Warschaupact

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Oeals. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

't Warschaupact waas ein militair bondjgenootsjap van communistiese lenj in Oost-Europa, de taegehenger van'ne NAVO. In'ne veurmalige lidsjtaote waerdje 't 't 'Warschauer Vertrag' ('Verdraag van Warschau') genumpdj.

Opgerich op veursjtel van'ne Sovjetpartiejleider Nikita Chroesjtsjov, waerdje 't verdraag op 14 mei 1955 in Warschau ongerteikendj door:

Sovjet-Unie
Albanië, trok zich later trök op grondj van ideologiese versjille en zoch toenadering toet Sjina.
Bulgarije
Roemenië
Oost-Duitslandj (De DDR heel op te besjtaon op 3 oktober 1990 toen 't grondjgebied deil ging oetmake van Duitslandj).
Hongarije
Pole
Tsjecho-Slowakije

Alle communistische sjtaote in Oos-Europa ware lid van'ne organisasie, allein Joegoslavië neet. De lede van 't Pact belaofdje om zich te verdedige es ein of meer lede waerdje aangevalle. 't Verdraag bewaerdje ouch det de relaties tösse de ongerteikendje gebaseerdj ware op ongerlinge onaafhankelikheid en respec veur nationaal soevereiniteit. Later zoew angers blieke oet de interventies in Hongarije en Tsjecho-Slowakije.

Albanië sjtapdje oet de organisasie in 1961, nao de breuk tösse de USSR en China. Enver Hoxha van Albanië goof de Volksrepubliek geliek in häör verzit taege de hervorminge en desjtalinisatie van'ne Sovjet-Unie. Hoxha waas zelf namelik groot aanhenger van sjtalinistische dinkbeeldje en wol van gein wieke wete, toen onger Chroesjtsjov waerdje begos mit de desjtalinisatie van'ne Sovjet-Unie waas det veur hem de reje om d'roet te sjtappe, waat d'r weer veur zorgdje det Albanië nog verder geïsoleerd raakdje.

Gesjiedenis

Tiedes de Hongaarse Opsjtandj van 1956 raakdje de Hongaarse euverheid verdeild in twee fracties, ein geleid door Imre Nagy, en de anger door János Kádár. Om de sjpanninge te vermindere trokke Warschaupact-troepe zich trök oet Hongarije. Toen Nagy's fractie aankondigdje det Hongarije zich tröktrok oet 't Warschaupact, veele de troepe opnuuj 't landj binne in oktober, op oetneudiging van Kadar. De troepe onderdrukdje 't verzet in twee waeke.

Troepe van 't Warschaupact waerdje ouch tiedes de Praagse Lente van 1968 ingezatj. De troepe vele Tsjecho-Slowakije binne om de hervorminge oetgeveurdj door Alexander Dubček's regering ongedaon te make. Dees intervensie waerdje officieel gelegitimeerdj door de Brezjnev-doctrine, die zag det wanneer krachte die vijandig zeen aan 't socialisme ein socialisties landj nao 't kapitalisme wolle bringe, weurdj 't neet allein ein probleem veur 't betrokke landj, maar van alle socialistiese lenj.

Kort nao de inval in Tsjecho-Slowakije, nog in 1968, trok Albanië zich formeel trök oet 't pact, ofsjoon 't landj al in 1962 in feite de samewerking gesjtop haaj. De Roemeense leider Nicolae Ceausescu numpdje de invasie ein sjenjing van zowaal de internasionaal wétte es de principes van nationale soevereiniteit wo op 't Warschaupact waas gebaseerdj. Volges hem waas inkel collectieve zelfverdediging taege externe agressie ein rechvaardiging veur 't inzitte van Warschaupact-troepe. D'r ware dan ouch gein Roemeense troepe betrokke biej deze inval.

De NAVO en 't Warschaupact höbbe nooit ein rechsjtreeks militair conflict gehadj, mer besjtreeje zich meer es 35 jaor in'ne Kaaje Oorlog. In december 1988 sjafdje Michail Gorbatsjov de Brezjnev-doctrine aaf en verklaordje det de Oost-Europese lenj häör eige koers koste vare. In 1989 begos dao op väöl te verangere in Oost-Europa. De nuuj regeringe sjtonge neet meer achter 't Warschaupact en in jannewarie 1991 verkondigdje Tsjecho-Slowakije, Pole en Hongarije det ze vanaaf 1 juli 't volgendje jaor de organisasie neet meer zoewe sjteune. Bulgarije volgdje häör in fibberwarie en 't waerdje dudelik det 't pact ziene langste tied gehad haaj. 't Pact waerdje offisjeel ontbonje in Praag op 1 juli 1991.

Post-Warschaupact

Op 12 meert 1999 waerdje Tsjechië, Hongarije en Pole lid van'ne NAVO. Bulgarije, Estlandj, Letlandj, Litouwe, Roemenië en Slowakije volgdje in meert 2004, same mit Slovenië.

Kiek ouch

Lies van verdrage

Bronne

Dit artikel is vertaaldj vanoet de nederlandstalige Wikipedia