Оваа е позната сликата која е создадена од фотографиите направени во ноември 1980 година со Војаџер 1 летало.

Сатурн има 62 познати месечини, од кои 53 имаат формални имиња.[77][78] Покрај тоа, постојат докази од десетици до стотици месечинки (moonlets) со дијамер на 40-500 метри кои се наогаат во Сатурновите прстени,[79] , тие не се сметаат за вистински месечини. Титан е најголемата месечина, се состои повеќе од 90% од масата во орбита околу Сатурн, вклучувајќи ги и прстени.[80] Втора најголема месечина на Сатурн е Реја која има нејаснен свој прстен систем,[81] , заедно со нејасна атмосфера.[82][83][84]

 
Можно почетокот на новата месечина (бела точка) на Сатурн (слика преземена од Касини на 15 април 2013 година)

Многу други сателити се мали: 34 помалку од 10 км во пречник и други14 меѓу 10 и 50 км во пречник.[85] Традиционално, поголемиот дел на Сатурновите месечини биле именувани по Титаните од старогрчката митологија. Титан е единствениот сателит во Сончевиот Систем со голема атмосфера,[86][87] во која комплексна органската хемија се случува. Тоа е единствениот сателит со јаглеводородни езера.[88][89]

На 6 јуни 2013 година, научниците на IAA-CSIC откриле на полициклични ароматични јаглеводороди во горниот дел од атмосферата на Титан, можно да имало претходно живот.[90] На 23 јуни 2014 година, НАСА тврди дека имаат силен доказ дека азот кои се наоѓа во атмосферата на Титан потекнува од материјали во Ортовиот Облак, поврзани со комети, а не од материјали од кои се формирал Сатурн во претходните времиња.[91]

Месечината Енкелад, се чини дека има слична хемиска шминка со комети,[92] често се смета како потенцијалено живеалиште за микрооранизми .[93][94][95][96] Доказ за оваа можност теорија е дека сателитски има сол-богати честички кои имаат "океан-како" состав што покажува дека најголемиот дел од Енкелад мраз доаѓа од испарување на течност од солена вода.[97][98][99] На 2015 Касини прелетал преку облаците на Енцелат во коишто се нашле голем број на состојки кои се доволни за одржување на животни форми кои живеат со метаногенеза.[100]

Во април 2014 година, НАСА научниците објавиле можен почетокот на создавање на нова месечина во рамките на Прстен, кој беше снимен од страна на Касини на 15 април 2013.[101]

Планетарни прстени

уреди
Главна статија: Сатурнови прстени
 
Сатурновите прстени (снимени од сондата Касини во 2007 година) се најмасивните и највпечатливите во Сончевиот Систем.[28]
 
Обоена УВ слика на Сатурновите надворешни B и A прстени; повалканите прстени Касиновата празнина и Енкеовата празнина се прикажани со црвена боја.

 

Сатурн е веројатно најдобро позната по системот на планетарни прстени што го прави визуелно уникатен.[28] Прстените се протегаат од 6,630 to 120,700 kiloметарs (4,120 to 75,000 ми) а надвор од Сатурновиот екваторот имаат просек околу 20 метарs (66 ст) во дебелина. Тие се составени претежно од вода и мраз, со трага на толин нечистотии, и листовит слој на околу 7% аморфен јаглерод.[102] Честичките кои ги сочинуваат прстенестиот варираат во големина се од точки на прашина и па до 10 m.[103] Додека пак други гас гиганти , исто така имаат прстенести системи, Прстенестите системи на сатурн се најголеми и највидливи.

Постојат две главни хипотези во однос на потеклото на прстените. Една хипотеза е дека прстени се остатоци од некоја уништена месечината на Сатурн. Втората хипотеза е дека прстените се оставени повеќе од оригиналниот маглина од кој Сатурн е формиран. Дел од мразот кои се наоѓа во E прстенот потекнуваат од месечината гејзерите на Енкелад .[104][105][106][107] Водното изобилство на прстените се разликуваат радиално , со најоддалечените прстен А која ома најчиста ледена вода. Големото изобилство на варијанса може да се објасни со метеор бомбардирање.[108]

Надвор од главниот прстени на растојание од 12 милиони километри од планетата е редок прстен нарече Фиби прстен, кој е навален под агол од 27° до други прстени и, како и Фиби, кружат на повратен начин.[109]

Некои од сателити на Сатурн, вклучувајќи ѓи Пандора и Прометеј, дејствуваат како водечки месечини кои ги ограничуваат прстени да се шират надвор.[110] Пан и Атлас предизвикаат слаби, линеарна густи бранови во Сатурновите прстени кои кои дадоа посигурни пресметки за нивните маси.[111]

Историјата на набљудување и истражување

уреди
 
Galileo Galilei првиот кој ги забележал прстените на Сатурн во 1610

На набљудување и истражување на Сатурн може да се подели во три главни фази. Првата фаза е античките набљудувања (како што со голо око), пред пронаоѓањето на современите телескопи. Со почеток во 17 век, прогресивно повеќе напредни телескопски согледувања биле направении од Земјата. Третата фаза е посета од страна на вселенски сонди, преку орбитирање или прелетувања . Во 21-от век, набљудувањата продолжија од Земјата (вклучувајќи ја и Земјени орбитирачки опсерватории - како Hubble Space Telescope) сè додека во 2017 Касини се пензионираше ,од орбитата на Касини околу Сатурн.

АНТИЧКИ НАБЉУДУВАЊА
 

Сатурн е познат уште од праисторијата[112] и во почетокот на пишаната историја беше главен лик во различни митологии .Вавилонски астрономи систематски го откриле Сатурн.[113] Во древната Грција , планетата беше позната како Паинон, и во Римско време беше позната како "ѕвезда на Сатурн".[114] Во древната Римска митологија, планетата Паинон било свето нешто за земјоделскиот бог, од што и модернно име на планетата и потекнува.[115] Римјаните сметале дека бог на Сатурн е еквивалентно со грчкиот бог Крон; во модерниот грчки јазик, планетата го задржува името Cronus—Κρόνος: Kronos.)[116]

Грчкиот научник Птоломеј врз своите пресметки на набљудувањето за орбитата на Стурн тој го направил додека бил во опозиција.[117] Во Хинду астрологија, постојат девет астрономски објекти, познати како Navagrahas. Сатурн е познат како "Shani" и го суди секој засновано на добри и лоши дела кои ги извршил во животот.[115][117] Древните Кинески и Јапонски култура ја означиле планетата Сатурн како "земјата ѕвезда" (土星). Ова се заснова на Пет Елементи кои беле традиционално користени за да се класифицираат природни елементи.[118][119][120]

Во древниот еврејски, Сатурн е наречен 'Shabbathai'.[121] Својот ангел е Cassiel. Својата интелигенција или корисни дух е 'Agȋȇl (хебрејски: עֲזָאזֵל),[122] и нејзиниот потемен дух (демонот) е Zȃzȇl (хебрејски: זאזל).[122][123][124] Zazel е опишан како еден голем ангел, повика во Solomonic магија, кој е "ефикасни во љубовта conjurations".[125][126] Во Отоманската турски, Урду и Малајски, името на Zazel е 'Zuhal', добиени од арапски јазик (арап. زحل).[123]

Европската набљудувања (17–19 век)

уреди
 
Роберт Hooke ги истакнал сенки (а и б) фрлен од страна на двете свет и прстени на едни со други во овој цртеж на Сатурн во 1666.

Сатурновите прстени бараат најмалку 15 mm пречник телескоп[127] за да го реши и не било познато дека тие постеоеле сè додека Галилео прв ги видол во 1610 година.[128][129] Тој помислил на нив како две месечина на Сатурновите страни.[130][131] Кристијан Хајгенс користел поголеми телескопски зголемување и ова идеја била побиено. Huygens откриени Сатурн е месечината Титан; Џовани Доменико Касини подоцна ги открил останатите четири месечини: Јапет, Реја, Тетида и Диона. Во 1675, Касини ја открил празнината што сега е позната како Касини Поделба.[132]

Дополнителни откритија од значење не биле направени сè до 1789 кога Вилијам Хершел открил две нови месечини, Мимант и Енкелад. На неправилниот облик на сателитот Хиперион, кој има резонанца со Титан, бил откриена во 1848 година од страна на Британскиот тим.[133]

Во 1899 Вилијам Хенри Пикеринг ја открил месечината Феba[134], многу неправинио месечини дека не се врти синхронизирано со Сатурн како што тоа го прават поголемите месечини.[133] Фиби била прва таква месечина што откриле дека и е потребно повеќе од една година да кружи околу Сатурн во повратна орбита. За време на раниот 20 век, истражување на Титан доведе до потврдата во 1944 дека имало густа атмосфера – функција уникатна меѓу Сончевиот Систем на месечини.[135]

Модерната НАСА и АВ сонди

уреди

Пионер 11 прелет (flyby)

уреди
 
Пионер 11 слика од Сатурн

Пионер 11 го направи првиот прелет на Сатурн во септември 1979 година, кога поминал во рамките на 20.000 километри на горните облаци на планетата. Сликите се земени од планетата и неколку од неговите месечини, иако ресолуцијата на сликите била премногу ниска за да се рзаберат површинските детали. Леталото исто така ги изучувало Сатурновите прстени, откривајќи тенки Ф-прстен и фактот дека темните дупки во прстените се светли гледани од висока фаза на аголот (во насока на Сонцето), што значи дека тие содржат ситен материјал за расфрлање на светлина . Покрај тоа, Пионер 11 ја измерил температурата на Титан.[136]

Војаџер прелети

уреди

Во ноември 1980 година, Војаџер 1 го посетил Сатурновиот систем. Испратил назад првата висока резолуција слики од планетата, нејзините прстени и сателити, а површински одлики на различни сателити се гледаат за првпат. Војаџер 1 извршил близок прелет околу Титан, што го зголемило знаењето за атмосферата на месечината. Тоа покажува дека атмосферата на Титан е необоен во видливите бранови должини, па затоа деталите на површината не се гледаат. Прелетите на Војаџер ја сменила траекторијата на леталата надвор од рамнината на Сончев Систем.[137]

Речиси една година подоцна, во август 1981 година, Војаџер 2 продолжил со студиите за Сатурновиот систем. Повеќе слики со блиски погледи биле потребни од месечините на Сатурн Сатурн е месечини , како и доказ за промените во атмосферата и прстените. За жал, во текот на прелетите , камерата која можела да се врти во платформа се заглавила неколку дена, а некои планирани слики биле изгубени. Сатурновата гравитација била искористена за да се насочи траекторија на леталото кон Уран.[137]

Сондите откриле и потврдиле неколку нови сателити кои орбитираат во близина или во рамките на планетарните прстени, како и малата Максвел празнина (празнина во рамките на Ц - Прстен) и Келер празнина (за 42 километри широка празнина во А- Прстен).

Касини-Хајгенс летало

уреди

На Касини- Хајгенс просторна сондата влезе во орбита околу Сатурн, на 1 јули 2004 година. Во јуни 2004 година, се спровел близок прелет на Фиби и испртил назад висока резолуција на слики и податоци. Касини прелетот на најголемата месечина на Сатурн,Титан сликал радарски слики на големи езера,нивните крајбрежја, бројни острови и планини.. Вселенското летало извршило два прелета околу Титан пред издавањето на Хајгенс сонада на 25 декември 2004 година. Хајгенс леталото се спуштило на површината на Титан 14 јануари 2005 година[138]

Почнувајќи во почетокот на 2005 година, научниците го користеле Касини за да ги следат мољњите на Сатурн. Моќта на молњата е околу 1,000 пати поголема од молњата на Земјата.[139]

 
Во Енкелад гејзерите на Јужниот Пол испушта вода од многу локации по должината на тигар ленти.[140]

Во 2006 година, НАСА објави дека Касини нашол докази на течна вода, резервоарите не повеќе од десетици метри под површината што еруптирало во гејзерите на Сатурновата месечината Енкелад. Авиони на ледени честички што се испуштаат во орбитата околу Сатурн од отвори во Јужниот Поларниот регион на месечината.[141] Над 100 гејзери се идентификувани во Енкелад[140] Во Мај 2011 година, НАСА научниците објавија дека во Енкелад "се појавува како најстабилно место за живот надвор од Земјата во Сончевиот Систем,сличен на живот како што го познаваме".[142][143]

Фотографиите направени од Касини ни откриваат претходно неоткриен планетарен прстен, надвор од посветлите главни прстените на Сатурн и внатре во Г и Д прстените. Изворот на овој прстен се претпоставува дека потекнува од судирањето на метероид од Јанус и Епиметеј.[144] Во јули 2006 година, слики беле испратени од јаглеводородните езера во близина на Северниот Пол на Титан , присуството на овие езера биле потврдени во јануари 2007 година. Во Март 2007 година, јаглеводородни езера биле најдени во близина на Северниот Пол, најголемото езеро е речиси со големина на Касписко Езеро.[145] Во октомври 2006 година, леталото открило еден 8,000 км пречник циклон-( бура) со ѕид на око на Јужниот Пол на Сатурн[146]

Од 2004 до 2 ноември 2009 година, истрагата откри и потврди осум нови сателити.[147] Во април 2013 Касини вратил слики од ураганот кој е за 20 пати поголем од оние кои се наоѓаат на Земјата, со ветрови на побрзи од 530 километри на час.[148] На 15 септември 2017, Касини - Хајгенс леталото го извело "Големото Финале" на својата мисија: број на поминувања преку празнините помеѓу Сатурн и Сатурновите внатрешни прстени.[149][150] Атмосферскиот влез на Касини ja заврши мисијата.

Возможни идни мисии
уреди

Континуираното истражување на Сатурн сè уште се смета да биде остварлива опција за НАСА како дел од нивната постојана "Нови Граници" програма на мисии. НАСА претходно побара плановите за мисии на Сатурн да се стават први , во кои се вклучени на атмосферски влез на сондата и можно истраги за можен живот и можно откривање на живот на Сатурновите месечини Титан и Енкелад.[151]

Набљудување

уреди
 
Аматерски телескопски поглед на Сатурн

Сатурн е најоддалечен од петте планети кои лесно се видливи со голо око од Земјата, другите четири се Меркур, Венера, Марс и Јупитер. (Уран и повремено 4 Веста се видливи со голо око во темно небо.) Кога Сатурн се разгледува со голо око изгледа како светла, жолта точки на светлина. Средната привидна големина на Сатурн е 0.46 со стандардно отстапување од 0.34[152]. Повеќето од големината на величината варира поради склоност на прстенњстиот систем во однос на Сонцето и Земјата. Најсветлата величина е -0.55, се јавува во време кога рамнината на прстените е склон најпознатите високо, и faintest големината, 1.17, се случува околу времето кога тие се најмалку наклонети.[152] Потребно е околу 29.5 години за планетата за да се заврши целата коло на еклиптиката позади соѕвездијата на зодијакот. На повеќето луѓе им е потребна оптичка помош (многу голем двоглед или мал телескоп) што зголемува најмалку 30 пати за да се постигне некоја слика на Сатурновите прстени.[28][127] Двапати секоја Сатурнова година (приближно на секои 15 Земјени години), прстение кратко исчезнуваат од поглед, тоа се должи на начинот на кој тие се под агол аглеста и се слаби. Следно "исчезнување" ќе се случи во 2025, но Сатурн ќе биде премногу блиску до Сонцето за какво било набљудување на прстените да биде возможно.[153]

 
Симулиран изглед на Сатурн како што се гледа од Земјата (на опозицијата) за време на орбитата на Сатурн, 2001-2029
 
Сатурновите еклипси, како што се гледа од Касини. Прстените се видливи, вклучувајќи С Прстен.

Сатурн и неговите прстени најдобро се гледаат кога планетата е во, или во близина, опозицијата,односно во конфигурација на планетата, кога тоа е во издолжување на 180°, и на тој начин се појавува од спротивната страна на Сонцето на небото. Сатурновата опозиција се случува секоја година—приближно секои 378 дена. И Земјата и Сатурн го орбитира Сонцето со ексцентричено орбити, што значи дека нивните растојанија од Сонцето варира со текот на времето, и така и нивните растојанија еден од друг, и поради тоа имаме различна осветленост на Сатурн од една опозиција на друга. Сатурн, исто така, е посветла кога прстени се под агол каде што тие се повеќе видливи. На пример, за време на опозицијата на 17 декември 2002 година, Сатурн се појави како најсветла поради поволната ориентација на своите прстени во однос на Земјата,[154] иако Сатурн бил поблиску до Земјата и Сонцето, кон крајот на 2003 година.[154]

Од време на време Сатурн е окупирана ,не може да се наблудува одстрана на Месечината " (тоа се случува лпга , Месечината го покрива Сатурн во небото). Како и со сите планети во Сончевиот Систем, октултации на Сатурн се случуваат во "годишни времиња". Сатурновите октулации ќе се јавуваат 12 или повеќепати во текот на 12-месечниот период, проследено од околу пет-годишен период во кој никаква таква активност не е регистрирана.[155] Австралиски експерти за астрономија Хил и Хорнел објаснуваат дека тоа е сезонската природа на Сатурнски окултуции

Ова е резултат на фактот дека месечината е во орбита околу Земјата е навалена во Земјината орбита што се движи околу Сонцето – и така поголемиот дел од времето, месечината ќе помине над или под Сатурн на небото, и никакви окултузии нема да се случат. Тие се случуваат само кога Сатурн се наоѓа во близина во момент кога орбитата на месечината ја сече "рамнината на еклиптиката" и прикривањатa можат да се случат во секое бреме кога месечината премунува , сè додека Сатурн се оддалечува од точката на сечење.

 
Приказ на Сатурн и месечините (Енкелад, Епиметеј, Јанус, Мимант, Пандора и Прометеј), со Касини (21 ноември 2017).

Белешки

уреди

Наводи

уреди
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17 1,18 Williams, Dr. David R. (7 септември 2006). „Saturn Fact Sheet“. NASA. Посетено на 2007-07-31.
  2. ↑ Yeomans, Donald K. (2006-07-13). „HORIZONS System“. NASA JPL. Посетено на 2007-08-08. — At the site, go to the "web interface" then select "Ephemeris Type: ELEMENTS", "Target Body: Saturn Barycenter" and "Center: Sun".
  3. ↑ Орбиталните елементи се однесуваат на тежиштето на сатурновиот систем и допирните вредности за епохата J2000. Вредностите за тежиштето се дадени затоа што, во спротивност со планетарниот центар, тие не се склони на секојдневна промена како последица на движењето на сателитите.z
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Seidelmann P. Kenneth; Archinal B. A.; A’hearn M. F.; и др. (2007). „Report of the IAU/IAGWorking Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006“. Celestial Mech. Dyn. Astr. 90: 155–180. doi:10.1007/s10569-007-9072-y.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 Refers to the level of 1 bar atmospheric pressure
  6. ↑ „NASA: Solar System Exploration: Planets: Saturn: Facts & Figures“. Архивирано од изворникот на 2011-10-06. Посетено на 2008-06-29.
  7. ↑ Than, Ker (6 септември 2007). „Length of Saturn's Day Revised“. Space.com. Посетено на 6 декември 2007.
  8. ↑ Schmude, Richard W Junior (2001). „Wideband photoelectric magnitude measurements of Saturn in 2000“. Georgia Journal of Science. Архивирано од изворникот на 2007-10-16. Посетено на 2007-10-14.
  9. ↑ Brainerd, Jerome James (24 November 2004). „Characteristics of Saturn“. The Astrophysics Spectator. Архивирано од изворникот на 5 October 2011. Посетено на 5 July 2010.
  10. ↑ „General Information About Saturn“. Scienceray. 28 July 2011. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 17 August 2011.
  11. ↑ Brainerd, Jerome James (6 October 2004). „Solar System Planets Compared to Earth“. The Astrophysics Spectator. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 5 July 2010.
  12. ↑ Dunbar, Brian (29 November 2007). „NASA – Saturn“. NASA. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 21 July 2011.
  13. ↑
    Каин, Фрејзер (3 јули 2008). "Маса на Сатурн". Универзумот Денес. Обновено На 17 август 2011.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 Russell, C. T.; и др. (1997). „Saturn: Magnetic Field and Magnetosphere“. Science. 207 (4429): 407. Bibcode:1980Sci...207..407S. doi:10.1126/science.207.4429.407. Архивирано од изворникот на 5 October 2011. Посетено на 29 April 2007.
  15. ↑ „The Planets ('Giants')“. Science Channel. 8 June 2004.
  16. ↑ Piazza, Enrico. „Saturn's Moons“. Cassini, Equinox Mission. JPL NASA. Архивирано од изворникот на 5 October 2011. Посетено на 22 June 2010.
  17. ↑ Munsell, Kirk (6 April 2005). „The Story of Saturn“. NASA Jet Propulsion Laboratory; California Institute of Technology. Архивирано од изворникот на 22 August 2011. Посетено на 7 July 2007.
  18. ↑
    Melosh, H. Џеј (2011). Планетарните Површината Процеси. Кембриџ Планетарна Наука. 13. Cambridge University Press. стр. 5. ISBN 978-0-521-51418-7.
  19. ↑ Gregersen, Erik, уред. (2010). Outer Solar System: Jupiter, Saturn, Uranus, Neptune, and the Dwarf Planets. The Rosen Publishing Group. стр. 119. ISBN 978-1615300143.
  20. ↑
    "Сатурн – најубавиот дел Од Планетата на нашиот сончев Систем" Архивирано на 20 јануари 2012 г.. Зачувување Статии. 23 јануари 2011 година. од оригиналот на 5 октомври 2011 година. Обновено На 24 јули 2011.
  21. ↑
    Вилијамс, Дејвид Р. (16 ноември 2004). Архивирано на 26 септември 2011 г.. НАСА. Архивирано од оригиналот на 5 октомври 2011 година. Преземено 2 август 2007 Година.
  22. ↑ 22,0 22,1
    Fortney, Џонатан J.; Nettelmann, Nadine (Мај 2010). "Внатрешната Структура, Составот и Еволуцијата на Џиновските Планети". Простор Наука Коментарите. 152 (1-4): 423-447. arXiv:0912.0533. Bibcode:2010SSRv..152..423F. doi:10.1007/s11214-009-9582-х.
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2
    Guillot, Tristan; et al. (2009). "Сатурн е Истражување Надвор Cassini-Huygens". Во Dougherty, Мишел К.; Esposito, Лари В.; Krimigis, Stamatios М. Сатурн од Cassini-Huygens. Спрингер Science Business Media Б. В. п. 745. arXiv:0912.2020. Bibcode:2009sfch.книгата..745G. doi:10.1007/978-1-4020-9217-6_23. ISBN 978-1-4020-9216-9.
  24. ↑
    Fortney, Џонатан Џ. (2004). "Гледајќи во Џиновските Планети". Наука. 305 (5689): 1414-1415. doi:10.1126/наука.1101352. PMID 15353790.
  25. ↑
    Saumon, D.; Guillot, Т. (Јули 2004 Година). "Шок за Компресија на Деутериум и Ентериери на Јупитер и Сатурн". На Астрофизички Весник. 609 (2): 1170-1180. arXiv:astro-ph/0403393. Bibcode:2004ApJ...609.1170 S. doi:10.1086/421257.
  26. ↑ „Saturn“. BBC. 2000. Архивирано од изворникот на 21 August 2011. Посетено на 19 July 2011.
  27. ↑
    Faure, Гинтер; Mensing, Тереза М. (2007). Вовед во планетарни науки: геолошки аспект. Спрингер. стр. 337. ISBN 978-1-4020-5233-0.
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 „Saturn“. National Maritime Museum. 2015-08-20. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 6 July 2007.
  29. ↑ „Structure of Saturn's Interior“. Windows to the Universe. Архивирано од изворникот на 21 August 2011. Посетено на 19 July 2011.
  30. ↑
    де Фра, Imke; Lissauer, Jack J. (2010). Планетарни Науки (2nd ed.). Cambridge University Press. pp. 254-255. ISBN 978-0-521-85371-2.
  31. ↑
    Архивирано на 29 декември 2010 г.. НАСА. 2004. Архивирано од оригиналот на 21 август 2011. Преземено На 27 јули 2007 Година.
  32. ↑ Kramer, Miriam (9 October 2013). „Diamond Rain May Fill Skies of Jupiter and Saturn“. Space.com. Посетено на 27 August 2017.
  33. ↑ Kaplan, Sarah (25 August 2017). „It rains solid diamonds on Uranus and Neptune“. The Washington Post. Посетено на 27 August 2017.
  34. ↑ „Saturn“. Universe Guide. Архивирано од изворникот на 2013-02-23. Посетено на 29 March 2009.
  35. ↑
    Courtin, Р.; et al. (1967). "Составот на Сатурн е Атмосферата во Умерена Северна надморски височини од Војаџер ИРИС спектри". Билтен на Американската Астрономски Општество. 15: 831. Bibcode:1983BAAS...15..831C.
  36. ↑
    Каин, Фрејзер (22 јануари 2009 Година). "Атмосфера на Сатурн". Универзумот Денес. од оригиналот на 5 октомври 2011 година. Преземено 20 јули 2011.
  37. ↑ 37,0 37,1
    Guerlet, С.; Fouchet, Т.; Bézard, Б. (Ноември 2008). Charbonnel, В.; Combes, F.; Samadi, Р., eds. "Ethane, ацетилен и пропан дистрибуција во Сатурн е stratosphere од Cassini/CIRS екстремитет забелешки". SF2A-2008: Зборник на трудови на Годишниот Состанок на француското Општество од Астрономија и Астрофизика: 405. Bibcode:2008sf2a.conf. 405G.
  38. ↑
    Мартинес, Каролина (5 септември 2005 Година). "Cassini Открива Сатурн е Динамичен Облаците се Кандидира Длабоко" Архивирано на 20 мај 2020 г.. НАСА. од оригиналот на 5 октомври 2011 година. Обновено На 29 април, 2007.
  39. ↑
    Orton, Глен S. (Септември 2009). "Копнени Набљудување Поддршка за Летало Истражување на Оддалечините Планети". Земјата, Месечината и Планетите. 105 (2-4): 143-152. Bibcode:2009EM&P..105..143O. doi:10.1007/s11038-009-9295-х.
  40. ↑
    Dougherty, Мишел К.; Esposito, Лари В.; Krimigis, Stamatios М. (2009). Dougherty, Мишел К.; Esposito, Лари В.; Krimigis, Stamatios M., eds. Сатурн од Cassini-Huygens. Сатурн од Cassini-Huygens. Спрингер. стр. 162. Bibcode:2009sfch.книгата.....Г. doi:10.1007/978-1-4020-9217-6. ISBN 978-1-4020-9216-9.
  41. ↑
    Pérez-Hoyos, С.; Sánchez-Laveg, A.; Француски, R. G.; J. F., Rojas (2005). "Сатурн е облак структура и временската еволуција од десет години од Hubble Space Telescope слики (1994-2003)". Икар. 176 (1): 155-174. Bibcode:2005Icar..176..155P. doi:10.1016/ј.икар.2005 година.01.014.
  42. ↑ Kidger, Mark (1992). Moore, Patrick (уред.). 1993 Yearbook of Astronomy. The 1990 Great White Spot of Saturn. 1993 Yearbook of Astronomy. London: W.W. Norton & Company. стр. 176–215. Bibcode:1992ybas.conf.....M.
  43. ↑ Hamilton, Calvin J. (1997). „Voyager Saturn Science Summary“. Solarviews. Архивирано од изворникот на 5 October 2011. Посетено на 5 July 2007.
  44. ↑ Watanabe, Susan (27 March 2007). „Saturn's Strange Hexagon“. NASA. Архивирано од изворникот на 1 February 2010. Посетено на 6 July 2007.
  45. ↑ 45,0 45,1 „Warm Polar Vortex on Saturn“. Merrillville Community Planetarium. 2007. Архивирано од изворникот на 5 October 2011. Посетено на 25 July 2007.
  46. ↑ Godfrey, D. A. (1988). „A hexagonal feature around Saturn's North Pole“. Icarus. 76 (2): 335. Bibcode:1988Icar...76..335G. doi:10.1016/0019-1035(88)90075-9.
  47. ↑ Sanchez-Lavega, A.; и др. (1993). „Ground-based observations of Saturn's north polar SPOT and hexagon“. Science. 260 (5106): 329–32. Bibcode:1993Sci...260..329S. doi:10.1126/science.260.5106.329. PMID 17838249.
  48. ↑ Overbye, Dennis (6 August 2014). „Storm Chasing on Saturn“. New York Times. Посетено на 6 August 2014.
  49. ↑ „New images show Saturn's weird hexagon cloud“. MSNBC. 12 December 2009. Архивирано од изворникот на 5 October 2011. Посетено на 29 September 2011.
  50. ↑
    Godfrey, D. A. (9 март 1990 Година). "На Ротација на Период од Сатурн е Поларна Шестаголни". Наука. 247 (4947): 1206-1208. Bibcode:1990Sci...247.1206 G. doi:10.1126/наука.247.4947.1206. PMID 17809277.
  51. ↑
    Baines, Кевин H.; et al. (Декември 2009 година). "Сатурн е северната поларна циклон и шестаголни на длабочина открива од страна на Cassini/VIMS". Планетарен Простор и Наука. 57 (14-15): 1671-1681. Bibcode:2009P&SS...57.1671 Б. doi:10.1016/ј.пшс.2009 година.06.026.
  52. ↑ Ball, Philip (19 May 2006). „Geometric whirlpools revealed“. Nature. doi:10.1038/news060515-17. Bizarre geometric shapes that appear at the center of swirling vortices in planetary atmospheres might be explained by a simple experiment with a bucket of water but correlating this to Saturn's pattern is by no means certain.
  53. ↑ Aguiar, Ana C. Barbosa; и др. (April 2010). „A laboratory model of Saturn's North Polar Hexagon“. Icarus. 206 (2): 755–763. Bibcode:2010Icar..206..755B. doi:10.1016/j.icarus.2009.10.022. Посетено на 20 February 2013. Laboratory experiment of spinning disks in a liquid solution forms vortices around a stable hexagonal pattern similar to that of Saturn's.
  54. ↑ Sánchez-Lavega, A.; и др. (8 October 2002). „Hubble Space Telescope Observations of the Atmospheric Dynamics in Saturn's South Pole from 1997 to 2002“. Bulletin of the American Astronomical Society. 34: 857. Bibcode:2002DPS....34.1307S. Посетено на 6 July 2007.
  55. ↑ „NASA catalog page for image PIA09187“. NASA Planetary Photojournal. Архивирано од изворникот на 5 October 2011. Посетено на 23 May 2007.
  56. ↑ „Huge 'hurricane' rages on Saturn“. BBC News. 10 November 2006. Архивирано од изворникот на 5 October 2011. Посетено на 29 September 2011.
  57. ↑ „NASA Sees into the Eye of a Monster Storm on Saturn“. NASA. 9 November 2006. Архивирано од изворникот на 5 October 2011. Посетено на 20 November 2006.
  58. ↑ 58,0 58,1 Немиров, Р.; Бонел, Џ., уред. (5 декември). „A Hurricane Over the South Pole of Saturn“. Астрономска слика на денот. НАСА. Посетено на 1 мај 2013. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help) (англиски)
  59. ↑ Carolina Martinez, NASA (10 ноември 2006). "Cassini Image Shows Saturn Draped in a String of Pearls". Соопштение за печат.  посет. 3 март 2013 г Архивирано на 1 мај 2013 г.
  60. ↑ „Hubble sees a flickering light display on Saturn“. ESA/Hubble Picture of the Week. Посетено на 20 May 2014.
  61. ↑ 61,0 61,1 McDermott, Matthew (2000). „Saturn: Atmosphere and Magnetosphere“. Thinkquest Internet Challenge. Архивирано од изворникот на 5 October 2011. Посетено на 15 July 2007.
  62. ↑ „Voyager – Saturn's Magnetosphere“. NASA Jet Propulsion Laboratory. 18 October 2010. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 19 July 2011.
  63. ↑
    Аткинсон, Ненси (14 декември 2010 Година). "Жешка Плазма Експлозии Надува Сатурн е Магнетно Поле". Универзумот Денес. од оригиналот на 6 октомври 2011 година. Обновено На 24 август 2011.
  64. ↑ Russell, Randy (3 June 2003). „Saturn Magnetosphere Overview“. Windows to the Universe. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 19 July 2011.
  65. ↑
    Каин, Фрејзер (26 јануари 2009 Година). "Орбита на Сатурн". Универзумот Денес. од оригиналот на 6 октомври 2011 година. Обновено На 19 јули 2011 Година.
  66. ↑ Michtchenko, T. A.; Ferraz-Mello, S. (February 2001). „Modeling the 5 : 2 Mean-Motion Resonance in the Jupiter-Saturn Planetary System“. Icarus. 149 (2): 357−374. Bibcode:2001Icar..149..357M. doi:10.1006/icar.2000.6539.
  67. ↑
    Жан Meeus, Астрономски Алгоритми (Ричмонд, ВИРЏИНИЈА: Willmann-Бел, 1998). Просекот на девет крајности на стр 273. Сите се во 0.02 АУ на просек.
  68. ↑ Kaiser, M. L.; Desch, M. D.; Warwick, J. W.; Pearce, J. B. (1980). „Voyager Detection of Nonthermal Radio Emission from Saturn“. Science. 209 (4462): 1238–40. Bibcode:1980Sci...209.1238K. doi:10.1126/science.209.4462.1238. PMID 17811197.
  69. ↑
    Benton, Јулиј (2006). Сатурн и како да ги препознаат тоа. Астрономите набљудување на водичи (11 ед.). Спрингер Науката И Бизнисот. стр. 136. ISBN 978-1-85233-887-9.
  70. ↑ „Scientists Find That Saturn's Rotation Period is a Puzzle“. NASA. 28 June 2004. Архивирано од изворникот на 21 August 2011. Посетено на 22 March 2007.
  71. ↑
    Каин, Фрејзер (30 јуни 2008). "Сатурн". Универзумот Денес. од оригиналот на 6 октомври 2011 година. Обновено На 17 август 2011 Година.
  72. ↑
    Anderson, J. D.; Шуберт, G. (2007). "Сатурн е гравитациско поле, внатрешната ротација и внатрешната структура". Наука. 317 (5843): 1384-1387. Bibcode:2007Sci...317.1384 Еден. doi:10.1126/наука.1144835. PMID 17823351.
  73. ↑ (22 март 2007). "Enceladus Geysers Mask the Length of Saturn's Day". Соопштение за печат.  посет. 22 март 2007 г Архивирано на 7 декември 2008 г.
  74. ↑
    Gurnett, D. A.; et al. (2007). "Променлива Ротација Период на Внатрешниот Регион на Сатурн е Плазма Диск". Science. 316 (5823): 442-5. Bibcode:2007Sci...316..442G. doi:10.1126/наука.1138562. PMID 17379775.
  75. ↑
    Bagenal, Ф. (2007). "Нов Спин на Сатурн е Ротација". Наука. 316 (5823): 380-1. doi:10.1126/наука.1142329. PMID 17446379.
  76. ↑ Hou, X. Y.; и др. (January 2014). „Saturn Trojans: a dynamical point of view“. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. 437 (2): 1420−1433. Bibcode:2014MNRAS.437.1420H. doi:10.1093/mnras/stt1974.
  77. ↑ „Solar System Dynamics - Planetary Satellite Discovery Circumstances“. NASA. 9 March 2015. Посетено на 26 February 2016.
  78. ↑ Wall, Mike (21 June 2011). „Saturn's 'Ice Queen' Moon Helene Shimmers in New Photo“. Space.com. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 19 July 2011.
  79. ↑ Tiscareno, Matthew (17 July 2013). „The population of propellers in Saturn's A Ring“. The Astronomical Journal. 135 (3): 1083–1091. arXiv:0710.4547. Bibcode:2008AJ....135.1083T. doi:10.1088/0004-6256/135/3/1083.
  80. ↑
    Brunier, Serge (2005). Сончевиот Систем Патување. Cambridge University Press. стр. 164. ISBN 978-0-521-80724-1.
  81. ↑
    Jones, G. H.; et al. (7 март 2008 година). "Прашина Ореол на Сатурн е Најголемиот Ледена Месечина, Rhea". Наука. 319 (5868): 1380-1384. Bibcode:2008Sci...319.1380 Ј. doi:10.1126/наука.1151524. PMID 18323452.
  82. ↑
    Аткинсон, Ненси (26 ноември 2010 Година). "Нејасна Кислород во Атмосферата се Наоѓаат Околу Сатурн е Месечината Rhea". Универзумот Денес. Архивирано од оригиналот на 6 октомври 2011 година. Преземено 20 јули 2011.
  83. ↑ NASA (30 November 2010). „Thin air: Oxygen atmosphere found on Saturn's moon Rhea“. ScienceDaily. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 23 July 2011.
  84. ↑
    Рајан, Клер (26 ноември 2010 Година). "Cassini открива кислород атмосфера на Сатурн е месечината Rhea" Архивирано на 16 септември 2011 г.. UCL Mullard Простор Научна Лабораторија. од оригиналот на 6 октомври 2011 година. Обновено На 23 јули 2011.
  85. ↑ „Saturn's Known Satellites“. Department of Terrestrial Magnetism. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 22 June 2010.
  86. ↑ „Cassini Finds Hydrocarbon Rains May Fill Titan Lakes“. ScienceDaily. 30 January 2009. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 19 July 2011.
  87. ↑ „Voyager – Titan“. NASA Jet Propulsion Laboratory. 18 October 2010. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 19 July 2011.
  88. ↑ „Evidence of hydrocarbon lakes on Titan“. MSNBC. Associated Press. 25 July 2006. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 19 July 2011.
  89. ↑ „Hydrocarbon lake finally confirmed on Titan“. Cosmos Magazine. 31 July 2008. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 19 July 2011.
  90. ↑ López-Puertas, Manuel (6 June 2013). „PAH's in Titan's Upper Atmosphere“. CSIC. Архивирано од изворникот на 2016-08-22. Посетено на 6 June 2013.
  91. ↑ Dyches, Preston; и др. (23 June 2014). „Titan's Building Blocks Might Pre-date Saturn“. NASA. Посетено на 24 June 2014.
  92. ↑ Battersby, Stephen (26 March 2008). „Saturn's moon Enceladus surprisingly comet-like“. New Scientist. Посетено на 16 April 2015.
  93. ↑ NASA (21 April 2008). „Could There Be Life On Saturn's Moon Enceladus?“. ScienceDaily. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 19 July 2011.
  94. ↑
    Madrigal, Alexis (24 јуни 2009). "Ловат за Живот на Saturnian Месечината Загрева". Жичен Наука. од оригиналот на 6 октомври 2011 година. Обновено На 19 јули 2011 Година.
  95. ↑
    Spotts, Петар Н. (28 септември 2005 Година). "Живот надвор од Земјата? Потенцијалните сончевиот Систем сајтови pop-up". САД Денес. од оригиналот на 6 октомври 2011 година. Обновено На 21 јули 2011.
  96. ↑ Pili, Unofre (9 September 2009). „Enceladus: Saturn′s Moon, Has Liquid Ocean of Water“. Scienceray. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 21 July 2011.
  97. ↑ „Strongest evidence yet indicates Enceladus hiding saltwater ocean“. Physorg. 22 June 2011. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 19 July 2011.
  98. ↑ Kaufman, Marc (22 June 2011). „Saturn′s moon Enceladus shows evidence of an ocean beneath its surface“. Washington Post. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 19 July 2011.
  99. ↑ Greicius, Tony; и др. (22 June 2011). „Cassini Captures Ocean-Like Spray at Saturn Moon“. NASA. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 17 September 2011.
  100. ↑ Chou, Felicia; Dyches, Preston; Weaver, Donna; Villard, Ray (13 April 2017). „NASA Missions Provide New Insights into 'Ocean Worlds' in Our Solar System“. NASA. Посетено на 20 April 2017.
  101. ↑ Platt, Jane; и др. (14 April 2014). „NASA Cassini Images May Reveal Birth of a Saturn Moon“. NASA. Посетено на 14 April 2014.
  102. ↑ Poulet F.; и др. (2002). „The Composition of Saturn's Rings“. Icarus. 160 (2): 350. Bibcode:2002Icar..160..350P. doi:10.1006/icar.2002.6967.
  103. ↑ Porco, Carolyn. „Questions about Saturn's rings“. CICLOPS web site. Архивирано од изворникот на 2012-10-03. Посетено на 18 June 2017.
  104. ↑
  105. ↑ „Finger-like Ring Structures In Saturn's E Ring Produced By Enceladus' Geysers“. CICLOPS web site. Архивирано од изворникот на 2015-04-19. Посетено на 2018-12-31.
  106. ↑ Грешка во повикувањето на Шаблон:Наведена изјава за печат: Параметарот title мора да се определи
  107. ↑ „The Real Lord of the Rings“. Science@NASA. 12 February 2002. Архивирано од изворникот на 19 August 2016. Посетено на 8 February 2018.
  108. ↑ Esposito, Larry W.; и др. (February 2005). „Ultraviolet Imaging Spectroscopy Shows an Active Saturnian System“. Science. 307 (5713): 1251−1255. Bibcode:2005Sci...307.1251E. doi:10.1126/science.1105606. PMID 15604361.
  109. ↑ Cowen, Rob (7 November 1999). „Largest known planetary ring discovered“. Science News. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 9 April 2010.
  110. ↑
    Russell, Ренди (7 јуни 2004). "Сатурн Месечини и Прстените". Windows на Универзумот. од оригиналот на 6 октомври 2011 година. Обновено На 19 јули 2011 Година.
  111. ↑ NASA Jet Propulsion Laboratory (3 March 2005). „NASA's Cassini Spacecraft Continues Making New Discoveries“. ScienceDaily. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 19 July 2011.
  112. ↑ „Observing Saturn“. National Maritime Museum. 2015-08-20. Архивирано од изворникот на 22 April 2007. Посетено на 6 July 2007.
  113. ↑
    Сакс, А. (2 мај 1974 Година). "Вавилонска Набљудување Астрономијата". Филозофски Трансакции на Кралското Друштво на Лондон. 276 (1257): 43-50. Bibcode:1974RSPTA.276...43S. doi:10.1098/rsta.1974.0008. JSTOR 74273.
  114. ↑
  115. ↑ 115,0 115,1 „Starry Night Times“. Imaginova Corp. 2006. Архивирано од изворникот на 21 August 2011. Посетено на 5 July 2007.
  116. ↑ „Greek Names of the Planets“. 2010-04-25. Посетено на 14 July 2012. The Greek name of the planet Saturn is Kronos. The Titan Cronus was the father of Zeus, while Saturn was the Roman God of agriculture. See also the Greek article about the planet.
  117. ↑ 117,0 117,1
    Корпорацијата, Bonnier (Април 1893 Година). "Популарни Зборник – Суеверија за Сатурн". Популарната Наука Месечни: 862.
  118. ↑ De Groot, Jan Jakob Maria (1912). Religion in China: universism. a key to the study of Taoism and Confucianism. American lectures on the history of religions. 10. G. P. Putnam's Sons. стр. 300. Посетено на 8 January 2010.
  119. ↑ Crump, Thomas (1992). The Japanese numbers game: the use and understanding of numbers in modern Japan. Nissan Institute/Routledge Japanese studies series. Routledge. стр. 39–40. ISBN 978-0415056090.
  120. ↑ Hulbert, Homer Bezaleel (1909). The passing of Korea. Doubleday, Page & company. стр. 426. Посетено на 8 January 2010.
  121. ↑ Cessna, Abby (15 November 2009). „When Was Saturn Discovered?“. Universe Today. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 21 July 2011.
  122. ↑ 122,0 122,1 „The Magus, Book I: The Celestial Intelligencer: Chapter XXVIII“. Sacred-Text.com. Посетено на 4 August 2018.
  123. ↑ Beyer, Catherine (8 March 2017). „Planetary Spirit Sigils - 01 Spirit of Saturn“. ThoughtCo.com. Архивирано од изворникот на 2018-08-04. Посетено на 3 August 2018.
  124. ↑ „Meaning and Origin of: Zazel“. FamilyEducation.com. 2014. Посетено на 3 August 2018. Latin: Angel summoned for love invocations
  125. ↑ „Angelic Beings“. Hafapea.com. 1998. Архивирано од изворникот на 2018-07-22. Посетено на 3 August 2018. a Solomonic angel of love rituals
  126. ↑ 127,0 127,1
    Eastman, Џек (1998). "Сатурн во Двоглед" Архивирано на 28 јули 2011 г.. На Денвер Астрономски Општество. од оригиналот на 21 август 2011. Обновено 3 септември 2008.
  127. ↑
    Чан, Гери (2000). "Сатурн: Историја Времеплов". од оригиналот на 21 август 2011. Преземено На 16 јули 2007 Година.
  128. ↑
    Каин, Фрејзер (3 јули 2008 Година). "Историја на Сатурн". Универзумот Денес. од оригиналот на 6 октомври 2011 година. Обновено На 24 јули 2011.
  129. ↑
    Каин, Фрејзер (7 јули 2008 Година). "Интересни Факти За Сатурн". Универзумот Денес. од оригиналот на 6 октомври 2011 година. Обновено На 17 септември 2011.
  130. ↑
    Каин, Фрејзер (27 ноември 2009 Година). "Кој Го Открил Сатурн?". Универзумот Денес. од оригиналот на 6 октомври 2011 година. Обновено На 17 септември 2011.
  131. ↑
    Micek, Кетрин. Архивирано на 23 јули 2011 г.. Архивирано од оригиналот на 21 август 2011. Обновено На 15 јули 2007 Година.
  132. ↑ 133,0 133,1
    Barton, Самоил Ѓ. (Април 1946 Год.). "Имињата на сателитите". Популарната Астрономијата. Вол. 54. pp. 122-130. Bibcode:1946PA.....54..122B.
  133. ↑ „Pheobe (moon)“.
  134. ↑
    Kuiper, Жерар P. (Ноември 1944). "Титан: Сателит со Атмосфера". Астрофизички Весник. 100: 378-388. Bibcode:1944ApJ...100..378K. doi:10.1086/144679.
  135. ↑ „The Pioneer 10 & 11 Spacecraft“. Mission Descriptions. Архивирано од изворникот на 30 January 2006. Посетено на 5 July 2007.
  136. ↑ 137,0 137,1 „Missions to Saturn“. The Planetary Society. 2007. Архивирано од изворникот на 21 August 2011. Посетено на 24 July 2007.
  137. ↑
    Lebreton, Jean-Pierre; et al. (декември 2005). "Преглед на потеклото и слетување на Huygens сонда на Титан". Природата. 438 (7069): 758-764. Bibcode:2005Natur.438..758L. doi:10.1038/nature04347. PMID 16319826.
  138. ↑ „Astronomers Find Giant Lightning Storm At Saturn“. ScienceDaily LLC. 2007. Архивирано од изворникот на 21 August 2011. Посетено на 27 July 2007.
  139. ↑ 140,0 140,1 Dyches, Preston; и др. (28 July 2014). „Cassini Spacecraft Reveals 101 Geysers and More on Icy Saturn Moon“. NASA. Посетено на 29 July 2014.
  140. ↑ Pence, Michael (9 March 2006). „NASA's Cassini Discovers Potential Liquid Water on Enceladus“. NASA Jet Propulsion Laboratory. Архивирано од изворникот на 21 August 2011. Посетено на 3 June 2011.
  141. ↑ Lovett, Richard A. (31 May 2011). „Enceladus named sweetest spot for alien life“. Nature. doi:10.1038/news.2011.337. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 3 June 2011.
  142. ↑ Kazan, Casey (2 June 2011). „Saturn's Enceladus Moves to Top of "Most-Likely-to-Have-Life" List“. The Daily Galaxy. Архивирано од изворникот на 21 August 2011. Посетено на 3 June 2011.
  143. ↑ Shiga, David (20 September 2007). „Faint new ring discovered around Saturn“. NewScientist.com. Архивирано од изворникот на 21 August 2011. Посетено на 8 July 2007.
  144. ↑ Rincon, Paul (14 March 2007). „Probe reveals seas on Saturn moon“. BBC. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 26 September 2007.
  145. ↑ Rincon, Paul (10 November 2006). „Huge 'hurricane' rages on Saturn“. BBC. Архивирано од изворникот на 6 October 2011. Посетено на 12 July 2007.
  146. ↑ „Mission overview – introduction“. Cassini Solstice Mission. NASA / JPL. 2010. Архивирано од изворникот на 21 August 2011. Посетено на 23 November 2010.
  147. ↑ „Massive storm at Saturn's north pole“. 3 News NZ. 30 April 2013. Архивирано од изворникот на 2014-07-19. Посетено на 2018-12-31.
  148. ↑ Brown, Dwayne; Cantillo, Laurie; Dyches, Preston (15 September 2017). „NASA's Cassini Spacecraft Ends Its Historic Exploration of Saturn“. NASA. Посетено на 15 September 2017.
  149. ↑ Chang, Kenneth (14 September 2017). „Cassini Vanishes Into Saturn, Its Mission Celebrated and Mourned“. The New York Times. Посетено на 15 September 2017.
  150. ↑ Foust, Jeff (8 January 2016). „NASA Expands Frontiers of Next New Frontiers Competition“. SpaceNews. Посетено на 20 April 2017.
  151. ↑ 152,0 152,1
    Mallama, A.; Хилтон, Ј. Л. (2018). "Компјутерски Очигледна Планетарниот Величини за Астрономски Календар". Астрономија и Компјутери. 25: 10-24. arXiv:1808.01973. Bibcode:2018A&C....25...10M. doi:10.1016/ј.ascom.2018.08.002.
  152. ↑ „Saturn's Rings Edge-On“. Classical Astronomy. 2013. Архивирано од изворникот на 5 November 2013. Посетено на 4 August 2013.
  153. ↑ 154,0 154,1 Schmude Jr., Richard W. (Winter 2003). „Saturn in 2002–03“. Georgia Journal of Science. 61 (4). ISSN 0147-9369. Архивирано од изворникот на 2015-09-24. Посетено на 29 June 2015.
  154. ↑ Tanya Hill; и др. (9 May 2014). „Bright Saturn will blink out across Australia – for an hour, anyway“. The Conversation. Посетено на 11 May 2014.

Дополнителна литература

уреди
  • Alexander, Arthur Francis O'Donel (1980) [1962]. The Planet Saturn - A History of Observation, Theory and Discovery. Dover. ISBN 978-0-486-23927-9.
  • Gore, Rick (July 1981). „Voyager 1 at Saturn: Riddles of the Rings“. National Geographic. том 160 no. 1. стр. 3–31. ISSN 0027-9358. OCLC 643483454.
  • Lovett, L.; и др. (2006). Saturn: A New View. Harry N. Abrams. ISBN 978-0-8109-3090-2.
  • Karttunen, H.; и др. (2007). Fundamental Astronomy (5. изд.). Springer. ISBN 978-3-540-34143-7.
  • Seidelmann, P. Kenneth; и др. (2007). „Report of the IAU/IAG Working Group on cartographic coordinates and rotational elements: 2006“. Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy. 98 (3): 155–180. Bibcode:2007CeMDA..98..155S. doi:10.1007/s10569-007-9072-y.
  • de Pater, Imke; Lissauer, Jack J. (2015). Planetary Sciences (2 updated. изд.). Cambridge University Press. стр. 250. ISBN 978-0-521-85371-2.

Надворешни врски

уреди
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Сатурн_(планета)&oldid=5292617“