Nui-Zieland

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Nui-Zieland
Basisgegaevens
Officieel taal	Ingels, Maori
Huidsjtad	Wellington
Sjtaotsvörm	Keuninkriek (Gemeinebèsstaot)
Sjtaotshoof (lies)	Sjarel III (sinds 2022)
gouverneur	Cindy Kiro
premier	Chris Hipkins
[[{{{titelhoofregering2}}}]]	{{{naomhoofregering2}}}
[[{{{titelhoofregering3}}}]]	{{{naomhoofregering3}}}
Religie	{{{religie}}}
Opperflaakde – % water	268.021 km² 1,6%
Inwoeners – Deechde:	5.132.870 (2021) 19,1/km²
Biekómmende gegaeves
Munteinheid	Dollar (NZD)
Tiedzaone	UTC 12
Nationale fiesdaag	6 fibberwarie
Vouksleed	God defend New Zealand
Web | Code | Tel.	.nz | NZE | 64

Nui-Zieland (Ingels: New Zealand, Maori: Aotearoa) is e land in Oceanië, gelege ten ooste vaan Australië, op twie groete eilen, 't Noordereiland en 't Zuidereiland, mèt aon de ooskant de Stèllen Oceaan en aon de weskant de Tasmanië. Wijer besteit 't land oet nog e groet aontal väöl kleiner eilendsjes, woe-oonder de Cook-eilen. De landmassa maak deil oet vaan e gooddeils oonder de waterspiegel gelege continent, Zeelandia. 't Land is dun bevolk en bergechteg; me sprik vaan de Nuizielandse Alpe. In 't noorde vint me väöl geologische activiteit, in 't zuie ligke de hoegste bergtóppe. Hoofstad is Wellington, op 't Noordereiland, ander stei zien Auckland (ouch Noordereiland), Christchurch en Dunedin (bei Zuidereiland). De natuur is riek aon speciaol soorte veugel meh erm aon zoogdiere. Väöl diersoorte zien oetgestorve umtot de populaties naïef waore.

De naom Nui-Zieland verwijs nao de Nederlandse provincie Zieland.

Bestuurleke indeiling

Nui-Zieland is opgedeild in 17 regio's, woevaan 'rs vijf mèt speciaol take belas zien. Dèks is dat um otonomie-reies.

• Northland
• Auckland
• Waikato
• Bay of Plenty
• Gisborne (unitary authority)
• Hawke's Bay
• Taranaki
• Manawatu-Wanganui
• Wellington

Tasman (unitary authority) Marlborough (unitary authority) Nelson (unitary authority) West Coast Canterbury Otago Southland Chathameilen (special territory, unitary authority)

Demografie

Dreikwaart vaan de bevolking is vaan Europese origine, neve lui vaan Britse aofkoms zien dat o.m. Iere, Pole en Nederlanders. Vieftien percent vaan de bevolking is Maori. Oongeveer 6,5 percent vaan de bevolking is Aziaot en nog zoe percentaasj is neet-inheims Polynesisch. Tot me mèt dees getalle bove de 100% oetkump is te verklaore doortot me in Nui-Zieland 'n dobbel etniciteit aonnumme kin. Dit doen beveurbeeld väöl haafblood Maori's.

Historie

De Polynesiërs, die al laank teveure de eilen vaan de Stèlle Zuidzie gekoloniseerd hadde, trokke tösse 500 en 1300 nao Nui-Zieland. Vreuger meinde sommege tot hei op dat momint al negrito's leefde, die door de Maori's zouwe zien verdronge; allewijl evels nump me aon tot zij de ierste bewoeners waore. Heimèt is Nui-Zieland ein vaan de lèste groete landmassa die door de mins woorte ingenome. 't Gemaoteg, dat wèlt zègke kawwer, klimaat vaan dit land dwóng de Maori's väöl vaan de landbouwgewasse die ze hadde mètgenome te laote valle, umtot vaan die plante in Nui-Zieland allein de zeuten eerappel kin greuje. De Maori's móste goon leve vaan de jach, en reujde zoedoende diverse inheimse bieste oet.

In december 1642 weurt Nui-Zieland, nao Australië, wat Nui-Holland geduip is, oontdèk door de expeditie vaan Abel Tasman. Vaanwege de vijandegheid vaan de plaotseleke bevolking trèk heer wijer. De Europees kolonisatie kump pas op geng mèt James Cook, dee drin slaag handel te drieve mèt de Maori's. Vaanaof ca. 1790 weurt 't land lankzaamaon gekoloniseerd, veural door de Britte. Op 6 fibberwarie 1840 weure bij 't Verdraag vaan Waitangi de betrèkkinge tösse Londe en Nui-Zieland geregeld; hei-in kriege de Maori's en de koloniste väöl zelfstendegheid. Es later in de negentiende iew 't verdraag väölvuldeg gesjonde weurt, breke tösse 1845 en 1890 tal vaan kleiner en groeter oorloge oet, de New Zealand Wars.

In 1907 woort Nui-Zieland vaan kolonie tot dominion. In 1931 en 1947 volge nui wette die de oonaofhenkelekheid vaan Nui-Zieland nog wijer vergroete. In 1967 wisselt 't land 't Brits pond um veur de Nui-Zielandsen dollar.