Waegbrei
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mofers. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Waegbrei of weegbree (Plantago) is e geslech oete waegbreifemielje (Plantaginaceae). 't Geslech besteit oet windjbestuvers en haet aorvörmige bleujwieze. De blajer zeen bieje meiste saorte parallelvörmig, det ieëre e kènmirk is veur einzaodlobbige. Door dees twieë kènmirke doon de waegbreiplantje get dinken aan graas. Bieje meiste saorte die veurkómmen in Wès-Europa staon de blajer in e blaadrozèt biejein.
Inkel saorte zeen tredplantje: ze greujen op 'n ónverheldj paad wiejer oppe midden aan es bao al de anger plantjen en graas, ómdet dees litste door regelmaesige vertraejing oetèntelik verzwinje. Det ze good bestandj zeen taenge betraejing kump ónger anger dore vleisjige blajer. Anger saorte zeen plantje van graaslenj. Ouch ómvatj dit geslech plantje die zich in ziltje (zaatechtige) vegetaasjes heim veule.
Oete zaodhoed vanne zäöj van sómmige saorten aan waegbrei wuuertj e perduk gemaak det wuuertj gebroek veure stoolgank: psylliumvaezel. Dit zwèltj op wen 't same mit zat voch wuuertj gebroek en vertaertj neet, zodet 'n zaachter, volumineuzer óntlasting óntsteit.
Op anger dialekte neump me dees plantj ouch waal waegtrae(j), waegtraon(e) of waeg(ter)blaad/waegblajer.
Saorte
[bewirk | brón bewèrke]In Nederlandj en op 't Belsj kómme de volgendje saorte veur:
- Getendje waegbrei (Plantago major subsp. intermedia)
- Groeate waegbrei, ouchwaal rup (Plantago major subsp. major)
- Hirtshäörewaegbrei (Plantago coronopus)
- Ruge waegbrei (Plantago media)
- Gaastóng of smale waegbrei (Plantago lanceolata)
- Zandjwaegbrei (Plantago arenaria)
- Zieëwaegbrei (Plantago maritima)