Verùna
|
|
Chest artícol a l'è scricc in Lumbàrt, ortograféa orientàl unificàda. |
| Verùna Comun | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
 | |||||
| Dats aministrativ | |||||
| Nom ofiçal | Verona | ||||
| Stat | Itàlia | ||||
| Rejon | Vèneto | ||||
| Provinça | Provincia de Verùna | ||||
| Lengue ofiçai | lèngua italiana | ||||
| Nassida | 550 a.C. | ||||
| Politega | |||||
| Sindeg | Damiano Tommasi (29 giugn 2022) | ||||
| Orgen lejislativ | consiglio comunale di Verona | ||||
| Territore | |||||
| Coordinade | 45°26′19″N 10°59′34″E / 45.438611°N 10.992778°E | ||||
| OSM | 44830 | ||||
| Voltituden | 59 m s.l.m | ||||
| Superfix | 198,92 km² | ||||
| Abitants | 255 588 ab. (1º genar 2023) | ||||
| Densitaa | 1284.88 ab./km² | ||||
| Confin | Bussolengo, Castel d'Azzano, Grezzana, Mezzane di Sotto, Negrar, Pescantina, Roverè Veronese, San Giovanni Lupatoto, San Martino Buon Albergo, San Pietro in Cariano, Sommacampagna, Sona, Villafranca di Verùna, Buttapietra, San Mauro di Saline e Tregnago | ||||
| Fus orari | UTC 01:00 e UTC 02:00 | ||||
| Varie | |||||
| Prefiss | 045 | ||||
| Codex postal | 37100 e 37121–37142 | ||||
| Sigla autom. | VR | ||||
| Codex ISTAT | 023091 | ||||
| Codex catastal | L781 | ||||
| Sant protetor | San Zen vescovo | ||||
| Cl. climatega | |||||
| Cl. sismega | |||||
| Localizazion | |||||
.svg) | |||||
| Sit istituzional | |||||
Verùna (Verona 'n italià e 'n latì; Vérone 'n francés; Verone 'n furlà; Bern, Dietrichsbern o Welschbern en todèsch; Bearn en cìmbro) l'è 'n cümü italià, de la regiù del Vèneto, en Pruvìncia de Verùna. El g'ha presapóch 256.110 abitàncc e 'l g'ha 'na superfìce de 206,63 km², per 'na densità de 1182 ab./km². El cunfìna coi cümü de Bussolengo, Buttapietra, Castel d'Azzano, Grezzana, Mezzane di Sotto, Negrar, Pescantina, Roverè Veronese, San Giovanni Lupatoto, San Martino Buon Albergo, San Mauro di Saline, San Pietro in Cariano, Sommacampagna, Sona, Tregnago, Villafranca de Verùna.
L'è strersàda del fiöm Adige e la rèsta a 'an trentìna de chilòmetri del Lach de Garda.
Stória
[Modifega | modifica 'l sorgent]La cità de 'Verùna, somèa che la sàpe stàda fondàda dei Galli Cenòmani söndèn sit del neolìtich so le rìe del Adige. Dòpo l'è deentàda 'na colònia romàna (endèl an 49 prìma del Signùr ai verunés ghe vé dat la citadinànsa romàna), col nòm de Augusta. Piö tàrde amò, l'è stàda sóta i Ostrogòti, sóta l'impéro bizantì, e dòpo la conquìsta dei Longobàrdi l'è deentàda la séde de 'n dücàt importànte.
Sèmper a Verùna, 'ndèl an 774, Carlo Magno el g'ha mitìt fì a l'öltema rezistènsa dei Longobàrdi, minàda del Adelchi, fiöl del re Desiderio. Adelchi 'l sercarà de rifügiàs a Verùna ma a la fì ghe tocarà scapaà con cèsto feneserà 'l Régno dei Longobàrdi.
Monümèncc
[Modifega | modifica 'l sorgent]La cità l'è stàda deciaràda patremóne de l'umanità de l'UNESCO per vìa de la sò strütüra urbàna e per la sò architetüra: Verùna l'è 'n bèl ezèmpe de cità che s'è svelöpàda de menemà e sènsa 'nterusiù per dumìla agn, e isé la g'ha 'ntegràt elemèncc artìstich de gran qualità de perìodi stòrich diferèncc.
'Ntra i monümèncc piö 'mportànti gh'è:
Archivi:
- Anfiteatro romano
- Catedràl gàtica (séc X)
- La céza romànica de San Zén
- Divèrsi palàs, come 'l Palazzo del Consiglio
- Castel Vècc
- Put Scalìger (1354)
Curiozità
[Modifega | modifica 'l sorgent]
A Verùna gh'è stat ambientàt giöna de le piö famùze tragédie teatrài de William Shakespeare, el Romèo e Giulièta. En cèntro a la cità gh'è amò la cà 'ndóche, segónt la stória, stàa la Giulièta.
