Filistina
Ny Filistina dia firenena tamin' ny Andro Taloha izay resahina amin' ny loharano egiptiana (taonjato faha-12 tal. J.K.) fa fahavalon' i Egipta avy any avaratra, nifangaro tamin' ny firenena maro hafa ataon' ny Egiptiana hoe "Vahoakan' ny Ranomasina".
Taorian' ny fifanandrenan' izy ireo tamin' ny Egiptiana dia nanorim-ponenana tamin' ny tany atsimo-andrefana manamorona ny Ranomasina Mediteranea ao Kanaana izy ireo, izany hoe amin' ny morontsiraka avy any Gaza hatrany Jaffa ankehitriny.
Nanjaka tamin' iny faritra iny ny tanànany hatramin' izay ka hatramin' ny nahazoan' ny Asiriana ny faritra manontolo tamin' ny alalan' ny mpanjaka Teglata-Falasara II tamin' ny taona 732 tal. J.K. Noho izany dia nanjakan' ireo empira nifandimby ny Filistina ka nifangaro miandalana amin' ny mponin' izy ireo. Ao amin' ny Boky voalohan' ny Makabeo ao amin' ny Baiboly katôlika sy ôrtôdôksa no ahitana firesahana faramparany ny Filistina, tokony ho tamin' ny taonjato faharoa tal. J.K. (1Makabeo 3.24).
Tsy fantatra ny fiteny nampiasain' ny Filistina noho ny tsy nahitana soratra avy aminy. Mety ho fiteny indô-erôpeana no fiteniny nefa kely dia kely ny porofo azo anamarinana izany.
Ny Filistina araka ny Baiboly
[hanova | hanova ny fango]
Araka ny Bokin' i Amôsa (Amôsa 9.7) sy ny Bokin' i Jeremia (Jer. 47.4) ary ny Bokin' ny Deoterônômia (Deo. 2.23) ao amin' ny Testamenta Taloha ao amin' ny Baiboly dia avy any Kaftôra (hebreo: כפתור/ Kaftor; jereo: Genesisy 10.13-14), izay heverin' ny maro fa i Kreta, ny Filistina. Amin' ny teny hebreo izy ireo dia atao hoe פְּלִשְׁתִּים / pelištīm.
Tsy fantatra raha mpanjakan' io firenena io na nanjaka tamin' ny tany niova anarana hoe Filistia taty aoriana i Abimeleka mpanjakan' i Gerara (Genesisy 20 - 21 sy 26). Ny adin' izy ireo tamin' ny fokon' i Dana no nahafantaran' ny Israelita azy ireo ho fahavalo mahery miady. Araka ny Bokin' ny Mpitsara, ny fifindrà-monin' ny fokon' i Dana (Mpits. 18) tokony ho tamin' ny taonjato faha-11 tal. J.K. dia heverina fa vokatry ny fanosehan' ny Filistina azy ireo tao amin' ny tany saika honenany.
Nizara dimy ny tany nonenan' ny Filistina, dia i Gaza, i Asdôda, i Askelôna, i Gata ary i Ekrôna, izay notapahin' ny andriandahy dimy mpanao fitondrana jadona. Nandresy an' i Samsôna (mpitsaran' i Israely) sy i Saoly na Saola (mpanjaka voalohan' i Israely) ny Filistina tamin' ny fotoanandrony. Nandresy azy ireo imbetsaka ny mpanjaka Davida ka tsy natahotra azy ireo intsony ny Fanjakan' i Israely izay mbola nitambatra.
Tamin' ny andron' i Sôlômôna (na Salômôna), zanaka mpandimby an' i Davida, dia mety tafakambana tao amin' ny tanin' ny Israelita ny tanin' ny Filistina. Tamin' ny nisian' ny korontana anatiny tao amin' ny Fanjakan' i Jodà dia nanararaotra niady indray ny Filistina nefa natsahatr' i Hezekia (na Ezekiasa), izay mbola tsy mpanjakan' i Jodà, noho ny fanampian' ny Egiptiana, tamin' ny taonjato faha-8 tal. J.K. izany. Azon' ny Asiriana ny tanànan' i Asdoda taty aoriana. Tamin' ny taonjato faha-2 sy voalohany tal. J.K. dia lasa nanompo an' i Siria ny Filistina. Taorian' izany no naha lasa Palestina ny anaran' ny tanin' ny Filistina.