Mexico
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
| Mexico | |||
| |||
|
| |||
| Basisgegaevens | |||
| Officieel taal | Spaons | ||
| Huidsjtad | Mexico-stad | ||
| Sjtaotsvörm | Rippubliek | ||
| Sjtaotshoof (lies) | Andrés Manuel López Obrador | ||
| [[{{{titelhoofregering}}}]] | {{{naomhoofregering}}} | ||
| [[{{{titelhoofregering1}}}]] | {{{naomhoofregering1}}} | ||
| [[{{{titelhoofregering2}}}]] | {{{naomhoofregering2}}} | ||
| [[{{{titelhoofregering3}}}]] | {{{naomhoofregering3}}} | ||
| Religie | {{{religie}}} | ||
| Opperflaakde – % water |
1.972.550 km² 2,5% | ||
| Inwoeners – Deechde: |
108.700.891 (2007) 55/km² | ||
| Biekómmende gegaeves | |||
| Munteinheid | Mexicaanse peso (MXN)
| ||
| Tiedzaone | UTC -5 - -7 | ||
| Nationale fiesdaag | 16 september | ||
| Vouksleed | Himno Nacional Mexicano | ||
| Web | Code | Tel. | ..mx | MEX | 52 | ||
Mexico is e land in Middel-Amerika en 't noordeleks land vaan Latiens Amerika. Ouch is 't 't groetste Spaonstaoleg land nao inwoeners gemete. Hoofstad is Mexico-Stad, de ierste of twiede (aofhenkelek vaan criterium) stad op de wèld. Ander stei zien Guadalajara, Monterrey en Ciudad Juarez. Mexico grens aon de Vereinegde Staote, Guatemala en Belize.
Bestuurleke indeiling
[bewirk | brón bewèrke]Mexico is ingedeild in 31 staote (estados), die neet nao hun hoofstad zien geneump meh hunne naom dèks al oet de Precolumbiaansen tied drage; ander naome zien in de kolonialen tied door missionaire en koloniste gegeve. Mexico-Stad ligk in 'n eige federaal distrik.
Taole
[bewirk | brón bewèrke]Officieel taol is 't Spaons. 7 % vaan de bevolking sprèk nog 'n Indiaanse taol; de regering erkint neet minder es 62 vaan die taole. Daovaan zien 't Maya en 't Nahuatl wiedoet de groetste. De taole die mie nao 't noorde gesproke weure zien väöl mier bedreig.
Historie
[bewirk | brón bewèrke]In de precolumbiaansen tied waor Mexico 't gebeed vaan versjèllende besjavinge: de Tolteke, de Mixteke, de Maya's en de Azteke. De lèste hadde e mechteg riek wie de Spanjaarde binnevele. In 1521 vereuverde de Spanjaarde, nao 'n bleudege campanje vaan e paar jaor, 't lèste deil vaan 't Azteeks riek en vestegde hei 'n kolonie.
In 1810 reep 'ne preester de oonaofhenkelekheid oet, die nao 'nen oorlog vaan elf jaor in 1821 erkind woort. Mexico woort e keizerriek. In 1822 en 1823 woorte alle Spaonse bezittinge in Middel-Amerika geannexeerd; Chiapas evels bleef nog in Spaonse hen. In 1823 woort de keizer weer aofgezat en woort Mexico 'n rippebliek. De regering perbeerde de gebejer in 't noorde, die nog aamper bewoend waore, te kolonisere; in 1836 verloor me evels Texas, wat ziech aofsjeide, en in 1848 mós Mexico 'n enorm gebeed aon de Vereinegde Staote aofstoon nao de Amerikaans-Mexicaanse oorloge. In dit gebeed is nog ummertouw 'n Spaonstaoleg cultuur aonwezeg.
In de jaore zesteg bezètde de Franse 't land en installeerde 'nen nuie keizer: Maximilaan vaan Habsburg. Deze regeerde vaan 1864 tot 1867, wie heer geëxecuteerd woort. Oonder de nui, conservatief presidente góng 't land ikkenomisch veuroet, meh verpauperde de bevolking en woort de vrijheid ummer mie beperk, zoetot in 1910 'n revolutie op geng kaom. In 1929 eindegde de dao-op volgende börgeroorlog en begós Mexico nog ins aon ikkenomische bleuj. Vaanaof 1970 evels verveel 't land in ermooj en verloor de regeringspartij PRI de steun vaan de bevolking, meh neet de mach, umtot ze door verkezingsfraude ummer eder verkezing wónt. In de jaore negeteg kaom lankzaam de democratisering op geng, en in 2000 verloor de PRI de presidentselecties.