Rudolf Virchow
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Rudolf Ludwig Karl Virchow (* 13 oktober 1821 in Schivelbein, Pommere, noe Swidwin in Pole; † 5 september 1902 in Berlien) waor dokter an de Berliner Charité en politicus (Deutsche Fortschrittspartei). E geldt o.m. es pionier in de modern pathologie, de volksgenaeskunde en es ène van de betekenisvolste modern genaeskundige überhaupt. E waor 'ne vertegenwoordiger van 'n sjtreng natuurwetensjappelek georiënteerde genaeskunde. Ooch sjtimuleerde e Duutsj archeologisch oonderzeuk.
Medische carrière
[bewirk | brón bewèrke]Virchow doog z'n medische sjtudie in Berlien, oeë e later professor waoërt an de universitèèt. E waor d'r örsjte dae leukemie erkènde en e onntdèkde wie trombose wèrkt. Vör dis lètste aandoening sjtèlde e ooch 'n behandeling óp. In 1885 initieerde e 'n sjtudie sjedelmaeëting die good paasde in de racistische wetensjappeleke theorieje över 't Arische ras. E introduceerde 'n nuuj procedure in de autopsie, die nao häöm geneumd is en noe nog ömmer èng van de twieë gebroekde procedures is. Nao aanleiding van 'ne tyfusoetbraak in Opper-Silesië in 1848 zoog Virchow gèng oplossing in de indivueel behandeling va kraanke mèt mediciene en verenderde voedings-, hoesvestings- of kledingsvörsjrifte. E bepleitte 'n radikaal groeëtsjalig ópgezatte hygiënische opvoeding van de bevolking.
Politieke carrière
[bewirk | brón bewèrke]Virchow waor va 1880 bies 1893 lid van d'r Deutchen Reichstag en gebroekde vör 't örsj d'r term Kulturkampf. E sjtraefde 'n bevrijding van d'r invloed van de kèrk óp de kultuur nao. E waor 'ne gewichtige taegesjtander van Otto von Biesmarck, dae 'm zelfs töt 'n duel vorderde dat Virkow evvel aafdeeg mèt de oetsjpraak dat dat gèng modern meneer van 't veure van 'n discussie wieër. Virkow waor vör de autonomie van gemèngdes en kieëm óp vör de minderhèèdsrechte van m.n. de Poolse bevolking in Pruse. Ooch bevóch e de ópkaomende anti-semitische tendenze en waor taege 'ne koloniaal politiek.
Archeologische carrière
[bewirk | brón bewèrke]In 1869 richde Virchow de Gesellschaft für Antropologie, Etnologie und Urgeschichte óp en sjtimuleerde daomèt Duutsj archeologisch oonderzeuk. E waor good bevreund mèt Heinrich Schliemann, dae belangrieke, mae hieël romantisch geïnterpreteerde ópgravinge deeg in Turkije (Troje) en óp Kreta (Knossos). Dör toedoeë van Virchow kieëm de Trojaanse verzameling van Schliemann nao e Berliens museum dat Virkow mèt óprichde.
Wetensjappeleke verdaolinge
[bewirk | brón bewèrke]Virchow haat zich in twieë zakes grondig vergist en dat how, aa-gezieë zieng gevestigde reputatie es wetensjapper, 'ne enorm vertragende invloed óp wieër oonderzeuk die zakes. De verdaolinge werre neet polletiek geduid. 't Feit dat Virchow ooch 'ne politicus waor gèft dao evvel alle aanleiding toe. Me kan sjtèlle dat 'ne Neanderthaler es väörowwer 't establishment, oeë Virchow deel van oetmakde, te min waor en dat de belange van de universitair gevörmde artse dör Virchow hoeëger aa-gesjlage waoërt es 't belang van de bevallende vrówwe. Warsjienglek liegkt opportunisme an d'r groond van die houding.
Virchow duide de fossiele knäöek, die Johann Carl Fuhlrott aa-zoog vör prehistorische miensjeleke materiaal, es reste van 'ne idioot. D'r term idiotesjedel haat 't oonderzeuk vör 10-talle jaore geblokkeerd. Pas mèt de vondste in de grót va Spy en de publicatie va Darwins evolutietheorie waoërt Fuhlrott nao ziene doeëd in zie geliek gesjtèld.
Es lid van 't genaeskundig establishment woolt Virchow 't verbaand tösje gebrekkige hygiene dör vrówweartse in ziekehoezer en kraamvrówwekoorts neet erkènne. Ignaz Semmelweis how aangetuuënd dat saer vrówwe mieë in ziekehoezer, oonder de leiding van vrówweartse bevele, väöl mieë gevalle va kraamvrówwekoorts väörkieëme es wie de vrówwe nog hèèm mèt 'n wiesvrów bevele.