Solón

ZE	Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ

Bùsto do Solón, còpia da 'n òriginâle grêgo do ca. 110 a.C.

Solón (in grêgo antîgo: Σόλων; Atêne, 638 a.C. - 558 a.C.) o l'é stæto 'n legislatô e poêta grêgo, conscideròu un di sètte sâvi.

(GRC) «Ἔργα δὲ Κυπρογενοῦς νῦν μοι φίλα καὶ Διονύσου καὶ Μουσέων, ἃ τίθησ' ἀνδράσιν εὐφροσύνας»	(LIJ) «Òua e òpie de Vénere me són câe e de Bàcco e de Mûze, che procûan giöie a-i òmmi»
(Solón, Fr. 24 G.-P.2 [26 W.2])

Vìtta

Solón o l'é nasciûo a Atêne into 638 a.C. da 'na famìggia nòbile; a ògni mòddo inta seu zoventù o l'ha intrapréizo lónghi viâgi de comèrcio pe inrichî o patrimònio familiâre dilapidòu da-e donaçioìn do poæ Essecestide.

Into méntre o s'é interesòu a-a poêxîa e a-a filozofîa e-o l'é divegnûo amîgo de inportànti personàggi do seu ténpo, cómme Talete e Anacarsi.

A cariêra polìtica de Solón a l'é comensâ dòppo a goæra tra Atêne e Megara pe-o posésso de Salamìnn-a: defæti Atêne, dòppo avéi firmòu 'n armistìçio e lasciòu l'îzoa a-a çitæ rivâle, a l'avéiva proibîo de propagnadâ a rivendicaçión de quélla, pénn-a a mòrte.

Però Solón, segóndo a tradiçión, o l'ha fæto móstra de êse màtto e gràçie a 'n'òraçión o l'ha convìnto i Ateniéixi a abrogâ a lézze e inbrasâ e àrmi pe l'îzoa, a quæ a l'é stæta pöi riconquistâ.

(GRC) «αὐτὸς κῆρυξ ἦλθον ἀφ' ἱμερτῆς Σαλαμῖνος, κόσμον ἐπέων ὠιδὴν ἀντ' ἀγορῆς θέμενος ~ εἴην δὴ τότ' ἐγὼ Φολεγάνδριος ἢ Σικινήτης ἀντί γ' Ἀθηναίου πατρίδ' ἀμειψάμενος· αἶψα γὰρ ἂν φάτις ἥδε μετ' ἀνθρώποισι γένοιτο·"Ἀττικὸς οὗτος ἀνήρ, τῶν Σαλαμιναφετέων" ~ ἴομεν ἐς Σαλαμῖνα μαχησόμενοι περὶ νήσου ἱμερτῆς χαλεπόν τ' αἶσχος ἀπωσόμενοι.»

(LIJ) «Mi mæximo vêgno cómme nónçio da-a câa Salamìnn-a, e ho conpòsto 'n cànto, òrnaménto de pòule, in càngio de 'n discórso. ~ Alôa mi voriéiva êse un de Folegandro ò de Sicino, a-o pòsto che 'n Ateniéize, cangiàndome a pâtria: sùbito infæti nasciéiva quésto ciæto tra-a génte: "Sto chi o l'é 'n Àtico, de quélli che han lasciòu Salamìnn-a". ~ Anémmo a Salamìnn-a, a conbàtte pe 'n'îzoa amàbile e scrolâse a dûa verghéugna.»

(Solón, Fr. 2 G.-P.2 [1-3 W.2])

A nominâta òtegnûa a l'ha permìsso a Solón de êse elètto arcónte into 863 a.C. con l'incàrego straordenâio de pacificatô e legislatô.

Aprêuvo a-a seu ativitæ polìtica, o s'é retiòu a vìtta privâ pe viâgiâ a l'èstero: in Egitto, a Cîpro, a Sàrdi (dôve o sàiva stæto riçevûo a-a córte do rè Creso).

A ògni mòddo Solón o l'é tornòu a-a fìn a Atêne, dôve intànto a çitadinànsa a s'êa spacâ in træ façioìn: quélla di Pediei con càppo Licurgo, quélla di Parali de Magacle e quélla di Diacri con càppo Pisistrato, o quæ o l'aspirâva a-a tiranîa.

Pròpio Pisistrato o s'é mutilòu da lê pe acuzâ in pùblica ciàssa i seu aversâi de avéilo agredîo e-o l'ha convìnto coscì i çitadìn a fâse provédde de çinquànta masê pe diféndise. Pe quésto lê o l'ha avûo mòddo de òcupâ Atêne e proclamâse tirànno: coscì Solón o l'ha rinproveròu i Ateniéixi:

(GRC) «εἰ δὲ πεπόνθατε λυγρὰ δί᾽ ὑμετέρην κακότητα, μή τι θεοῖς τούτων μόμφον ἐπαμφέρετε· αὐτοὶ γὰρ τούτους ηὐξήσατε ῥύματα δόντες, καὶ διὰ ταῦτα κακὴν ἔσχετε δουλοσύνην· ὑμέων δ᾽ εἷς μὲν ἕκαστος ἀλώπεκος ἴχνεσι βαίνει, σύμπασιν δ᾽ ὑμῖν χαῦνος ἔνεστι νόος· εἰς γὰρ γλῶσσαν ὁρᾶτε καὶ εἰς ἔπος αἱμύλου ἀνδρός, εἰς ἔργον δ᾽ οὐδὲν γιγνόμενον βλέπετε.»	(LIJ) «S'éi subîo mizêie pe-a vòstra ignorànsa, no atriboî a-i dêi a caxón de quéste: viâtri defæti éi tiòu sciù quélli, méntre arénbi ghe dâvi e pe quésto éi avûo a gràmma scciavitù: de viâtri ògnidùn da sôlo e órme da vórpe o ricàrca, ma in viâtri insémme gh'é 'na vêua ménte: a-a léngoa dæ aménte e-a pòula aspèrta de 'n òmmo, méntre afæto l'òpia ch'a se conpìsce no veddeî.»
(Solón, Fr. 15 G.-P.2 [11 W.2])

Con tùtto quésto Pisistrato dòppo o no l'ha mâi danezòu Solón in nisciùn mòddo e ànsi o l'ha çercòu de ingraçiâselo con doìn e favoî. Solón o l'é mòrto into 558 a.C. e-e seu çénie són stæte sparpagiæ a Salamìnn-a.

Polìtica

(GRC) «Πολλοὶ γὰρ πλουτεῦσι κακοί, ἀγαθοὶ δὲ πένονται· ἀλλ' ἡμεῖς αὐτοῖς οὐ διαμειψόμεθα τῆς ἀρετῆς τὸν πλοῦτον, ἐπεὶ τὸ μὲν ἔμπεδον αἰεί, χρήματα δ' ἀνθρώπων ἄλλοτε ἄλλος ἔχει.»	(LIJ) «Tànti gràmmi són rìcchi, e-i boìn són mìsci: ma niâtri con lô no scangiêmo a virtù pe-o dinâ, zaché quésta a l'é sàlda pe sénpre méntre e richésse di òmmi ghe l'ha ògni vòtta 'n âtro.»
(Solón, Fr. 6 G.-P.2 [15 W.2])

Dòppo êse stæto elètto arcónte, o l'ha avûo l'incàrego de redìgge 'n còdice de lézze; coscì, co-a seisàchteia (da-o grêgo σεισάχθεια "sciogliménto di péizi") o l'ha abolîo e ipotêche in sciâ persónn-a, de mòddo che i çitadìn evitéssan a servitù pe-i seu póffi.

(GRC) «πρῶτα μὲν εὐχώμεσθα Διὶ Κρονίδηι βασιλῆϊ θεσμοῖς τοῖσδε τύχην ἀγαθὴν καὶ κῦδος ὀπάσσαι.»	(LIJ) «Pe prìmma cösa inplorémmo Zôve rè fìggio de Crono che a quéste lézze bónn-a fortùnn-a e glòria o concede.»
(Solón, Fr. 31 W)

Pe de ciù o l'ha introdûto 'n modéllo de stâto timocràtico, sàiva a dî bazòu in sciô rédito (τιμή): i çitadìn lìberi són stæti dónca divîzi in quàttro clàsse:

• Pentacosiomedimni, con réndia de 500 medìmni, sàiva a dî 260 hl de òrzo;

• Cavagêi, che avéivan dónca armêno 'n cavàllo e 'na réndia de 300 medìmni;

• Zeugiti che avéivan doî beu e 'na réndia de 200 medìmni;

• Teti, che no êan provìsti de particolæ bêni.

Penscêo

O penscêo de Solón o s'artìcola sôviatùtto in sce tréi concètti:

• sósta (ὕβρις), açión ingiùsta caozâ da-o prezumìn de l'òmmo da seu fòrsa cóntra l'òrdine costitoîo, a-a quæ ségoe de lóngo a puniçión di dêi (τίσις "espiaçión").

• acecaménto (ἄτη), a puniçión di dêi ch'a pòrta a-a rovìnn-a i òmmi che se són amaciæ de sósta e han perseguîo a richéssa (ὄλβος) con mézzi ingiùsti.

• giustìçia (δίκη), o motô do procèsso da giustìçia divìnn-a.

(GRC) «οὐ γὰρ δὴν θνητοῖς ὕβριος ἔργα πέλει, ἀλλὰ Ζεὺς πάντων ἐφορᾶι τέλος.»	(LIJ) «Infæti no dûa goæi, pe-i mortæ, i rizultâti da sósta, ma Zôve o contròlla cómme vàdde a finî ògni cösa.»
(Solón: Fr. 1 G.-P.2 [13 W.2], 16-17)

Bibliografîa

• (IT) Solón, Frammenti dell'opera poetica, introduçión e coménto de Maria Noussia, traduçión de Marco Fantuzzi, Milàn, BUR Rizzoli, 2020.

Âtri progètti

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Solón