Kônsilin' i Jamnia
Ny kônsilin' i Jamnia, na Sinôdan' i Jamnia na Akademian' i Jamnia, dia fivoriam-ben' ny olon-kendry farisiana (na fariseo) malaza indrindra tamin' ny fotonandrony izay nampamorin' ilay Jiosy atao hoe Yohanan ben Zakkaï (maty teo anelanelan' ny taona 80 sy 85) tao amin' ny tanànan' i Jamnia (na Iabne na Iavne) taona vitsy taorian' ny fadravan' ny Rômana ny Tempoly faharoan' i Jerosalema (taona 70) sy taorian' ny famotehana' ny Rômana ny Fikomiana lehibe nataon' ny Jiosy. Na dia tsy nahakasika afa-tsy ny hetsiky ny raby vao niforona ny fivoriam-be tao Jamnia, fa tsy nahakasika ny vahoaka jiosy manontolo, izany fotoana izany dia manan-danja ao amin' ny tantaran' ny Jiosy.
I Yohanan ben Zakkaï dia nanorina sekolin-dalàna jiosy izay nanjary loharano lehibe ho an' ny Misnà taty aoriana. Ity sekoly ity dia matetika heverina ho loharanon' ny jodaisma rabinika. Iandian-kevitra ny maha zava-nisy marina izany tantara izany na dia maro ny mihevitra azy fa tena nisy tokoa.
Ny tanànan' i Jamnia
[hanova | hanova ny fango]I Jamnia na Iabne na Iavne (atao hoe יבנה, / Yavne na Yabne amin' ny teny hebreo fa يبنة / Yibnah kosa amin' ny teny arabo) dia tanàna ao amin' ny distrika afovoany ao Israely ankehitriny. Taorian' ny fandravan' ny Rômana ny Tempoly faharoa tamin' ny taona 70 dia nahazo alalana tamin' ny Rômana i Yohanan ben Zakkaï mba hamindra ny Sanedrina (na Sinedriona) any Jamnia (izay nantsoin' ny Rômana hoe Iamnia). Maro ireo yeshivot (hebreo: ישיבות: ivon-toeram-pandalinana ny Tôrà sy ny Talmoda) no nandroso tao amin' io tanàna io, ka anisan' izany ny sekolin' i Jamnia. Heverina fa tao no niantombohan' ny jodaisma rabinika.
I Yohanan ben Zakkaï
[hanova | hanova ny fango]I Yoḥanan ben Zakkaï (hebreo: רַבִּן יוֹחָנָּן בֶּן-זַכַּאי), araka ny lovantsofina, dia teraka tamin' ny taona 47 tal. J.K sy maty tamin' ny taona 73 taor. J.K. (niana nandritra ny 120 taona) rehefa nanatrika ny fakan' ny tafika rômana notarihin' i Titosy an' i Jerosalema sy ny fandravan' izy ireo ny Tempoly Faharoa. Nianatra tao Jerosalema, avy eo tao Galilea izy. Anisan' ireo tannaim (mpamerimberina) ny Misnà izy, nanohana ny ady hevitra anoherana ny Sadoseo (na Sadoseana), nitarika fanavaozana maro izay nanorenana ny jodaisma rabinika.
Ny fandraiketana ny kanônan' ny Soratra Masina jiosy
[hanova | hanova ny fango]Ny fanontanina ny maha ara-tantara tokoa na tsia ny kônsily na siôdan' i Jamnia dia mipetraka momba ny mety nandraiketana ny kanônan' ny Baiboly jiosy. I Heinrich Graetz no mpikaroka voalohany nanolotra rijan-kevitra izay manambara fa ny kanôna dia noraiketina tamin' ny fotoana nanaovana izany fivoriana izany.
Amin' ny ankamaroan' ny mpandinika, raha tsy azo lavina fa nisy ny fanapahan-kevitra sasany noraisina tamin' ny fivoriana tao Jamnia, ireo fanapahan-kevitra ireo dia tsy nisy fiantraikany afa-tsy tamin' ny hetsiky ny raby, ary na dia tao amin' izany hetsika izany dia tsy nitovy hevitra daholo ny mpivory. Ny antony, misy boly sasany, anisan' izany ny Bokin' ny Ohabolana (שְׁלֹמֹה מִשְלֵי / Míshlê Shlomoh "Ohabolan' i Sôlômôna), Bokin' ny Mpitoriteny na Kôhelety (קֹהֶלֶת / Qohelet), Bokin' i Estera (מגילת אסתר / Megilah Esther), ny Tononkira dia Tononkira (שיר השירים / Shir ha-Shirim), izay niadian-kevitra ihany taty aoriana, ka tsy tafiditra tao amin' ny kanônan' ny Baiboly jiosy raha tsy tamin' ny taonjato faha-4 na faha-5.